Badanie przeciwciał anty-CCP – rozpoznaj RZS jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów

Co warto wiedzieć o RZS i przeciwciałach anty-CCP?

Około 0,5–1% populacji choruje na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Jest to najczęściej diagnozowana układowa choroba tkanki łącznej. W czasie jej trwania rozwija się i utrzymuje stan zapalny, który niszczy początkowo tylko kości i stawy, by z czasem doprowadzić do wielu zmian w obrębie narządów wewnętrznych i całych układów (np. układu sercowo-naczyniowego).

RZS to choroba autoimmunologiczna. Układ odpornościowy nie pracuje prawidłowo – zwraca się przeciw tkankom własnego organizmu, uszkadzając je. Nie istnieją metody całkowitego wyleczenia choroby, ale można spowolnić jej postęp, jeśli tylko zostanie wcześnie zdiagnozowana.

Jedną z metod diagnostycznych jest oznaczanie przeciwciał anty-CCP, czyli przeciwciał skierowanych przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi. Cytrulina jest aminokwasem (związkiem organicznym z grupy aminokwasów). Łączy się z białkami, co nazywa się cytrulinacją białek. Właśnie tak zmienione cząsteczki białek stają się dla organizmu antygenami, w odpowiedzi na które zaczyna on wytwarzać przeciwciała podzielone na trzy grupy i nazwane zbiorczo przeciwciałami anty-CCP:

• przeciwciała przeciw keratynie (AKA),

• przeciwciała antyfilagrynowe (AFA),

• przeciwciała przeciw czynnikowi okołojądrowemu (APF).

Badania wskazują na to, że proces cytrulinacji białek przebiega w błonie maziowej stawów objętych stanem zapalnym. To właśnie dlatego pierwsze symptomy RZS pojawiają się w obrębie tych struktur – to tam skierowane jest działanie przeciwciał anty-CCP. W efekcie prowadzi to do rozwoju stanu zapalnego i postępującego niszczenia układu kostno-stawowego, aż wreszcie zajęcia innych organów i tkanek, co jest charakterystyczne dla tej choroby reumatycznej.

Kiedy warto wykonać oznaczenie przeciwciał anty-CCP?

Oznaczanie przeciwciał anty-CCP jest wykorzystywane w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów. Na wczesnym etapie choroby te przeciwciała znajdują się w krwiobiegu aż 60% pacjentów. W bardziej zaawansowanym stadium ten odsetek jest nawet większy.

Wskazaniem do przeprowadzenia badania są objawy sugerujące RZS:

• bóle stawów,

• sztywność stawów,

• szybka utrata masy ciała,

• bóle mięśni,

• gorączka,

• nocne poty,

• ogólne zmęczenie.
  

Skierowanie na badanie może wystawić Ci lekarz rodzinny albo reumatolog, jeśli już jesteś pod jego stałą kontrolą.

Test na obecność przeciwciał anty-CCP wykazuje czułość także wówczas, gdy sama choroba nie daje wyraźnych objawów. Nierzadko więc lekarze zalecają oznaczenie przeciwciał anty-CCP, aby przewidzieć wystąpienie RZS. Przeciwciała przeważnie pojawiają się we krwi na długo przed pierwszymi objawami.

Badanie może zostać zlecone przez lekarza także w celu przeprowadzenia diagnostyki innych chorób układowych. Są to m.in.:

• twardzina układowa, 

• zespół Sjögrena,

• toczeń rumieniowaty układowy,

• zapalenie naczyń,

• reaktywne zapalenie stawów,

• sarkoidoza.

Oznaczenie przeciwciał anty-CCP ma znaczenie prognostyczne. W zależności od uzyskanego wyniku lekarz może przewidzieć przebieg choroby.

Na czym polega oznaczanie przeciwciał anty-CCP?

Do oznaczenia przeciwciał anty-CCP wystarczy próbka krwi z żyły łokciowej. Nie ma potrzeby pobierania mazi stawowej, gdzie rozwija się stan zapalny. Jeśli chorujesz na RZS, we krwi zostaną wykryte prawdopodobnie (choć nie zawsze) przeciwciała w wysokim stężeniu. 

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie musisz udawać się do laboratorium na czczo, jak to ma miejsce m.in. przy morfologii. Bez względu na to, czy zjesz przed testem posiłek, czy z niego zrezygnujesz – wynik będzie jednakowo miarodajny. Nie ma też potrzeby pobierania krwi rano. Nic nie stoi na przeszkodzie, by diagnostykę przeprowadzić po południu (w godzinach pracy laboratorium).

Jak interpretować wynik oznaczania przeciwciał anty-CCP?

Test oznaczania przeciwciał anty-CCP wykazuje wysoką czułość na poziomie 48–80% i równie wysoką swoistość na poziomie 96–98%. Badanie więc z dużą pewnością pozwoli lekarzowi stwierdzić, czy dolegliwości, z którymi się zmagasz, są związane z RZS, czy może przyczyny należy szukać w innym schorzeniu.

Przeciwciała anty-CCP mogą też występować u osób zdrowych. Ma to miejsce u 1% populacji, bez względu na wiek czy płeć. Sama obecność markerów nie świadczy więc o chorobie.

Zazwyczaj obecność przeciwciał anty-CCP i dodatni czynnik reumatoidalny świadczą o trwającej chorobie. Są to jednak wyłącznie badania laboratoryjne, więc o ostatecznym rozpoznaniu choroby decyduje lekarz. Z drugiej jednak strony nie zawsze uzyskanie niskiego poziomu przeciwciał anty-CCP (lub całkowity ich brak) i negatywny czynnik reumatoidalny wykluczają chorobę. W niewielkiej grupie chorych na RZS testy wychodzą ujemne mimo rozwijającego się schorzenia.