Co to jest choroba bostońska? Objawy i leczenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej

Co to jest choroba bostońska?

Choroba bostońska to zwyczajowe określenie dla choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (z ang. hand, foot and mouth disease – HFMD). W piśmiennictwie spotkać się można z takimi określeniami, jak enterowirusowe zapalenie jamy ustnej z wysypką, enterowirusowa gorączka wysypkowa, wysypka pęcherzykowa czy choroba ręki, stopy i ust. Choroba bostońska to choroba zakaźna, wywoływana przez wirusyz rodzaju enterowirusów. Przeważnie za jej powstanie odpowiadają wirusy Coxsackie A5, A9, A10, A16, B1, B3 bądź enterowirus 71. Choroba bostońska najczęściej rozpoznawana jest wśród dzieci do 10. roku życia. U dorosłych należy do rzadkości, narażone są na nią zwłaszcza osoby z obniżoną odpornością czy zmagające się z chorobami przewlekłymi. Największą liczbę przypadków infekcji notuje się w okresie letnio-jesiennym. Na Welbi znajdziesz artykuły również na temat innych chorób wirusowych, takich jak różyczka czy ospa prawdziwa.

Choroba bostońska – zakaźność

Choroba bostońska szerzy się przede wszystkim drogą kropelkową – podczas mówienia, kichania, kasłania. Wirusy obecne są w ślinie, plwocinie, wydzielinie z nosa i gardła, płynie w zmianach skórnych. Wektorem zakażenia mogą być także zanieczyszczone przedmioty, typu klamki, blaty, szczoteczki do zębów. Możliwe jest szerzenie się zakażenia drogą fekalno-oralną. Wirusy znajdują się w stolcu osoby zakażonej, stąd przy braku odpowiedniego poziomu higieny istnieje ryzyko skażenia fekaliami wody czy pożywienia, a także basenów lub kąpielisk. Dodatkowo możliwa jest transmisja wertykalna wirusów – przenikania przez łożysko z matki na płód. 

Choroba bostońska – objawy i przebieg

W przebiegu choroby bostońskiej można wyróżnić następujące fazy:

• faza latentna – wylęganie wirusa trwa 3–5 dni, nie obserwuje się żadnych objawów, dochodzi do przeniknięcia wirusa z błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego do układu chłonnego i jego infiltracji do węzłów chłonnych;

• faza prodromalna – trwa 2–3 dni, dochodzi do przeniknięcia wirusa z węzłów chłonnych do krwi, towarzyszą temu takie objawy, jak: podwyższona temperatura ciała (zazwyczaj 38–39°C), ogólne złe samopoczucie, spadek apetytu, dreszcze, ból głowy, bóle kostno-stawowe, niekiedy można już zauważyć czerwone zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, na skórze stóp i dłoni;

• faza właściwa – nazywana bywa również fazą osutkową lub fazą wysypkową, trwa 7–10 dni, rozwija się typowy objaw choroby bostońskiej, czyli osutka grudkowa lub grudkowo-pęcherzykowa. Zmiany skórne lokalizują się na powierzchni dłoniowej rąk i podeszwowej stóp, rzadko stwierdza się inne umiejscowienie. Są niewielkie (średnica nie przekracza z reguły 5 mm), mają różowo-czerwony kolor, mogą być tkliwe i boleć, nie towarzyszy im świąd. Pojawia się herpangina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych z obecnością pęcherzyków lub owrzodzeń w obrębie jamy ustnej (zwłaszcza zaś na migdałkach podniebiennych, dziąsłach, podniebieniu, policzkach). Zmiany te powodują ból, który nasila się podczas przełykania i jedzenia;

• faza zdrowienia – trwa do kilku tygodni (do 4, a zdaniem części badaczy nawet do 11), dochodzi do stopniowego ustępowania zmian skórnych i śluzówkowych, niekiedy do grubopłatowego złuszczania się naskórka lub oddzielania się paznokcia od macierzy (onychomadeza).

Choroba bostońska przebieg zazwyczaj łagodnie. Możliwe są nawet przypadki bezobjawowe lub skąpoobjawowe, lecz mimo braku uciążliwych dolegliwości taka osoba jest w dalszym ciągu źródłem zakażenia dla innych. Rzadko rozwijają się powikłania, wśród których można wymienić zapalenie mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Szczególnym przypadkiem jest choroba bostońska podczas ciąży. Stanowi ona zagrożenie dla rozwijającego się płodu – infekcja w pierwszym trymestrze grozi powstaniem wad rozwojowych, poronieniem. Infekcja w zaawansowanej ciąży nie stanowi już dużego niebezpieczeństwa.

Choroba bostońska – jak ją leczyć?

Rozpoznanie choroby bostońskiej opiera się przede wszystkim na szczegółowo przeprowadzonym badaniu podmiotowym – wywiadzie z chorym lub z jego opiekunem – oraz na badaniu przedmiotowym – ocenie objawów klinicznych. Niekiedy w rozpoznaniu przeprowadza się badanie na obecność wirusa w próbce materiału pobranego z gardła lub ze stolca.

Większość przypadków choroby bostońskiej nie wymaga leczenia. Z reguły do remisji, czyli ustąpienia objawów, dochodzi w ciągu tygodnia. W przypadku nasilonych dolegliwości choremu podane mogą zostać leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen), środki łagodzące objawy w jamie ustnej (żele lub płukanki). W przypadku gdy zmiany w jamie ustnej znacznie utrudniają posilanie się czy nawadnianie, konieczne okazać się może dożylne podanie płynów z uwagi na ryzyko odwodnienia. Zmiany skórne można smarować olejem kokosowym, który działa antyseptycznie i regenerująco. Na czas choroby zalecany jest odpoczynek i unikanie wysiłku. W sporadycznie występujących ciężkich przypadkach schorzenia konieczne może być leczenie szpitalne.

Warto w tym miejscu wspomnieć na temat profilaktyki choroby bostońskiej. Głównym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się odpowiadających za jej powstanie wirusów jest przestrzeganie zasad higieny osobistej – częste mycie rąk (zwłaszcza przed jedzeniem, po wyjściu z toalety, po kichaniu), higieny żywienia – mycie owoców i warzyw przed spożyciem, dezynfekcja przedmiotów używanych przez osoby chore i ich izolacja. Nie ma szczepionki przeciwko wirusowi wywołującemu chorobę bostońską.