Biofeedback – co to za metoda i kiedy jest stosowana?

Biofeedback EEG – co to takiego?

Biofeedback EEG (neurofeedback) to nowoczesna metoda monitorowania procesów fizjologicznych zachodzących w mózgu, która wykorzystuje mechanizm biologicznego sprzężenia zwrotnego. Rejestrację czynności bioelektrycznej mózgu umożliwia specjalistyczny zestaw badawczy, na który składają się: elektrody używane podczas tradycyjnego EEG, głowice wzmacniaczy biologicznych, a także sprzęt komputerowy i narzędzia kontrolujące (na przykład alarm dźwiękowy czy sygnalizator świetlny).

Informacje dotyczące zmian w aktywności mózgu są przekazywane pacjentowi, który dzięki temu może lepiej zrozumieć funkcjonowanie swojego organizmu i przejąć nad nim większą kontrolę, a dokładniej rzecz ujmując, modyfikować procesy zachodzące w mózgu (wzmacniać lub osłabiać poszczególne reakcje). Tak naprawdę biofeedback jest więc swoistym treningiem umysłu.

Jak treningi neurofeedback wyglądają w praktyce?

Najpierw specjalista przeprowadza proces diagnostyczny. Rozmawia z pacjentem na temat zgłaszanych problemów i trudności. Potem umieszcza na jego skórze głowy kilka małych elektrod. Fale mózgowe są rejestrowane, przetwarzane, a następnie przesyłane na ekran komputera w takiej formie, by osoba prowadząca trening mogła je swobodnie odczytać i zinterpretować (zazwyczaj przyjmują one postać diagramów). Pomiar czynności bioelektrycznej mózgu (metoda QEEG) odbywa się w kilku sytuacjach, między innymi podczas spoczynku i aktywności (słuchanie, zapamiętywanie itp.). Zgromadzone dane stają się punktem wyjścia do opracowania indywidualnego planu treningowego.

Sesja biofeedback trwa zwykle od 30 do 50 minut. Trener umieszcza na głowie pacjenta kilka elektrod i obserwuje na ekranie zapis fal mózgowych. Pacjent widzi przed sobą oprogramowanie informatyczne (najczęściej jest to gra komputerowa) i musi wykonać określone zadania, by przejść na kolejny poziom, na przykład sterować piłką w labiryncie. Nie posługuje się jednak przy tym żadnym zewnętrznym narzędziem (joystickiem, klawiaturą itp.). Wykorzystuje jedynie siłę swojego umysłu, a dokładniej rzecz ujmując, fal wytwarzanych przez mózg. Co ważne, pacjent otrzymuje informacje zwrotne na temat skuteczności swojego działania już w trakcie wykonywania poszczególnych czynności. Dzięki temu może na bieżąco zmieniać i korygować swoje reakcje.

Należy jednak podkreślić, że treningi biofeedback powinny być prowadzone przez doświadczonych specjalistów z potwierdzonymi kwalifikacjami. Certyfikaty z zakresu badań neurofizjologicznych wydaje między innymi Polskie Towarzystwo Neurofizjologii Klinicznej. Oczywiście najpierw osoba ubiegająca się o przyznanie takiego dokumentu musi przejść specjalistyczne szkolenie.

Biofeedback niejedno ma imię…

Biofeedback EEG jest jedną z najczęściej wykorzystywanych metod kontrolowania procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie, ale nie jedyną. Inne rzadziej stosowane techniki to: 

• biofeedback EMG (elektromiografia) – w tym przypadku „nośnikiem” informacji dotyczących funkcjonowania człowieka jest napięcie mięśni;

• biofeedback GSR (galvanic skin response) – elektrody podpięte do opuszek palców rejestrują napięcie skóry, które zmienia się wraz z pobudzeniem układu nerwowego;

• biofeedback oddechowy – urządzenie monitoruje długość, ilość oraz częstotliwość oddechów;

• biofeedback temperaturowy – elektrody umieszczone na opuszkach palców mierzą temperaturę ciała pacjenta. Warto zauważyć, że parametr ten zależy nie tylko od czynników środowiskowych, ale również od stanu psychicznego człowieka;

• biofeedback HEG – pozwala na kontrolowanie przepływu krwi w głowie;

• biofeedback SCP – bada zmiany polaryzacji kory mózgowej.

Jakie korzyści przynosi terapia biofeedback?

Terapia biofeedback – podobnie jak hipoterapia, dogoterapia czy felinoterapia – znajduje szerokie zastosowanie w rehabilitacji. Wspomaga leczenie wielu różnych schorzeń, m.in.: nerwicy, autyzmu, epilepsji (padaczki), nadciśnienia tętniczego, a nawet reumatyzmu. Oczywiście metoda pracy jest dobierana do potrzeb pacjenta, a także do jego kondycji psychofizycznej. 

Dowiedziono, że treningi z wykorzystaniem biologicznego sprzężenia zwrotne poprawiają funkcjonowanie poznawcze osób z zaburzeniami koncentracji, nadpobudliwością psychoruchową, a także z trudnościami w uczeniu się. Pobudzają kreatywność i ułatwiają koncentrację. Przyśpieszają proces zapamiętywania oraz odtwarzania informacji. Wzmacniają mechanizmy samokontroli i zwiększają odporność na stres. Minimalizują wewnętrzne napięcie.