Tabletka „dzień po” – czy jest bezpieczna? Na czym polega działanie antykoncepcji awaryjnej?

Czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna? Działanie antykoncepcji awaryjnej

Tabletka „dzień po” to rodzaj środków antykoncepcyjnych, które są przyjmowane w celu uniknięcia ciąży po odbyciu niezabezpieczonego stosunku płciowego lub w razie nieskuteczności stosowanej metody antykoncepcyjnej (np. pominięcia tabletki antykoncepcyjnej). Substancjami czynnymi, jakie znajdują się w składzie tych środków hormonalnych, są octan uliprystalu i lewonorgestrel. Obie dokonują w organizmie kobiety zmian, które zapobiegają ciąży. 

Tabletka „dzień po” zaburza owulację (tzw. jajeczkowanie – etap w cyklu miesiączkowym, w którym dojrzała komórka jajowa przemieszcza się do jajowodu). Rozwój pęcherzyka może zostać zahamowany lub nie dochodzi do jego pęknięcia. W konsekwencji plemniki nie mają możliwości zapłodnienia komórki jajowej. W wyniku zażycia tabletki „dzień po” następują również zmiany w strukturze błony śluzowej macicy, które uniemożliwiają implantację (zagnieżdżenie się) zarodka w ścianie endometrium. Zmianie ulega skład śluzu szyjkowego. Staje się on bardziej lepki, a przez to znacznie ogranicza poruszanie się plemników. 

Substancje zawarte w tabletce „dzień po” w innych dawkach znaleźć można w składzie hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Przykładowo lewonorgestrel w połączeniu z etynyloestradiolem znajdują się w składzie wkładki domacicznej. Z kolei octanu uliprystalu znalazł zastosowanie w przedoperacyjnym leczeniu mięsaków macicy. Jego zadaniem jest łagodzenie bólu brzucha, niedokrwistości czy krwawienia z macicy poprzez oddziaływanie na progesteron. Co więcej, Europejska Agencja Leków podaje, że w wyniku przyjmowania octanu uliprystalu komórki mięsaków zmniejszają swoją masę, nie dochodzi do ich podziału i w konsekwencji obumierają.

Tabletka „dzień po” – środek bezpieczny, ale nie ogólnodostępny 

Tabletki „dzień po” uważane są za bezpieczne, ale od 2017 r. nie są już dostępne bez recepty. Obecnie, aby je nabyć, wymagana jest konsultacja lekarska i uzyskanie recepty. Zastanawiasz się, kto może wypisać tabletkę „dzień po”? Nierzadko spotkać można się z opiniami, że uprawniony do wydania recepty na ten rodzaj antykoncepcji hormonalnej jest tylko ginekolog. Nie jest to jednak prawda. W razie potrzeby pacjentka może udać się na konsultację do dowolnego lekarza.

Należy jednak zaznaczyć, że na wypadek pojawienia się po przyjęciu tabletki jakichkolwiek niepokojących objawów pacjentka powinna zgłosić się do ginekologa. Wizyta wskazana jest, jeśli dojdzie do zmian w krwawieniu miesiączkowym – zbyt wczesnego/zbyt późnego pojawienia się miesiączki czy zbyt skąpego/zbyt obfitego krwawienia. W przypadku 5–7-dniowego opóźnienia miesiączki należy udać się do lekarza w celu wykluczenia ciąży. Wielokrotne przyjmowanie pigułki „dzień po” może doprowadzić do całkowitego rozregulowania cyklu menstruacyjnego.

Tabletka „dzień po” – czy jest bezpieczna?

Ten szczególny rodzaj antykoncepcji hormonalnej, jakim jest tabletka „dzień po”, stosowany w prawidłowym sposób, uważa się za bezpieczny. Jednak w przypadku każdego leku, jeśli chcesz zdecydować się na zażycie takiej pigułki, musisz mieć świadomość przeciwwskazań co do jego użycia. Nie każda kobieta może stosować ten środek. Musisz mieć także wiedzę na temat sposobu jego przyjmowania – czasu i dawki. Podkreślić trzeba, że tabletka „dzień po” nie jest przeznaczona do codziennego użytku, a wskazana wyłącznie w sytuacjach awaryjnych. Z reguły pacjentka przyjmuje jedną tabletkę możliwie jak najszybciej po stosunku płciowym. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w ciągu 3 godzin od zażycia środka pojawiły się wymioty, które zmniejszają znacznie skuteczność jego działania. 

Badania donoszą, że po jednorazowym podaniu leku nie stwierdza się zaburzeń w transporcie komórki jajowej (żeńskiej komórki rozrodczej), zmian w funkcjonowaniu ukształtowanego ciałka żółtego (gruczoł powstały z pęknięcia dojrzałego pęcherzyka Graffa otaczającego komórkę jajową, jego zadaniem jest produkowanie hormonów niezbędnych do powstania i rozwoju ciąży), w receptywności endometrium, czyli gotowości macicy do przyjęcia i implantacji zarodka czy w składzie krwi. Tabletki „dzień po” nie wpływają na późniejszy poziom płodności. Antykoncepcja awaryjna przez opóźnienie owulacji sprawia, że istnieje możliwość zajścia w ciążę nawet w tym samym cyklu, w którym była użyta. Nie daje 100% gwarancji, że pacjentka uniknie zajścia w ciążę, a jeśli dojdzie do zapłodnienia, to nie wpływa na rozwój płodu.

Pigułka nie powoduje przerwania istniejącej ciąży. Zgodnie z oświadczeniem Światowej Organizacji Zdrowia nie ma działania wczesnoporonnego. Środki te nie wywierają również bezpośredniego działania na funkcje męskich komórek rozrodczych. Przyjęcie tabletki „dzień po” nie stanowi przeciwwskazania do dalszego stosowania regularnej antykoncepcji hormonalnej. Podkreślić trzeba, że mimo wysokiej skuteczności tabletka „dzień po” nie zapewnia 100-procentowej pewności uniknięcia ciąży. Dodatkowo nie zastępuje koniecznych środków ostrożności zapobiegających chorobom przenoszonym drogą płciową.

Czy tabletka „dzień po” wykazuje działania niepożądane?

Tabletka „dzień po” jak każdy lek wiąże się z ryzykiem pewnych działań ubocznych. Przyjęcie tego środka może doprowadzić do krwawień śródcyklicznych i zaburzeń cyklu miesiączkowego, a to z kolei powodują niekiedy wcześniejsze lub późniejsze jajeczkowanie i zmianę okresu płodności.

Producenci tabletek „dzień po” podają możliwe działania niepożądane po przyjęciu tej formy antykoncepcji. Wymieniają wśród nich m.in.:

• bardzo często (u więcej niż 1 na 10 kobiet) – ból głowy, nudności, ból podbrzusza, krwawienie niezwiązane z miesiączką, uczucie zmęczenia;

• często (u więcej niż 1 na 100 kobiet, ale mniej niż 1 na 10 kobiet) – zawroty głowy, biegunka, wymioty, opóźnienie miesiączki, nieregularne krwawienia miesiączkowe, tkliwość piersi;

• bardzo rzadko (u mniej niż 1 na 10 000 kobiet) – ból brzucha, wysypka, pokrzywka, świąd, ból miednicy, bolesne miesiączki, obrzęk twarzy, zaburzenia uwagi, dezorientacja.