Jakie są cechy temperamentu? Przykłady stałych cech osobowości

Co to jest temperament?

Temperament to zestaw cech osobowości, który otrzymujemy w genach. Jest on uznawany za fundament, na którym kształtuje się charakter i osobowość człowieka. Nie jest uwarunkowany środowiskowo, choć może ulegać modyfikacjom z wiekiem, kiedy świadomie lub nieświadomie rozwijamy pewne cechy, lub je marginalizujemy. Już w starożytności powstała typologia temperamentów, według której ludzi można podzielić na: flegmatyków, sangwiników, choleryków i melancholików. 

Cechy temperamentu ujawniają się już we wczesnym niemowlęctwie. Wystarczy porównać ze sobą maluchy w tej samej grupie, by dostrzec różnice w ich zachowaniu, które ujawniają się w reakcji na bodźce. Niektóre niemowlęta są bardzo spokojne i wyciszone, a inne płaczliwe i pobudzone. W przypadku zdrowych prawidłowo rozwijających się dzieci te różnice w zachowaniach wynikają właśnie ze zróżnicowanego temperamentu. 

Cechy temperamentu

Duet naukowców – Robert Plomin i Arnold H. Buss – podjął się badań mających na celu wyodrębnienie cech osobowości. Ich definicja temperamentu nie różni się od tej, którą stworzył Hipokrates. Jednak zauważyli oni, że u małego dziecka tylko temperament determinuje zachowania i reakcje na bodźce zewnętrzne. Zmienia się to z czasem w miarę zdobywania wiedzy i doświadczenia oraz pod wpływem czynników środowiskowych. 

Takie rozumowanie doprowadziło Ponina i Bussa do wyodrębnienia trzech podstawowych cech, które definiują strukturę temperamentu:

• emocjonalność,

• aktywność,

• towarzyskość. 

Na tej liście początkowo znajdowała się również impulsywność. W toku badań Buss i Plomin uznali jednak, że zbyt trudno jest określić, czy jest ona cechą uwarunkowaną genetycznie. Zatem zostały trzy cechy temperamentu, które w piśmiennictwie psychologicznym nazywa się skrótowo EAS. 

Badania nad istotą i typologią temperamentu trwają do dziś, dlatego teorię Plonina i Bussa rozszerzono o kilka dodatkowych cech. Na przykład obok aktywności możemy postawić również reaktywność pojmowaną jako wrażliwość na bodźce. Za cechę temperamentu można uznać również wrażliwość na doznania zmysłowe. Natomiast towarzyskość świetnie uzupełnia żwawość, która jest określeniem charakterystycznego zachowania. Dla przykładu flegmatyk określany jest jako osoba powolna w ruchach, natomiast u choleryka silne reakcje na bodźce również wiążą się z określonym zachowaniem. Za cechę temperamentu uznaje się także perseweratywność. Jest to sposób, w jaki radzimy sobie z przeszłością – czy potrafimy ją analizować i jak długo. 

Warto zwrócić uwagę na fakt, że wyżej wymienione cechy nie powinny podlegać ocenie. Każdy z nas ma inny sposób patrzenia na świat i reagowania na konkretne sytuacje. Cechy temperamentu uwarunkowane są przez czynniki biologiczne. Zmieniają się one dopiero pod wpływem okoliczności zewnętrznych oraz pracy nad sobą w dorosłym życiu. Możemy natomiast oceniać cechy temperamentu na podstawie ich użyteczności na co dzień. 

Jak wpływają na nas określone cechy temperamentu? Przykłady

Z pewnością spotkałeś się już z typologią temperamentu opracowaną przez greckich lekarzy Hipokratesa i Galena. Ten ostatni wyodrębnił cztery podstawowe typy i bardzo dokładnie określił zestaw cech, które ma każdy z nich. To właśnie na tej podstawie postaramy się pokazać Ci, jaki wpływ na nasze życie, relacje i decyzje mogą mieć cechy temperamentu. 

Typy temperamentu według Hipokratesa – Galena:

• choleryk – porywczy, żwawy i energiczny, pewny siebie przywódca,

• sangwinik – żwawy optymista, otwarty na ludzi, gadatliwy i wesoły,

• melancholik – powolny, pesymistycznie nastawiony do świata i ludzi, lękliwy, z kompleksami,

• flegmatyk – zrównoważony, powolny, ale pozytywnie nastawiony do świata, typ obserwatora. 

Przyjrzyjmy się teraz typom przez pryzmat podstawowych cech temperamentu. Na pierwszy rzut oka widzimy, że pary – flegmatyk i sangwinik oraz melancholik i choleryk – są przeciwstawne. Natomiast każda z nich ma podobny zestaw cech, które różnią się od siebie szczegółami. Podczas gdy flegmatyk i sangwinik różnią się pod względem aktywności i reaktywności, choleryk i melancholik mają skrajnie inną wytrzymałość, ale podobną perseweratywność. 

Określone dla każdego typu temperamentu zestawy cech mogą przenikać się ze sobą i zmieniać z wiekiem, ale nieznacznie. Posiadanie tych informacji sprawia, że ludzie są zdolni pracować nad konkretnymi cechami, jeśli utrudniają im normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Wiedza z zakresu psychologii, choćby podstawowa, na poziomie galenowskich temperamentów, pozwala na zrozumienie motywacji innych osób. Okazuje się to bardzo przydatne podczas wychowywania dzieci, ponieważ u nich temperament bierze górę nad wiedzą, doświadczeniem i normami społecznymi. 

Znajomość cech temperamentu pozwala nam również przewidzieć własne reakcje w różnych sytuacjach. Jeśli nie są one z pewnych względów właściwe, możemy je tłumić lub unikać takich zdarzeń. W ten sposób pracujemy nad sobą i możemy świadomie kształtować charakter.