Badanie AST – na czym polega? Normy AST i możliwe przyczyny nieprawidłowych wyników

Co to jest aminotransferaza asparaginianowa?

Pod skrótem AST kryje się aminotransferaza asparaginianowa. Obok ALT (aminotransferazy alaninowej) należy ona do grupy głównych transferaz, czyli enzymów biorących udział m.in. w metabolizmie aminokwasów, przemianie białek oraz usuwaniu nadmiaru azotu z organizmu. Dla określenia AST stosowane są również skróty AspAT i GOT. Aminotransferaza asparaginianowa to narządowo niespecyficzny enzym. Zlokalizowana jest ona bowiem w mitochondrium (organellum będącym miejscem pozyskiwania energii komórek, nazywanym potocznie „komórkową elektrownią”) i w cytoplazmie (półpłynnej substancji składającej się z białek, tłuszczów i innych cząsteczek, w której znajdują się organelle komórkowe). AST występuje m.in. w komórkach mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych. Jednak najbardziej kojarzone jest z komórkami wątrobowymi, czyli z tzw. hepatocytami. Stąd też określane bywa mianem próby wątrobowej. 

• Sprawdź, czym jest alfa-amylaza – poznaj działanie tego enzymu.

Aminotransferaza asparaginowa – wskazania do badania

Z uwagi na brak specyficzności narządowej analiza poziomu aminotransferazy asparaginianowej w surowicy ma ograniczoną użyteczność kliniczną. Wyjątkiem są choroby wątroby. Ocena poziomu AST może być pomocna w różnicowaniu poszczególnych stanów patologicznych wątroby.

Lekarz zleca to badanie przy podejrzeniu chorób wątroby, na które mogą wskazywać następujące objawy:

• ból w prawym podżebrzu – trzeba zaznaczyć, że wątroba nie ma unerwienia czuciowego, w związku z tym nie boli, dolegliwości bólowe w przebiegu chorób wątroby są skutkiem powiększenia się tego narządu, czego konsekwencją jest rozciągnięcie i podrażnienie mocno unerwionej błony, która znajduje się wokół wątroby;

• objawy skórne – swędzenie i zażółcenie skóry są wynikiem zaburzenia w odpływie żółci z wątroby do przewodu pokarmowego, z kolei skłonność do zasinień wynika z tego, że niewydolność wątroby zaburza syntezę białek odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi;

• obrzęki – w wątrobie ma miejsce synteza albuminy, czyli białka odpowiedzialnego za prawidłowe ciśnienie osmotyczne krwi; jeśli jest ono zbyt wysokie, prowadzi do obrzęków;

• powiększony obwód brzucha (tzw. żabi brzuch);

• głowa meduzy – prześwitywanie naczyń krwionośnych przez rozciągniętą i cieńszą skórą nad powiększonym brzuchem;

• objawy ogólne – brak apetytu, utrata masy ciała, osłabienie, męczliwość;

• nudności, wymioty, wzdęcia.

W diagnostyce problemów z wątrobą stosowany jest wskaźnik de Ritisa. Wymaga on oceny poziomu aminotransferazy asparaginianowej i aminotransferazy alaninowej (AST i ALT). Wskaźnik ten wyraża stosunek AST do ALT. W warunkach prawidłowych jest większy od jedności, co oznacza, że poziom AST jest nieco większy od ALT. Wartość wynosząca mniej niż 0,9 wskazuje na chorobę miąższu wątroby. 

Pamiętaj, że aminotransferaza asparaginowa powinna być badana profilaktycznie, kiedy nie ma podejrzenia żadnego schorzenia. Skontrolujesz w ten sposób pracę wątroby i w razie nieprawidłowych wyników będziesz w stanie wdrożyć szybko działania naprawcze. Wątroba to przecież narząd o dużych zdolnościach regeneracyjnych. Sprawdź zatem, jak wspomóc regenerację wątroby.

Na czym polega badanie aminotransferazy asparaginianowej?

Materiałem do badania aminotransferazy asparaginianowej jest krew. Próbka do analizy pochodzi z żyły, zazwyczaj z naczynia biegnącego w zgięciu łokciowym. Procedura pobrania krwi do analizy nie różni się od tej w innych badaniach, np. w morfologii.

Jak przygotować się do badania AST?

Badanie AST wymaga pewnego przygotowania. Pójdź rano oddać krew do badania – to najlepsza pora z uwagi na zmienność dobową stężeń aminotransferazy asparaginianowej. Najlepiej zgłoś się na badanie do godziny 10.00. W przypadku kolejnych badań AST postaraj się zachować stałe godziny pobierania krwi do analizy. Pamiętaj, aby nic nie jeść przed wizytą w laboratorium. Zachowaj 13- lub 14-godzinną przerwę od jedzenia. Ostatni posiłek spożyj do godziny 18 dzień przed badaniem. Unikaj ciężkich i tłustych posiłków oraz alkoholu. Przekaż kierującemu Cię na badanie lekarzowi informacje o stosowanych lekach, aby upewnić się, czy nie zaburzają one wyników badania. Dodatkowo powiedz mu, jeśli stwierdzono u Ciebie hemolizę, czyli nieprawidłowy proces rozpadu erytrocytów.

Aminotransferaza asparaginianowa – norma

Pamiętaj, aby samodzielnie nie interpretować wyników AST. Zgłoś się z nimi najlepiej do lekarza, który skierował Cię na badanie. Normy AST mogą się różnić w poszczególnych placówkach badawczych. Dodatkowo lekarz przy ocenie wyników AST weźmie pod uwagę wcześniej uzyskane od Ciebie informacje podczas badania podmiotowego (wywiadu) oraz z innych przeprowadzonych uprzednio badań. Jeśli wyniki AST będą odbiegać od normy, specjalista może zlecić dodatkowe badania na wątrobę lub na podstawie posiadanej już wiedzy ustali rozpoznanie i zaplanuje leczenie. Norma AST wynosi poniżej 38 j.m./dl [1].

Aminotransferaza asparaginianowa – przyczyny odchyleń od normy

Wzrost aktywności AST obserwuje się praktycznie przy uszkodzeniu komórek każdego narządu. Największe odchylenia od normy AST w surowicy, które mogą przekraczać nawet 100-krotnie górny zakres wartości referencyjnych, występuje w rozległych uszkodzeniach mięśni. Wśród możliwych przyczyn zbyt wysokiej aminotransferazy asparaginianowej specjaliści wymieniają:

• niewydolność krążenia (stan zmniejszonego przepływu krwi przez tkanki i narządy);

• mononukleozę zakaźną (tzw. chorobę pocałunków, najczęściej spowodowaną pierwotną infekcją wirusem Epsteina-Barr – EBV);

• martwicę mięśnia serca, która rozwinąć się może na skutek zawału mięśnia sercowego albo jego pourazowego uszkodzenia (np. po urazach mechanicznych, po zabiegach kardiochirurgicznych);

• hipoksję (stan zbyt niskiego poziomu tlenu w tkankach w stosunku do ich zapotrzebowania, prowadzący do niedotlenienia organizmu);

• uszkodzenie mięśni szkieletowych w przebiegu dystrofii mięśniowej (zmian we włóknach mięśniowych i w tkance łącznej, które powodują osłabienie, a z czasem postępującą utratę umięśnienia), 

• rabdomiolizę (rozpad tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej) z powodu zatruć i stosowania niektórych leków (np. statyn);

• stosowanie niektórych leków psychotropowych (np. amisulprydu, agomelatyny);

• zapalenie trzustki.

Za wysoka aminotransferaza asparaginianowa AST kojarzona jest przede wszystkim z chorobami wątroby bez względu na podłoże ich powstania. W ostrych patologiach tego narządu obserwowany jest duży wzrost poziomu AST w surowicy. Przykładowo w wirusowym zapaleniu wątroby, takim jak WZW A, i w innych chorobach związanych z ostrą martwicą komórek wątrobowych poziom AST może nawet 100 razy przekraczać normę, zazwyczaj jednak obserwuje się wzrost rzędu 10–40 razy ponad normę. Z kolei w przebiegu przewlekłych schorzeń wątroby (typu cholestaza, zastój w krążeniu wrotnym) notowany jest umiarkowany wzrost AST, przekraczający normę 2–5 razy [2].