Powiększona śledziona u dziecka – co oznacza?

Śledziona – co to takiego i jaką funkcję pełni?

Bez śledziony człowiek może przeżyć, jednak jego odporność już zawsze będzie osłabiona. Ten niewielki (liczący ok. 11 cm długości, 7 cm szerokości, 4 cm grubości o wadze zaledwie 150 g) narząd układu chłonnego znajduje się po lewej stronie jamy brzusznej, pod żebrami, pomiędzy żołądkiem a lewą nerką. U zdrowego człowieka jest ona niewyczuwalna, a jedynie widoczna podczas ultrasonografii (USG) jamy brzusznej. 

Narząd ten pełni wiele istotnych funkcji z punktu widzenia całego ustroju. Wystarczy wspomnieć, że:

• uczestniczy w procesach krwiotwórczych, które zachodzą w życiu płodowym między 8 tygodniem a 5 miesiącem ciąży;

• wykrywa krążące we krwi drobnoustroje – bakterie, wirusy i inne patogeny – i niszczy je. Można powiedzieć, że jest ona „pierwszą linią obrony” układu odpornościowego. Śledziona wspiera układ immunologiczny także poprzez obecność w niej limfocytów, które wytwarzają przeciwciała; 

• podtrzymuje przy życiu niedotlenione komórki (np. podczas wędrówki w bardzo wysokich górach);

• bierze udział w filtrowaniu krwi – usuwa wadliwe lub „zużyte” krwinki czerwone, białe oraz płytki krwi. Produkty z rozpadu przekazuje wraz z krwią do wątroby;

• jest magazynem krwi. Zazwyczaj znajduje się w niej ok. 50 ml krwi, jednak – gdy zajdzie taka potrzeba – zwiększa swoją objętość i uruchamia zgromadzone rezerwy. Dzieje się to np. w sytuacji urazu, gdy dochodzi do utraty krwi. 

W przypadku usunięcia śledziony omawiane funkcje zostają przejęte przez inne narządy – za oczyszczanie krwi odpowiada wątroba, a za odporność węzły chłonne. 

Objawy powiększonej śledziony u dziecka

Powiększenie śledziony u dziecka – fachowo zwane też splenomegalią – jest niekiedy widoczne gołym okiem. Kształt brzucha dziecka zmienia się, a z lewej strony poniżej żeber można wyczuć wybrzuszenie, którego rozmiary zależą od stopnia powiększenia narządu. Do tego często dochodzą inne objawy, takie jak ból brzucha wynikający z rozciągania się unerwionej torebki, która otacza śledzionę. Niekiedy jest on tak silny, że promieniuje na plecy i barki. Przy powiększeniu śledziony dzieci skarżą się także na uczucie pełności, nudności oraz towarzyszący im brak apetytu. 

• Sprawdź, jakie są domowe sposoby na pieczenie w gardle.

Powiększona śledziona u dziecka – możliwe przyczyny

Powiększona śledziona u dziecka najczęściej wiąże się z infekcją wirusową, która przybiera postać mononukleozy zakaźnej, cytomegalii bądź różyczki. Niewykluczone są także zakażenia wywołane przez pierwotniaki, np. toksoplazmoza czy malaria. Powiększona śledziona może świadczyć również o:

• nieprawidłowym funkcjonowania śledziony;

• niedokrwistości;

• chorobach autoimmunologicznych takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);

• zwiększonej objętości krwi magazynowanej wewnątrz organu;

• chorobach metabolicznych, np. chorobie Gauchera, która wiąże się z wrodzonym niedoborem enzymu zwanego glukocerebrozydazą;

• nowotworach szpiku lub krwi;

• młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów;

• chorobie samego narządu (np. zmianach nowotworowych);

• chorobach wątroby, np. o wirusowym zapaleniu wątroby (WZW) i innych schorzeniach układu pokarmowego, np. o durze brzusznym.

Na liście chorób, na które może wskazywać powiększona śledziona, znajduje się również gruźlica. Co ciekawe, stopień powiększenia śledziony to także cenna wskazówka diagnostyczna. Np. umiarkowanie powiększona śledziona (500–1000 g) może świadczyć o durze brzusznym lub gruźlicy, a narząd, którego masa przekracza 1000 g niekiedy wskazuje na malarię. 

Pamiętaj, że przyczynę powiększonej śledziony u dziecka ustala lekarz na podstawie odpowiednich badań. 

• Sprawdź też, na czym polega żółtaczka hemolityczna!

Powiększona śledziona u dziecka – co robić?

Powiększenie śledziony to jednoznaczny sygnał alarmowy, aby udać się do lekarza. Powiększająca się śledziona może w końcu pęknąć, powodując wewnętrzne krwawienie, które – w przypadku braku odpowiednio szybkiej reakcji – prowadzi nawet do śmierci. Na podstawie wywiadu i badania fizykalnego pediatra zleci niezbędne badania, które pomogą ustalić przyczynę powiększenia śledziony. Konieczne będzie m.in. wykonanie morfologii krwi, oznaczenie poziomu enzymów wątrobowych i poziomu bilirubiny, badanie parametrów zapalnych (CRP), USG jamy brzusznej oraz badania wirusologiczne. Dzięki szybko wdrożonemu leczeniu przyczynowemu śledziona dziecka może wrócić do normalnych rozmiarów.