Ból opłucnowy – przyczyny, diagnostyka i metody leczenia

Ból opłucnowy – czym się charakteryzuje?

Ból opłucnowy to objaw występujący u osób ze schorzeniami przebiegającymi z podrażnieniem opłucnej. Jest zlokalizowany w klatce piersiowej. Ma charakter kłujący lub piekący i ulega nasileniu podczas wdechu, wydechu, kaszlu, kichania czy śmiechu. Jeśli proces zapalny obejmuje opłucną w pobliżu przepony, dolegliwości bólowe mogą pojawić się w okolicy szyi i ramion. W przeciwieństwie do bólu brzucha w rozlanym zapaleniu otrzewnej ból opłucnowy jest dobrze zlokalizowany. Osoba chora potrafi więc dokładnie wskazać miejsce bólu.

Jeśli chcesz w pełni zrozumieć, skąd bierze się ból opłucnowy, musisz znać kilka podstawowych informacji na temat jej budowy. Opłucna jest błoną surowiczą wyścielającą ściany klatki piersiowej i przeponę (opłucna ścienna) oraz otaczającą płuca (opłucna trzewna). Między opłucną ścienną i trzewną znajduje się jama opłucnowa, w warunkach prawidłowych wypełniona niewielką ilością płynu. W przeciwieństwie do opłucnej ściennej trzewna nie zawiera receptorów bólowych. Ból opłucnowy pojawia się więc dopiero w momencie, gdy uraz lub stan zapalny obejmuje opłucną trzewną. Do pobudzenia receptorów bólowych dochodzi również w wyniku obecności mediatorów stanu zapalnego w płynie opłucnowym. Co ciekawe, typowe objawy bólu opłucnowego były opisywane już przez Hipokratesa w V wieku p.n.e.

Jakie mogą być przyczyny bólu o charakterze opłucnowym?

Istnieje wiele potencjalnych przyczyn wystąpienia bólu opłucnowego. Wśród nich wymienia się m.in.:

• choroby infekcyjne: takie jak ropniak opłucnej; ropień wątroby, śledziony, płuc; choroba Legionistów (wywołaną przez Legionella pneumophila); zapalenie mięśnia sercowego; wirusowe zapalenie płuc i opłucnej (wywołane przez adenowirusy, cytomegalowirus, wirus Epstein-Barr, wirusy opryszczki, grypy lub paragrypy albo syncytialny wirus oddechowy);

• choroby kardiologiczne – ostry zespół wieńcowy (w tym zawał mięśnia sercowego); zastoinowa niewydolność serca; zapalenie osierdzia;

• choroby płuc, takie jak odma płucna (odma opłucnowa); zatorowość płucna;

• choroby przewodu pokarmowego, np. ostre zapalenie trzustki;

• choroby nowotworowe, m.in. naciek opłucnej w zaawansowanym raku płuc;

• choroby reumatologiczne, w tym zapalenie opłucnej w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego; zapalenie opłucnej w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Nagły początek silnego bólu opłucnowego może świadczyć o zagrażającej życiu chorobie i wymaga natychmiastowej diagnostyki oraz leczenia. Jest jednym z objawów odmy opłucnowej, zatorowości płucnej, zapalenia osierdzia, urazu klatki piersiowej, a nawet zawału mięśnia sercowego.

Do kogo zgłosić się z bólem opłucnowym?

Jeżeli pojawił się u Ciebie ból opłucnowy, niezwłocznie zgłoś się do lekarza rodzinnego. Zbierze on szczegółowy wywiad na temat zgłaszanych dolegliwości, przebytych chorób i przyjmowanych leków. Po badaniu fizykalnym zadecyduje o dalszym postępowaniu – wykonaniu badań dodatkowych, skierowaniu Cię do szpitala lub do innego specjalisty, np. pulmonologa lub kardiologa.

W przypadku silnego bólu w klatce piersiowej wezwij pomoc, dzwoniąc pod numer 999 lub 112, szczególnie jeśli towarzyszą temu inne niepokojące objawy (np. duszność, zaburzenia świadomości).

Jakie badania wykonać?

Podobnie jak w przypadku innych chorób, podstawowe znaczenie w diagnostyce bólu opłucnowego ma wywiad, czyli rozmowa z osobą chorą. Informacje o czasie trwania dolegliwości, objawach towarzyszących, historii przebytych chorób czy stosowanych lekach – wszystkie te dane pomogą lekarzowi w diagnostyce różnicowej i ustaleniu dalszego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego.

Przede wszystkim specjalista skupi się na wykonaniu badań w kierunku zagrażających życiu przyczyn bólu opłucnowego:

• elektrokardiogamu (EKG) i stężenia troponin we krwi – to podstawowe badania służące do potwierdzenia lub wykluczenia ostrego zespołu wieńcowego (w tym zawału mięśnia sercowego);

• RTG klatki piersiowej –- pozwala uwidocznić nie tylko wysięk opłucnowy, zmiany zapalne i ropnie płuc, lecz także groźną odmę opłucnową;

• stężenia D-dimerów we krwi – ich podwyższony poziom może wskazywać na zatorowość płucną i wymaga pogłębienia diagnostyki w jej kierunku (m.in. wykonania angio-TK).

W diagnostyce bólu opłucnowego wykorzystuje się też badania laboratoryjne krwi – morfologię krwi, stężenie CRP, kreatyniny, albumin, białka całkowitego, poziom dehydrogenazy mleczanowej, aktywność enzymów trzustkowych i wątrobowych. W przypadku obecności wysięku opłucnowego konieczne może być pobranie jego próbki poprzez nakłucie opłucnej. Materiał jest następnie przekazywany do laboratorium, gdzie oprócz badania ogólnego płynu wykonuje się także posiew.

• Zyskaj kompleksową wiedzę na temat badań płuc!

Metody leczenia osób z bólem opłucnowym

Sposób leczenia osób z bólem opłucnowym jest ściśle związany z przyczyną zgłaszanych dolegliwości. W przypadku zawału mięśnia sercowego leczenie polega na stosowaniu zarówno metod farmakologicznych, jak i zabiegowych. Pilnego leczenia, mającego na celu usunięcie powietrza z jamy opłucnowej, wymagają chorzy z odmą opłucnową. U osób z zatorowością płucną stosuje się leki przeciwkrzepliwe, fibrynolityczne (rozpuszczające zakrzepy wewnątrz naczyń krwionośnych) i leczenie zabiegowe. Jeśli lekarz podejrzewa bakteryjną przyczynę bólu opłucnowego (np. zapalenie płuc), konieczne będzie stosowanie antybiotyków.

Nie można zapominać o leczeniu samego bólu opłucnowego, czyli stosowaniu leków przeciwbólowych. Lekarz sięga najczęściej po niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). U osób, które nie tolerują NLPZ, zmniejszenie dolegliwości jest zwykle możliwe dzięki kortykosteroidom.

• Przeczytaj również: Oczyszczanie płuc – jakie są domowe sposoby?