Histamina – jaka jest jej funkcja w organizmie? Gdzie występuje histamina?

Histamina – co to jest i jakie ma funkcje?

Histamina jest naturalnie wytwarzana w organizmie, następnie magazynowana w formie nieaktywnej w komórkach tucznych (komórkach tkanki łącznej i błon śluzowych). Histamina wpływa na napięcie mięśni gładkich organów wewnętrznych, wspiera regulowanie pracy układu hormonalnego i pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Do aktywacji komórek tucznych i nadmiernego uwalniania histaminy dochodzi dopiero w odpowiedzi na różnego rodzaju czynniki. Należą do nich m.in. alergeny (zawarte w pokarmach i powietrzu), niska temperatura, urazy. Do wzrostu stężenia histaminy może dojść również w reakcji na silny stres. Reakcja ta jednak jest przejściowa i zwykle ma charakter epizodyczny, czyli pojawia się w momencie stresujących sytuacji. Dlatego niezwykle ważne jest zmniejszenie ilości czynników stresogennych w codziennym życiu.

Występowanie histaminy w żywności

Histamina znajduje się w wielu grupach produktów spożywczych. Jej największe ilości znajdziesz w puszkowanych i wędzonych rybach, twardych serach, wędlinach, wędzonym mięsie, produktach sojowych fermentowanych, niektórych alkoholach np. w winie, szampanie, mleku i produktach mlecznych, a także produktach pszenicznych. Zawartość histaminy w żywności zależy od wielu czynników, m.in.: świeżości produktu, warunków transportu, metod przygotowywania, temperatury przechowywania, jakości mikrobiologicznej (zawartości drobnoustrojów). 

Nietolerancja histaminy

Dostarczona do organizmu wraz z pożywieniem histamina zostaje rozłożona w jelitach. Jednak spożywana w nadmiarze u niektórych może prowadzić do wystąpienia dolegliwości wskazujących na zatrucie. Objawy nietolerancji histaminy pojawiają się na chwilę po spożyciu pokarmu. U niektórych osób może wystąpić tzw. reakcja opóźniona. Wówczas objawy pojawiają się nawet po 72 h od kontaktu z alergenem. W zależności od stopnia intensywności nietolerancji symptomy mogą ujawnić się nawet po przyjęciu zaledwie 5 mg histaminy. Nietolerancja histaminy może być nabyta lub wrodzona. Reakcja powstaje na skutek braku lub niedostatecznej ilości enzymów, które powinny rozłożyć substancję (histaminę) dostarczaną z pożywieniem. 

Objawy nietolerancji histaminy

Nietolerancja histaminy powoduje wystąpienie następujących dolegliwości:

• silne i gwałtowne zaczerwienienie skóry;

• świąd; 

• nudności;

• bóle brzucha; 

• biegunka; 

• kołatanie serca;

• kaszel; 

• uczucie zatkanego nosa;

• kichanie;

• duszność; 

• problemy z zasypianiem i utrzymaniem głębokiego snu;

• zmęczenie i brak energii; 

• suchość w jamie ustnej; 

• łzawienie i świąd oczu. 

Objawy mogą się nasilać. Ich wystąpienie, podobnie jak w przypadku kontaktowego zapalenia skóry, powinno Cię skłonić do konsultacji ze specjalistą alergologii.

Toksyczność histaminy

Zatrucia pokarmowe często są wynikiem spożycia dużych dawek histaminy zawartej w niektórych produktach żywnościowych. Efekt działania toksycznego zależy od indywidualnej fizjologii jelit, spożytej dawki histaminy i obecności w żywności innych związków o potencjale toksycznym, np. tyraminy i putrescyny. Skutkami toksycznego działania histaminy jest rozszerzenie naczyń krwionośnych i spadek ciśnienia krwi. W konsekwencji pojawia się ból głowy, uderzenia gorąca, silne skurcze brzucha, wymioty. W wyniku przyjęcia bardzo dużej dawki histaminy i jej kumulacji w organizmie może nawet dojść do niewydolności oddechowej, pojawienia się na ciele wysypki, uczucia pieczenia ust i kołatania serca. Za dawkę toksyczną histaminy uznaje się 100 mg. [1]

Histamina – diagnostyka i leczenie

Jeśli po spożyciu określonych pokarmów pojawiają się u Ciebie objawy wskazujące na nietolerancję histaminy, koniecznie skonsultuj to z alergologiem. Diagnostyka nie jest łatwa i wymaga współpracy pacjenta z lekarzem. Punktem wyjścia jest obserwacja objawów, tj. czas ich występowania, rodzaj, nasilenie, długość trwania. W tym celu najlepiej prowadź dzienniczek spożywanych produktów i ewentualnie występujących niepokojących reakcji. Będzie on niezwykle cenną informacją, uzupełniającą wywiad i pomocną w ukierunkowaniu szczegółowej diagnostyki. Zebrane dane pozwolą także wstępnie wyeliminować z diety produkty odpowiedzialne za objawy nietolerancji. Kluczowe jest wykonanie badań laboratoryjnych np. testów na alergie pokarmowe. Nietolerancja histaminy potwierdzana jest również badaniem krwi z oznaczeniem aktywności enzymu DAO. Histamina w testach alergicznych oznaczana jest także w moczu. Diagnostykę nietolerancji histaminy warto poszerzyć o badania w kierunku nietolerancji laktozy i glutenu. W przypadku bardzo ciężkich objawów nietolerancji histaminy, wykonaj również badania w kierunku chorób jelit i zasięgnij konsultacji gastrologa. 

Leczenie nietolerancji na histaminę opiera się przede wszystkim na unikaniu czynnika sprawczego. Dużą rolę odgrywa więc właściwa dieta eliminacyjna. W wielu przypadkach niezbędne jest również wdrożenie leczenia farmakologicznego. Terapia opiera się na stosowaniu leków przeciwhistaminowych. Warto wiedzieć, że stosowane przez wiele osób wapno na alergię, w rzeczywistości nie ma udowodnionego działania przeciwhistaminowego. Substancja może być jedynie stosowana objawowo. Uszczelniając naczynia krwionośne, zmniejsza obrzęk zatok i pomaga je udrożnić. 

Dieta antyhistaminowa 

Dieta antyhistaminowa jest propozycją żywienia dla osób z nietolerancją na histaminę. Zakłada wykluczenie lub zminimalizowanie spożycia produktów o dużej zawartości tej substancji, a dodatkowo jest lekkostrawna. W diecie antyhistaminowej powinny przeważać produkty jak najmniej przetworzone. Podstawą żywienia są owoce, warzywa, białe mięso (również niektóre ryby), pełnoziarniste produkty zbożowe, miękkie sery, tłuszcze roślinne, nasiona i pestki. Bardzo ważny jest sposób przygotowania posiłków. Produkty diety antyhistaminowej należy poddawać gotowaniu, duszeniu i pieczeniu, natomiast unikać smażenia i wędzenia.