Autyzm atypowy – przyczyny, objawy, terapia

Autyzm atypowy – co to takiego?

Autyzm nie jest chorobą, lecz zaburzeniem neurorozwojowym, które zazwyczaj diagnozuje się w wieku dziecięcym. Pojęcie to jest bardzo szerokie, dlatego w literaturze fachowej, a coraz częściej także w przekazie medialnym, można spotkać określenie „osoby ze spektrum autyzmu”. Jeszcze przed rokiem 1950 psychiatrzy szczegółowo opisali pierwszy przypadek autyzmu dziecięcego, jednak w miarę rozwoju nauki okazało się, że istnieje wiele różnych odmian. Jedną z nich jest autyzm atypowy – zaburzenie, które diagnozuje się zazwyczaj dopiero po ukończeniu 3. roku życia. Jego atypowość polega na tym, że osoby nim dotknięte nie spełniają wszystkich kryteriów autyzmu dziecięcego. W praktyce może to oznaczać, że dziecko nie przejawia sztywności zachowań, ale nie potrafi nawiązywać relacji z rówieśnikami i nie rozwija umiejętności komunikacyjnych. Brak odpowiedniej diagnozy i terapii sprawia, że autyzm u dorosłych znacznie zmniejsza komfort życia i utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Autyzm atypowy – przyczyny zaburzenia

Do tej pory ekspertom nie udało się ustalić dokładnej przyczyny autyzmu. Można jednak stwierdzić, że rozwojowi autyzmu atypowego sprzyjają te same czynniki, które pojawiają się w przypadku autyzmu dziecięcego. W większości przypadków przyczyna tkwi w genetyce, wadach rozwojowych lub środowisku. Wśród najczęstszych przyczyn autyzmu atypowego wymienia się:

• charakterystyczne zmiany w mózgu – nieprawidłowy poziom serotoniny i neuroprzekaźników,

• mutacje genetyczne, w tym zespół Retta (tzw. zespół łamliwego chromosomu),

• wady wrodzone i niepełnosprawność intelektualną,

• komplikacje na etapie ciąży (krwawienia, cukrzyca ciążowa, ekspozycja płodu na działanie silnych leków antydepresyjnych lub przeciwdrgawkowych),

• komplikacje okołoporodowe (niedotlenienie, niska ocena w skali Apgar).
  

W społeczeństwie krąży wiele mitów na temat autyzmu. Niektórzy szerzą błędne przekonania o tym, że jest on powodowany przez szczepionki, a inni twierdzą, że winę za powstawanie autyzmu ponoszą błędy wychowawcze rodziców.

Autyzm atypowy – objawy i kryteria diagnostyczne

Autyzm atypowy, podobnie jak zespół Aspergera, daje szereg charakterystycznych objawów. Pojawiają się one zazwyczaj około 3. roku życia. Do tego czasu dziecko może rozwijać się podobnie jak rówieśnicy, jednak da się zaobserwować niepokojące zachowania. Należą do nich m.in.:

• brak postępów w rozwoju mowy,

• brak zainteresowania ludźmi z najbliższego otoczenia (rodzicami, opiekunami, wychowawcami w przedszkolu),

• trudności w nawiązywaniu relacji społecznych,

• skupienie na przedmiotach przy jednoczesnym ignorowaniu ludzi,

• zachowania agresywne lub autoagresywne,

• nieuzasadnione wybuchy złości,

• unikanie kontaktu wzrokowego,

• nadwrażliwość na dotyk.

Autyzm atypowy stwierdza się, kiedy objawy zaburzenia pojawiły się po ukończeniu 3. roku życia, a dziecko nie spełnia wszystkich kryteriów diagnostycznych, w ramach których oceniane są relacje z ludźmi, umiejętności komunikacyjne i sztywność zachowania. Specjaliści –  neurolog, psycholog dziecięcy i pediatra rozwojowy – mogą stwierdzić autyzm atypowy np. wtedy, gdy maluch jest kreatywny i elastyczny w swoich działaniach, jednak nie potrafi nawiązywać kontaktu z rówieśnikami. 

Autyzm atypowy a autyzm dziecięcy – jakie są różnice? 

Autyzm dziecięcy i autyzm atypowy różnią się od siebie pod kilkoma względami. Zaburzenie atypowe daje o sobie znać w późniejszym wieku (w okresie przedszkolnym lub nawet szkolnym), a zespół jego objawów nie jest kompletny. Przy diagnozie autyzmu atypowego trzeba zachować sporą ostrożność. Dzieci dotknięte tym zaburzeniem niekoniecznie są opóźnione intelektualnie, ale często wyróżniają się ponadprzeciętną inteligencją. Zdarza się, że bez problemu używają słów, jednak nie służą im one do tworzenia relacji z ludźmi. 

Jak leczyć autyzm atypowy?

Do tej pory nie wynaleziono skutecznego środka, który pomógłby całkowicie wyleczyć autyzm atypowy. Mali pacjenci mają do dyspozycji wiele form psychoterapii, która wspiera ich rozwój i pomaga zwiększyć komfort życia w przyszłości. Osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym często znajdują satysfakcjonującą pracę, a nawet zakładają rodziny. 

U dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym terapia koncentruje się przede wszystkim na zabawie. Metoda opcji lub model DIR polegają na stworzeniu dziecku bezpiecznego i wolnego od hałasu miejsca, w którym może na swoich zasadach budować serdeczne relacje z najbliższymi i zdobywać nowe umiejętności. Głównym celem tych działań nie jest sama zmiana zachowań, ale przede wszystkim nauka samodzielności, rozwój kreatywności oraz adaptacja do życia w społeczeństwie. Osoby nieco starsze mogą skorzystać z innowacyjnej metody TEACCH, w myśl której autyzm jest przedstawiony jako kultura z własnym sposobem myślenia, działania, komunikowania czy ubierania. Terapeuta występuje tu w roli tłumacza międzykulturowego, który przedstawia osobie ze spektrum autyzmu otaczający go świat i jednocześnie dokłada wszelkich starań, aby środowisko ułatwiało adaptację oraz naukę samodzielności. Do wybranej formy terapii warto dodać metody wspierające, takie jak dogoterapia, hipoterapia czy muzykoterapia.