Czym jest atak paniki? Kiedy może wystąpić i jak sobie z nim radzić?

Co to jest atak paniki?

Atak paniki jest najsilniejszym z przejawów lęku. Stanowi zespół skrajnie nasilonych objawów stresu, które pojawiają się nagle, bez adekwatnej przyczyny, i przemijają samoistnie po krótkiej chwili, nie pozostawiając po sobie żadnych trwałych konsekwencji. Tego rodzaju napady lękowe mogą jednak do złudzenia przypominać poważne zaburzenia o podłożu somatycznym (np. zawał serca).Lęk i jego objawy wegetatywne są naturalną reakcją na zagrożenie. To mechanizm obronny, który ukształtował się w toku ewolucji. Polega na szybkiej mobilizacji wszystkich sił organizmu. Dzięki temu, że w obliczu niebezpieczeństwa krew krąży szybciej, oddech się skraca, napinają się mięśnie, wzrasta wrażliwość na bodźce itd., nasi przodkowie zdolni byli do podjęcia walki lub szybkiej ucieczki.Atak paniki to nic innego, jak wyżej opisane reakcje wegetatywne (sterowane przez autonomiczny układ nerwowy, a zatem niezależne od naszej woli), spowodowane skrajnym przerażeniem. Od fizjologicznej reakcji na realne zagrożenie atak paniki odróżnia to, że następuje on na skutek subiektywnie przeżywanego lęku, często jedynie na myśl o tym, że potencjalnie może wydarzyć się coś, czego się obawiamy.

Co powoduje ataki paniki?

Choć ataki paniki często nas zaskakują, a ich przyczyny wydają nam się nieuchwytne, nigdy nie zdarzają się bez powodu. Napad lęku wywołać mogą różnego typu czynniki.

Ataki paniki w przebiegu zaburzeń psychicznych

Ataki paniki często są objawem zaburzeń lękowych. Mogą wystąpić u osób dotkniętych takimi schorzeniami, jak arachnofobia czy fobia społeczna. Pojawiają się w przebiegu depresji, schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej oraz w zespole stresu pourazowego. U osób uzależnionych atak paniki może wystąpić po alkoholu czy narkotykach.

Atak paniki a problemy ze zdrowiem

Nagły atak paniki może być neurologicznym symptomem dolegliwości somatycznych. Objaw taki występuje niekiedy u osób cierpiących np. na nadczynność tarczycy, padaczkę albo zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej. Niektórym zdarzają się ataki paniki w nocy. Wówczas są one nieprawidłową reakcją organizmu na spowolnienie funkcji wegetatywnych w czasie snu.

Ataki paniki a czynniki środowiskowe

Atak paniki może przydarzyć się całkowicie zdrowej osobie pod wpływem silnych emocji wywołanych przez życiowe problemy. Do napadu lęku może dojść na wieść o śmierci bliskiego człowieka, w związku z utratą pracy czy wypadkiem drogowym. Ryzyko ataku zwiększają też toksyczne relacje partnerskie, przeciążenie obowiązkami zawodowymi albo kłopoty finansowe.

Jak wygląda atak paniki?

Objawy ataku paniki pojawiają się nagle i bardzo szybko narastają. Odczuwamy je zwykle pod wpływem określonego bodźca, ale nierzadko też zupełnie niespodziewanie. Charakterystyczne dla ataku paniki są reakcje wegetatywne, takie jak:

• przyspieszona akcja serca i wzrost ciśnienia krwi,

• ucisk lub kłucie w klatce piersiowej,

• przyspieszony oddech, uczucie braku tchu,

• zawroty lub nagły ból głowy,

• silne pocenie się, uderzenia gorąca lub dreszcze,

• suchość w ustach, ściskanie w gardle,

• uczucie drętwienia kończyn lub ich paraliż,

• mdłości, a nawet wymioty,

• przeczucie omdlenia, a w skrajnych przypadkach - utrata przytomności,

• zawężenie świadomości, ograniczona zdolność komunikowania się z otoczeniem.

W zależności od podłoża tego zaburzenia, a także od wielu indywidualnych cech ataki paniki mogą u danej osoby występować sporadycznie lub nawet kilkukrotnie w ciągu dnia. Utrzymują się zwykle nie dłużej niż kilkanaście minut.

Jakie są skutki ataków paniki?

Powtarzające się co pewien czas napady lęku nie mają żadnych konsekwencji zdrowotnych. Jeśli jednak choć raz przeżyłeś atak paniki, z pewnością wiesz, jak nieprzyjemna i niepokojąca może być taka utrata kontroli nad własnym ciałem, tym bardziej że wyżej wyliczone symptomy towarzyszyć mogą także poważnym zaburzeniom sercowo-naczyniowym.Jak rozpoznać atak paniki i odróżnić go od sytuacji, która naprawdę zagraża życiu? Jak uchronić się przed napadem lęku, gdy obok nie będzie osoby, która w razie potrzeby udzieli pomocy? Jak opanować atak paniki w miejscu publicznym, by nie narazić się na niepożądane reakcje otoczenia? Jeśli zadajesz sobie takie pytania, to znak, że przeżywasz lęk antycypacyjny.Lęk antycypacyjny jest bezpośrednią konsekwencją ataków paniki, a jednocześnie ich częstą przyczyną - obawa przed wystąpieniem ataku powoduje efekt błędnego koła. Życie w ciągłym strachu może mieć daleko idące skutki - od agorafobii i wycofywania się z życia społecznego, po depresję i myśli samobójcze. Z czasem może też prowadzić do problemów somatycznych.

Co robić w czasie ataku paniki?

Jeśli napad lęku zdarzy Ci się po raz pierwszy, prawdopodobnie nie będziesz wiedział, co się z Tobą dzieje i co robić. Atak paniki możesz powstrzymać, kiedy znasz schemat, według którego przebiega, i rozumiesz, że jego przyczyny mają subiektywny charakter. Z tą wiedzą znacznie łatwiej Ci będzie odzyskać kontrolę nad swoim ciałem.Najłatwiejszym sposobem na opanowanie wegetatywnych objawów ataku paniki jest wyregulowanie oddechu. Postaraj się w pełni skoncentrować na utrzymaniu jego spokojnego rytmu. Wykonuj nie więcej niż 10 głębokich wdechów i długich wydechów na minutę. Pomóc Ci może oddychanie do papierowej torby (hamuje to zjawisko hiperwentylacji).Jednym ze sposobów na zatrzymanie ataku paniki jest zażycie szybko działającego preparatu o działaniu uspokajającym (np. z grupy benzodiazepin). Jeśli silne napady lęku zdarzają Ci się co pewien czas, postaraj się zawsze mieć przy sobie przepisane przez lekarza tabletki. Stosuj je tylko w wyjątkowych sytuacjach, ponieważ mają niepożądane skutki uboczne.

Jak pomóc osobie z atakiem paniki?

Kiedy zaobserwujesz atak paniki u bliskiej Ci osoby, nie będziesz oczywiście miał możliwości podzielenia się z nią swoją wiedzą na temat radzenia sobie z objawami lęku. Możesz za to pomóc się jej uspokoić, towarzysząc jej w trudnej chwili. Najczęściej wystarcza sama akceptująca obecność drugiego człowieka, który w dodatku dopilnuje, by bliski niechcący nie zrobił sobie krzywdy, na przykład nie oblał się gorącą herbatą (taka czujność jest szczególnie istotna w przypadku ataku paniki u dziecka).Osoba przeżywająca atak paniki zwykle nie lubi być przytulana, a nawet dotykana. Ciężko jej także opowiadać na jakiekolwiek pytania. Możesz jej pomóc zredukować stres, np. wyłączeniem głośnej muzyki czy spokojnym tonem rozmowy. Spróbuj także oddychać głośno w wyżej opisanym rytmie - przerażonej osobie łatwiej będzie wyregulować własny oddech (zsynchronizuje go z Twoim). Przede wszystkim sam zachowaj spokój i nie daj się ponieść emocjom. Pod żadnym pozorem nie każ swojemu bliskiemu się uspokoić.

Czy z ataków paniki można się wyleczyć?

Istnieją różne metody terapii, dzięki którym możesz uwolnić się od ataków paniki na stałe. W tym celu musisz poznać ich przyczynę. Jeśli występują w przebiegu choroby somatycznej, niezbędne jest przede wszystkim podjęcie jej leczenia. Same objawy lęku znosi się wtedy odpowiednio dobranymi lekami, np. z grupy preparatów przeciwdepresyjnych.Jak sobie radzić z atakami paniki, które mają podłoże psychiczne? W takich przypadkach pomoże Ci psychoterapia, w ramach której zrozumiesz lepiej mechanizm działania swojej choroby, poznasz złożone techniki radzenia sobie z objawami lęku, oswoisz się z bodźcami, które budzą strach. Jeśli okaże się potrzebna, będziesz miał możliwość zmierzyć się z przyczynami swoich problemów.Jeśli ataki paniki zdarzają Ci się sporadycznie, w obliczu przeciążenia obiektywnymi problemami, najbardziej przyda Ci się opanowanie technik relaksacyjnych, takich jak trening autogenny Schultza czy wizualizacje. Nie unikniesz bowiem trudnych, życiowych sytuacji. Możesz za to nauczyć się przeżywać je spokojniej.Atakom paniki możesz zapobiec, dbając o higienę swojego codziennego życia. Postaraj się zdrowo odżywiać i dobrze wysypiać. Rozładowuj stres poprzez ulubioną aktywność fizyczną (co dodatkowo ułatwi Ci utrzymywanie kontroli nad ciałem) i unikaj nadmiaru zobowiązań. Znajdź czas na relaks, spotkania z przyjaciółmi, uprawianie hobby.