Afazja – czym jest i jakie są jej rodzaje?

Afazja – co to takiego?

Afazja jest zespołem objawów wynikających z częściowego lub całkowitego uszkodzenia struktur mózgowych. Stan ten prowadzi do zaburzeń mechanizmów odpowiedzialnych za funkcjonowanie mowy u osób, które wcześniej opanowały tę umiejętność. Termin „afazja” odnosi się do utraty zdolności językowych, podczas gdy „dysfazja” opisuje zaburzenia mowy u osób, które wciąż wykazują pewne zdolności komunikacyjne. W Polsce termin „dysfazja” jest często używany w kontekście zaburzeń mowy u dzieci, które są po prostu określane jako afazja u dzieci.

Afazja jest wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej spowodowanego urazem głowy, ropniem mózgu, udarem mózgu lub innym procesem patologicznym. Rodzaj afazji może wskazać na lokalizację uszkodzenia. Często przyczyną afazji jest zniszczenie tkanki nerwowej w lewej półkuli mózgu. Może również wynikać ze zmian w strukturach podkorowych lub we włóknach nerwowych znajdujących się w jego prawej półkuli.

Rodzaje afazji

Afazja przybiera różne formy, zależnie od uszkodzonych obszarów mózgu. Poznanie różnych rodzajów afazji jest kluczowe dla zrozumienia, jakie konkretne umiejętności komunikacyjne mogą być upośledzone u osób z tym zaburzeniem.

Oto kilka najważniejszych rodzajów afazji:

1. Afazja Broki (motoryczna): występuje, gdy uszkodzenie dotyka obszaru mózgu zwanego „obszarem Broki”, który znajduje się w lewej półkuli. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności z „produkcją” mowy. Oznacza to, że mogą nie mówić płynnie i mieć trudności w formułowaniu poprawnych zdań. Mimo że rozumienie mowy pozostaje stosunkowo nienaruszone, komunikacja werbalna może być znacznie utrudniona.

2. Afazja sensoryczna (Wernickego): dotyczy uszkodzenia obszaru Wernickego w lewej półkuli mózgu. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności z rozumieniem mowy. Mogą słyszeć dźwięki i słowa, ale nie są w stanie zrozumieć ich znaczenia. Często ich wypowiedzi są płynne i zrozumiałe, ale nie mają sensu logicznego. Osoby te mogą mieć trudności w znalezieniu właściwych słów i używaniu poprawnej gramatyki.

3. Afazja amnestyczna: charakteryzuje się trudnościami w wyszukiwaniu i używaniu właściwych słów. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności ze znalezieniem konkretnego wyrazu, choć mogą rozumieć mowę i wypowiadać się płynnie. Często używają zastępczych słów lub opisują przedmioty, których nazw nie mogą sobie przypomnieć.

4. Afazja globalna: afazja globalna jest najbardziej rozległym rodzajem afazji, charakteryzującym się znacznymi trudnościami zarówno w rozumieniu, jak i w „produkcji” mowy. Osoby z afazją globalną mają trudności w znajdowaniu właściwych słów i w budowaniu poprawnych zdań. Komunikacja jest znacznie ograniczona, a chorzy mogą polegać na gestach, rysunkach lub innych formach komunikacji niewerbalnej.

Rozpoznanie i zrozumienie konkretnego rodzaju afazji jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego leczenia i terapii. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich cierpicie na afazję, warto skonsultować się z logopedą i ze specjalistami od rehabilitacji mowy. Są oni w stanie pracować z osobami dotkniętymi afazją, aby poprawić ich umiejętności komunikacyjne i dostosować strategię komunikacji do ich indywidualnych potrzeb.

Jakie mogą być przyczyny afazji?

Afazja może być spowodowana różnymi przyczynami, związanymi głównie z uszkodzeniami mózgu. Oto kilka z nich:

• nagłe urazy głowy,

• choroby naczyniowe mózgu,

• choroby neurodegeneracyjne, np.: demencja, choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne (ALS) czy choroba Parkinsona,

• nowotwory mózgu,

• infekcje: poważne infekcje, takie jak zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mogą powodować uszkodzenia mózgu wpływające na zdolności językowe i prowadzące do afazji.

W przypadku wystąpienia afazji ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu dokładnej oceny i ustalenia przyczyny oraz opracowania indywidualnego planu terapeutycznego. Specjalista najpewniej zleci odpowiednie badania, w tym badanie mózgu. 

Afazja u dzieci

Afazja u dzieci to stan, w którym rozwój mowy zostaje zakłócony w wyniku uszkodzenia mózgu. Może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak: uraz, wrodzone wady mózgu lub choroby neurologiczne. Dzieci dotknięte afazją mogą mieć trudności w porozumiewaniu się werbalnym, rozumieniu języka, znajdowaniu odpowiednich słów czy tworzeniu zdań. Miewają również problemy w nawiązywaniu kontaktów społecznych i wyrażaniu swoich potrzeb i uczuć.

Afazja u dzieci to trudne wyzwanie, ale istnieją różne sposoby, aby wspierać rozwój mowy u dziecka i pomóc mu pokonać te trudności. Pierwszym krokiem jest skonsultowanie się z logopedą i specjalistami od rehabilitacji mowy. Oni będą w stanie ocenić stan werbalny Twojego dziecka i zaplanować odpowiednią terapię. Pamiętaj, że im wcześniej rozpoczniesz terapię, tym większa jest szansa na poprawę zdolności komunikacyjnych.

Jako rodzic również zaangażuj się w terapię swojego dziecka. Uczestnicz w sesjach terapeutycznych i stosuj wskazówki specjalisty w codziennych interakcjach z maluchem. Twórz atmosferę otwartości i akceptacji, zachęcaj dziecko do komunikacji i wyrażania swoich potrzeb.

Pamiętaj, że każde dziecko jest wyjątkowe, dlatego terapia musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb Twojej pociechy. Wykaż się cierpliwością i daj dziecku czas na rozwijanie umiejętności językowych. Używaj prostych słów, obrazów, gestów i innych narzędzi komunikacyjnych, które mogą mu pomóc w porozumiewaniu się. Zachęcaj je do rozmów, czytania, słuchania muzyki i oglądania filmów. Stwórz przyjazne środowisko, w którym będzie ono czuło się bezpieczne i zmotywowane do eksperymentowania z językiem.

Zwróć uwagę, że postęp może być stopniowy i wymagać czasu. Doceniaj wysiłki malucha, chwal go. Zaufaj procesowi terapeutycznemu i nigdy nie zapominaj o miłości i wsparciu.