Perimenopauza – objawy i metody ich łagodzenia

Czym jest perimenopauza?

Perimenopauza, nazywana również okresem okołomenopauzalnym, zaczyna się kilka lat przed menopauzą i kończy się 12 miesięcy po ostatniej miesiączce. W tym czasie dochodzi do stopniowego wygasania czynności jajników, co wiąże się ze spadkiem produkcji estrogenów i progesteronu. 

Podwyższony poziom FSH może wskazywać na menopauzę, należy jednak zaznaczyć, że takiej diagnozy nie stawia się na podstawie jednego wyniku. Specjaliści przypominają, że w okresie perimenopauzalnym stężenie hormonu folikulotropowego może mieścić się w granicach 10–30 IU/l, po czym tymczasowo wrócić do normy (poniżej 10 IU/l).

Podczas perimenopauzy dochodzi do zahamowania dojrzewania pęcherzyków Graffa i owulacji, czyli uwalniania komórek jajowych gotowych do zapłodnienia. Niejednokrotnie diagnozuje się niewydolność ciałka żółtego, co prowadzi do niedoboru progesteronu. Ponadto obserwuje się zmniejszone wydzielanie insulinopodobnego czynnika wzrostu, w związku z tym organizm jest mniej wrażliwy na działanie insuliny. Wysoki poziom hormonu przyczynia się do gromadzenia tkanki tłuszczowej.

Jak rozpoznać pierwsze objawy menopauzy?

Pierwsze objawy perimenopauzy pojawiają się u kobiet po 40. roku życia, ale niekiedy występują już po trzydziestce. Przedwczesne wygasanie czynności jajników może być uwarunkowane genetycznie, niekiedy ma ono podłoże autoimmunologiczne. Z najnowszych badań wynika, że w grupie ryzyka znajdują się pacjentki z:

• chorobami nadnerczy,

• cukrzycą typu 1,

• reumatoidalnym zapaleniem stawów,

• celiakią,

• chorobą Hashimoto,

• niedokrwistością złośliwą.

Do przedwczesnej menopauzy przyczyniają się również: wrodzone niedobory enzymatyczne, palenie papierosów, infekcje wirusowe, a także leczenie onkologiczne (radioterapia i chemioterapia). Pamiętaj, że w okresie okołomenopauzalnym nadal można zajść w ciążę.

U kobiet wchodzących w klimakterium pojawiają się zaburzenia miesiączkowania. Cykl menstruacyjny często się skraca do 24–25 dni, choć nie jest to regułą. W niektórych przypadkach wydłuża się on do 60 dni lub miesiączki pojawiają się nieregularnie. Ponadto zmienia się intensywność krwawień, mogą być one mniej lub bardziej obfite. Spadek produkcji estrogenu i progesteronu może przyczynić się do przewlekłych krwawień z dróg rodnych, przy czym niekiedy jest to związane z rozrostem lub z rakiem endometrium. Dlatego pamiętaj o regularnych wizytach u ginekologa i wykonywaniu badań profilaktycznych.

Niektóre kobiety skarżą się na uderzenia gorąca i nocne poty, a także na problemy ze snem, obniżone libido, suchość pochwy. Do typowych objawów perimenopauzy zaliczamy również:

• przybieranie na wadze,

• wahania nastroju,

• przygnębienie,

• nerwowość,

• problemy z koncentracją i pamięcią,

• kołatanie serca,

• suchość skóry,

• nietrzymanie moczu.

Uderzenia gorąca nie muszą być związane z klimakterium, niekiedy przyczyniają się do nich silny stres, choroba tarczycy, migrena czy problemy neurologiczne. Jeśli odczuwasz wspomniane objawy, zgłoś się do ginekologa. Może skierować Cię na badania hormonalne, aby ustalić przyczynę dolegliwości i zaproponować najlepszą metodę leczenia.

Perimenopauza – jakie badania wykonać?

Zastanawiasz się, jak sprawdzić, czy weszłaś w okres okołomenopauzalny? W tym celu możesz wykonać następujące badania:

• estradiol, hormon luteotropowy (LH) i hormon folikulotropowy – w 2.–5. dniu cyklu,

• progesteron – około 21. dnia cyklu, czyli 7–8 dni po owulacji.

Perimenopauza kończy się wtedy, gdy stężenie FSH wynosi co najmniej 30 IU/l, a stężenie estradiolu (E2) spada poniżej 30. Lekarz zwraca również uwagę na współczynnik FSH/LH, który przekracza wówczas 1.

Oprócz tego warto sprawdzić poziom glukozy, hormonu tyreotropowego (TSH), wolnej frakcji trijodotyroniny (fT3) i wolnej frakcji tyroksyny (fT4). Możesz również wykonać lipidogram, dzięki czemu przekonasz się, czy poziom cholesterolu (ogólnego, HDL i LDL) oraz trójglicerydów mieści się w normie. Przed rozpoczęciem hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) lekarz zazwyczaj zleca też próby wątrobowe, badanie funkcji nerek, cytologię i badanie gęstości kości.

HTZ nie powinno się stosować w przypadku:

• ostrej niewydolności wątroby,

• żylnej lub tętniczej choroby zakrzepowo-zatorowej,

• raka trzonu macicy, raka piersi i innych nowotworów estrogenozależnych,

• krwawień z dróg rodnych o niewiadomej przyczynie.

Podczas hormonalnej terapii zastępczej każda pacjentka powinna pamiętać o regularnych badaniach kontrolnych i wizytach ginekologicznych.

Jak sobie radzić z objawami perimenopauzy?

Jeśli objawy klimakterium są nasilone, lekarz najprawdopodobniej zaleci Ci hormonalną terapię zastępczą, podczas której będziesz przyjmowała leki, aby uzupełnić niedobory estrogenów. Ginekolog dostosowuje terapię do Twojego wieku, masy ciała i stanu zdrowia. Oprócz tego najprawdopodobniej zapyta Cię, czy stosujesz używki i kiedy miałaś ostatnią miesiączkę. W ten sposób będzie mógł dobrać dawkę i rodzaj leku, a także ocenić ryzyko wystąpienia powikłań.

Leki dostępne są w postaci:

• tabletek doustnych,

• plastrów, naklejanych na czystą i suchą skórę w dowolnym miejscu (z wyjątkiem piersi),

• żeli, globulek, kremów, stosowanych dopochwowo.

Niekiedy stosuje się preparaty zawierające fitoestrogeny, czyli związki pochodzenia roślinnego, których działanie jest zbliżone do estrogenów. Mogą one złagodzić objawy przekwitania, ale w mniejszym stopniu niż leki hormonalne. Zazwyczaj stosuje się je wtedy, gdy istnieją przeciwwskazania do HTZ. Wspomniane związki roślinne warto dostarczać wraz z dietą. 

Do najlepszych źródeł fitoestrogenów zaliczamy: soję, nasionach roślin strączkowych, czerwoną koniczynę, szpinak, tofu, miso i tempeh. Ponadto występują one w czosnku, morelach, nasionach słonecznika, migdałach i oliwie z oliwek.

Joga hormonalna – wsparcie w okresie okołomenopauzalnym

Zastanawiasz się, jak naturalnie złagodzić objawy przekwitania? Zacznij ćwiczyć jogę, która pomoże Ci się wyciszyć i poprawić sprawność fizyczną. Podczas zajęć wykonuje się sekwencję asan, połączonych z technikami oddechowymi. W ten sposób możesz zadbać o ciało i umysł. Praktykowane pozycje pobudzają do pracy jajniki, tarczycę, nadnercza i przysadkę. Aby joga hormonalna przyniosła korzyści, należy ćwiczyć kilka razy w tygodniu. Każda sesja trwa 30–60 minut, zaczyna się rozgrzewką i kończy relaksacją.