Batrachofobia – symptomy, przyczyny i terapia

Fobie i zaburzenia lękowe

Prawdopodobnie nie istnieje osoba, która nigdy nie doświadczyła lęku. Jest on naturalną, normalną emocją wpisaną w naturę człowieka. Opisywany jest jako przykry stan wynikający z przewidywania zagrożenia, odczuwanie niepokoju i nieprzyjemnego napięcia. W przeciwieństwie do strachu nie jest związany z rzeczywistym niebezpieczeństwem, a jedynie z jego wyobrażeniem i antycypacją (przewidywaniem).

Zdarza się, że lęk przybiera taką siłę, że znacząco utrudnia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. W takim przypadku można mówić o zaburzeniach lękowych, m.in. o fobiach, czyli zaburzeniach, których głównym objawem jest uporczywy lęk przed określoną sytuacją lub zjawiskiem. Osoby cierpiące na fobię obsesyjnie unikają przerażających je bodźców, kiedy zaś są na nie narażone, odczuwają silne pobudzenie i niepokój, a nawet doświadczają ataków paniki. Z tego powodu nie są w stanie normalnie funkcjonować w niektórych sytuacjach społecznych, a lęk znacząco pogarsza ich komfort życia i utrudnia codzienność.

Wśród objawów fobii można wymienić m.in.: przyspieszone bicie serca (tachykardię), drżenie lub drętwienie kończyn, zawroty głowy, wzmożoną potliwość, płytki oddech, duszności, szczękościsk oraz suchość w ustach.

Czy lęk przed zwierzętami jest normalny?

Rodzaje fobii związane z lękiem przed zwierzętami określa się mianem zoofobii. Mogłoby się wydawać, że tego typu reakcje na niegroźne zwierzęta są irracjonalne i nie mają żadnego logicznego uzasadnienia. Jednak według badaczy zajmujących się psychiatrią ewolucyjną odczucia i zachowania, które obecnie są uznawane za objawy zaburzeń psychicznych, dawniej mogły pełnić funkcje adaptacyjne i tym samym zwiększać szanse naszych przodków na przeżycie i reprodukcję. Innymi słowy: reakcja lękowa i związana z nią mobilizacja całego organizmu do walki lub ucieczki pozwala przetrwać realnie niebezpieczne spotkanie z aligatorem czy lwem. A z punktu widzenia ekonomiki ewolucyjnej opłaca się uruchamiać ten mechanizm, nawet gdyby w większości przypadków był zbędny. Wystarczyłoby bowiem, że jedno z tysiąca spotkań z dzikim zwierzęciem wiązałoby się z zagrożeniem życia, a skutki mogłyby być fatalne.

Czym jest batrachofobia?

Batrachofobia to chorobliwy lęk przed żabami (choć niektóre źródła wskazują, że może on dotyczyć także kilku lub wszystkich gatunków płazów), objawiający się silnym wstrętem, poczuciem zagrożenia, pobudzeniem całego organizmu oraz uruchomieniem reakcji „3F”, czyli zamrożenia (freeze), walki (fight) lub ucieczki (flight). Batrachofobicy często obawiają się przebywania w miejscach, w których mogą pojawić się płazy, np. nad rzekami lub jeziorami, w lasach, na wsi czy na łąkach, a także w sklepach zoologicznych lub ZOO. Unikają kontaktu z tego typu obszarami, co wyklucza ich z wielu sytuacji społecznych, a nawet niektórych rodzajów pracy zarobkowej.

Warto podkreślić, iż niektóre płazy rzeczywiście mogą stanowić zagrożenie dla ludzi, ponieważ ich wydzielina ma w składzie śmiertelnie toksyczne alkaloidy. Nie występują one jednak w Polsce, a nawet w większej części Europy, więc na naszym obszarze geograficznym lęk ten można uznać za zbędny i nieracjonalny.

Inne nietypowe zaburzenia lękowe

Batrachofobia to nie jedyne ze znanych i występujących w społeczeństwie „dziwnych fobii”. Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych ICD-10 fobie można podzielić na kilka kategorii: agorafobię (lęk przed tłumem i otwartą przestrzenią), fobie społeczne, fobie specyficzne lub izolowane (lęk przed konkretnym obiektem), inne oraz nieokreślone. Wiele z nich należy do rzadko występujących oraz budzących powszechne zaskoczenie.

Wśród dość nietypowych zoofobii można wymienić m.in.: ofidiofobię (lęk przed wężami), awizofobię (lęk przed ptakami), alektorofobię (lęk przed kurami) czy ichtiofobię (lęk przed rybami). Być może zaskoczy Cię również istnienie takich zaburzeń jak: somnifobia (lęk przed spaniem), ombrofobia (lęk przed deszczem), hafefobia (lęk przed dotykiem), eosofobia (lęk przed świtem i światłem słonecznym) czy chaetofobia (lęk przed włosami).

Przyczyny batrachofobii

Istnieje kilka różnych teorii tłumaczących powstawanie fobii specyficznych, w tym batrachofobii. Jedną z nich jest wspomniana wcześniej ewolucja i przystosowawczy charakter lęków. Inna to tzw. warunkowanie klasyczne, w którym początkowo obojętny bodziec zostaje skojarzony z niebezpieczeństwem. Może tak się zdarzyć, gdy np. dziecko jest straszone żabami lub doświadczy jakiejś nieprzyjemnej sytuacji związanej z tymi płazami. O modelowaniu można mówić wtedy, gdy dziecko obserwuje reakcje lękowe innych, np. rodziców lub rówieśników. Z kolei teorie psychoanalityczne koncentrują się na nieświadomych mechanizmach obronnych, np. przeniesieniu agresji, czyli przypisywaniu obiektowi lęku własnych nieakceptowanych emocji i agresywnych skłonności.

Leczenie batrachofobii

Jeśli podejrzewasz u siebie batrachofobię lub jakąkolwiek inną postać fobii, nie zwlekaj i umów się na wizytę u psychologa lub psychoterapeuty, który oceni skalę doświadczanych przez Ciebie objawów i dobierze optymalne metody leczenia. Najczęściej stosowaną techniką jest psychoterapia w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralnym (ta druga opiera się na czterech filarach: ekspozycji, redukcji zachowań zabezpieczających, zmianie czynników skupiających uwagę oraz zmianie schematów poznawczych).

Inną ciekawą metodą jest napięcie stosowane, czyli celowe napinanie mięśni w celu podwyższenia ciśnienia krwi, które ma zapobiegać hipotensji oraz omdleniom. Do technik wykorzystywanych do leczenia fobii specyficznych należą również terapie wspomagane komputerowo, ostre interwencje oraz farmakoterapia (m.in. lekami stabilizującymi nastrój lub przeciwlękowymi).