Na czym polega badanie CA 125 i kto powinien je wykonać?

Czym jest CA 125?

CA 125 (ang. Carcinoma Antigen 125) jest glikoproteiną należącą do grupy markerów nowotworowych. Oznacza to, że jej podwyższone stężenie może występować w związku z rozwojem nowotworu.

CA 125 pojawia się na powierzchni zmienionych nowotworowo komórek jajnika. Podwyższony poziom tego markera można również zaobserwować przy stanach zapalnych, jak i w niektórych stanach fizjologicznych, takich jak miesiączka, ciąża czy połóg. Marker CA 125 w małych ilościach wytwarzają także komórki endometrium, nabłonka jajowodów, szyjki macicy i innych tkanek.

Badanie CA 125 może być pomocne w diagnostyce nowotworów, takich jak wspomniany już rak jajnika, rak piersi, rak trzustki, żołądka i gruczolak płuc. Poziom markera CA 125 bywa ponadto wyższy w przypadku stanu zapalnego jajowodów, przy endometriozie, niewydolności wątroby oraz niektórych schorzeniach tkanki łącznej.

W jakich sytuacjach warto wykonać badanie CA 125?

Badanie CA 125 służy określeniu stężenia glikoproteiny CA 125. Jej wysoki poziom może świadczyć o rozwoju raka. Oprócz wymienionych już nowotworów CA 125 bywa przydatna w wykrywaniu raka jelita grubego, przełyku, wątroby czy endometrium.

Dodatkowo wysokie stężenie tej glikoproteiny może wskazywać na:

• torbiel na jajniku,

• mięśniaki macicy,

• ciążę pozamaciczną,

• stany zapalne w miednicy mniejszej,

• włókniaki macicy,

• zapalenie osierdzia,

• niewydolność serca,

• sarkoidozę,

• choroby wątroby,

• schorzenia tkanki łącznej,

• zapalenie trzustki,

• zapalenie płuc,

• marskość wątroby,

• cukrzycę,

• proces zapalny toczący się w jamie brzusznej.

Badanie CA 125 ma szczególną wartość diagnostyczną w przypadku podejrzenia nowotworu jajnika oraz monitorowania postępów leczenia tego schorzenia. Dodatkowo jest ono wykorzystywane jako badanie przesiewowe u kobiet, które są w grupie ryzyka zachorowania na raka płaskonabłonkowego jajnika. Takie oznaczenie umożliwia wykrycie u nich choroby na wczesnym etapie.

Nie należy traktować wyniku badania CA 125 jako diagnozy raka lub jego wykluczenia w oderwaniu od wyników pozostałych badań oraz objawów. Aby potwierdzić konkretny nowotwór, wymagane są inne badania, w tym obrazowe oraz badanie histopatologiczne guza.

Na czym polega badanie CA 125?

Jeśli wyjściowo, przed zastosowaniem środków farmakologicznych, pacjentka ma podwyższony poziom antygenu CA 125, to za jego pomocą można monitorować postępy leczenia raka jajnika.

Oznaczenie CA 125 należy wykonać przed włączeniem jakiegokolwiek leczenia, ponieważ później jego poziom będzie stanowił punkt odniesienia dla kolejnych oznaczeń.

Efektywność leczenia oceniana jest na podstawie zmian poziomu CA 125. Jeśli lekarz widzi spadek poziomu CA 125, oznacza to, że terapia przynosi zamierzony efekt. Wzrost stężenia z kolei świadczy o rozwoju procesu nowotworowego.

Badanie CA 125 powinno być wykonywane również po zakończeniu leczenia pacjentki. Jeśli poziom tego antygenu gwałtownie się podnosi, to najprawdopodobniej doszło do nawrotu choroby.

Jak przygotować się do badania CA 125?

Oznaczenie poziomu CA 125 wykonywane jest z próbki krwi pobranej z żyły łokciowej. Do takiego badania nie należy się szczególnie przygotowywać. Nie jest wymagane nawet, by pacjent był na czczo. Ważne jest jednak, by przed samym pobraniem materiału pacjent odpoczął 10–15 minut.

Na wynik badania nie trzeba długo czekać. Zwykle jest on dostępny w ciągu kilku dni od pobrania materiału.

CA 125 – jak interpretować wynik?

Jako że antygen CA 125 jest wydzielany w niewielkich stężeniach przez prawidłowe komórki, jego poziom u zdrowej osoby nigdy nie wynosi 0. Przyjmuje się, że wartość, która nie powinna budzić wątpliwości, nie przekracza 35 U/ml [2].

Podwyższone stężenie CA 125 nie zawsze oznacza toczący się proces nowotworowy. Może występować w trakcie miesiączki, u kobiet w ciąży lub połogu. Z tego powodu każdy uzyskany wynik CA 125 należy skonsultować z lekarzem.

Kto powinien wykonać badanie CA 125?

Wykonanie badania CA 125 zalecane jest pacjentkom, u których podejrzewany jest rak jajnika lub tym, które są leczone z powodu tego schorzenia. W tym drugim przypadku badanie CA 125 potrzebne jest w ocenie postępów terapii.

Poza tym badanie CA 125 powinny rozważyć kobiety, które znajdują się w grupie ryzyka, a więc:

• pacjentki, które w przeszłości chorowały na raka piersi, okrężnicy lub raka szyjki macicy,

• nosicielki mutacji BRCA1 i BRCA2, powszechnie znanym zjawiskiem jest bowiem dziedziczenie raka po matce,

• osoby blisko spokrewnione z kobietą, u której rozpoznano raka jajnika.

Badania CA 125 nie zaleca się osobom z grupy niskiego ryzyka, wykrycie u nich podwyższonego poziomu tej glikoproteiny może bowiem świadczyć o innych schorzeniach niż rak jajnika.

Badanie CA 125 może być refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w sytuacji, kiedy pacjentka ma skierowanie, a placówka, w której wykonuje się oznaczenie, ma podpisaną umowę z Funduszem. Skierowanie na badanie może wydać lekarz onkolog lub ginekolog. Lekarz rodzinny nie ma takich uprawnień. Badanie bez skierowania można wykonać poza systemem publicznej opieki zdrowotnej, czyli prywatnie.