Rogowacenie białe – niepozorna zmiana, która u co czwartej osoby ma złośliwą postać

Czym jest rogowacenie białe?

Rogowacenie białe, czyli leukoplakia, to najczęściej spotykany stan przednowotworowy w obrębie jamy ustnej. Nie będzie też z pewnością dla Ciebie zaskoczeniem, że początkowo diagnozowano ją u palaczy tytoniu. Wówczas nieprawidłowości przypisano nawet określenie plama palaczy.

Nazwa leukoplakia funkcjonuje od 1877 r., kiedy po raz pierwszy zastosował ją Schwimmer. Jej definicję doprecyzowała natomiast Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 1978 r. Czym zatem jest rogowacenie białe? Jest to chorobowa, która wiąże się z występowaniem białych plam lub tarczek na błonach śluzowych. Nie sposób ich usunąć poprzez pocieranie. Zmiany najczęściej pojawiają się na policzkach po wewnętrznej ich stronie na wysokości, gdzie łączą się zęby żuchwy i szczęki podczas gryzienia. Ponadto plamy i tarczki mogą rozwinąć się na wargach (w kącikach ust), na języku (zwłaszcza jego brzegach) oraz na samym dnie jamy ustnej.

Z rogowaceniem białym zmaga się około 2% populacji. Najczęściej zmiany rozwijają się u nałogowych palaczy między 40. a 60. rokiem życia. Aż trzykrotnie częściej są to mężczyźni niż kobiety.

Jednak leukoplakia nie rozwija się wyłącznie w jamie ustnej. Białe plamy i tarczki pojawiają się też na zewnętrznych narządach płciowych. Może to być rogowacenie białe sromu u kobiet lub rogowacenie białe prącia u mężczyzn.

Jak się objawia rogowacenie białe?

Rogowacenie białe może mieć postać niewielkich plam lub tarczek o wyraźnych granicach, ale też rozległych zmian, które się rozlewają i trudno stwierdzić, gdzie zaczyna się zdrowa tkanka. Choć zwykle plamy i tarczki mają kolor biały (stąd nazwa choroby), to zdarza się, że przybierają odcień białoczerwony, szary albo kremowy.

Początkowo zmiany, które rozwijają się na błonach śluzowych, nie wywołują żadnych objawów. Dlatego tak łatwo je przeoczyć. Wraz z czasem zmiana będzie się jednak rozwijać i stopniowo zacznie Ci doskwierać ból i pieczenie podczas jedzenia potraw ostrych, kwaśnych i słonych. Może też zacząć dokuczać Ci permanentnie utrzymujące się uczucie suchości w ustach. Aż wreszcie ból zacznie pojawiać się bez wyraźnej przyczyny.

Czym jest spowodowane rogowacenie białe?

Obawiasz się, czy i u Ciebie może rozwinąć się rogowacenie białe? Znajdujesz się w grupie ryzyka, jeśli:

• nałogowo palisz tytoń,

• nadużywasz alkoholu,

• przewlekle drażnisz błony śluzowe (np. nerwowo przygryzając policzki),

• nadmiernie eksoponujesz ciało na działanie promieniowania UV (może to też doprowadzić do równie groźnego rogowacenia słonecznego),

• masz poważne niedobory witamin,

• zmagasz się z zaburzeniami hormonalnymi.

Do rozwoju leukoplakii może też dojść na skutek reakcji zachodzących między wypełnieniami protetycznymi (jest to oddziaływanie elektrogalwaniczne). Dodatkowo w grupie ryzyka są osoby, które nie dbają należycie o higienę jamy ustnej, mają próchnicę i niewyleczone zęby.

Specjaliści sądzą, że przyczyną nowotworu, w który przekształcają się zmiany związane z leukoplakią, może być działanie:

• wirusa EBV (wirusa Epsteina-Barr),

• wirusa HPV (wirusa brodawczaka ludzkiego),

• wirusa HSV (wirusa opryszczki zwykłej),

• wirusa HIV (ludzkiego wirusa niedoboru odporności).

Jakie są metody diagnozy rogowacenia białego?

Rogowacenie białe może mieć jedną z dwóch podstawowych postaci uwzględnianych przez lekarzy w diagnostyce:

• homogenną – lekarz stwierdza hiperplazję (rozrost) i rogowacenie tkanki, a zmiana ma postać białej plamki o sztywnej i gładkiej powierzchni,

• niehomogenną – lekarz stwierdza dysplazję (nieprawidłowe ukształtowanie) lub raka po krótkich oględzinach, a plamie (nie zawsze białej) towarzyszą nadżerki, owrzodzenia, guzy i pęknięcia.

W diagnostyce lekarz uwzględnia rozmiar zmiany, a także jej obraz kliniczny i histopatologiczny. Istotna jest przy tym diagnostyka różnicowa, która pozwala specjaliście zyskać pewność, że ma do czynienia z leukoplakią, a nie np. z hiperkeratozą, zakażeniem (wirusowym, bakteryjnym, grzybiczym) czy liszajem płaskim.

Nie bagatelizuj zmian w obrębie jamy ustnej. Jeśli masz choć cień podejrzeń, że to rogowacenie białe – skonsultuj się ze stomatologiem lub lekarzem pierwszego kontaktu, który pokieruje Cię do kolejnych specjalistów w celu przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki. Musisz wiedzieć, że niepozorne białe plamy przeobrażają się w złośliwą postać w aż 25% przypadków. Przy rogowaceniu ciemnym skóry odsetek ten to 20%.

A co w przypadku rogowacenia białego sromu czy napletka? Ze względu na ryzyko przekształcenia zmiany w złośliwą postać konieczne jest przeprowadzenie biopsji i przekazanie wycinka do badania histopatologicznego (pod mikroskopem).

W jaki sposób można leczyć rogowacenie białe?

Bez względu na uzyskany obraz kliniczny i histopatologiczny zmian podstawami terapii są:

• wyeliminowanie czynnika, który podrażnia stale błony śluzowe,

• zadbanie o właściwą higienę jamy ustnej,

• rzucenie palenia,

• rezygnacja (lub ograniczenie do minimum) spożywania alkoholu,

• zmiana diety (ograniczenie ilości produktów kwaśnych, ostrych i słonych),

• włączenie suplementacji witamin A, E.

Lekarz może zalecić terapię przeciwgrzybiczą oraz miejscową aplikację retinoidów. Natomiast w przypadku trudnych w leczeniu zmian i tych rozległych konieczne może okazać się podanie cytostatyków.

Gdy zmiany są niewielkie, lekarze często proponują ich usunięcie metodą krioterapii, laseroterapii lub poprzez wycięcie z marginesem zdrowej tkanki. Po metody chirurgiczne specjaliści rzadko sięgają przy rozległych plamach, ponieważ pozostawiają one po sobie blizny.

W przypadku leukoplakii narządów płciowych, jeśli badanie histopatologiczne nie wykaże złośliwej postaci zmian, stosowane są leki przeciwzapalne.