Afazja czuciowa – co to jest? Przyczyny powstania i objawy

Afazja czuciowa – co to jest?

Afazja to zaburzenie charakteryzujące się zaburzeniem mowy, do którego dochodzi w wyniku nieprawidłowości w obrębie kory mózgowej. Możesz się spotkać z różnymi klasyfikacjami afazji, a jednym z najczęściej przywoływanych przez specjalistów podziałów jest: 

• afazja czuciowa,

• afazja ruchowa,

• afazja czuciowo-ruchowa.

Przyjrzyjmy się bliżej afazji czuciowej, nazywanej również afazją sensoryczną, Wernickego, płynną, fluentną, receptywną czy percepcyjną. 

Przyczyną afazji czuciowej jest uszkodzenie okolicy Wernickego. To obszar kory mózgowej, który odpowiada za inicjowanie i kierowanie czynnościami nadawania mowy oraz procesami rozpoznawania głosek, wyrazów i zdań. Eksperci coraz częściej zaznaczają, że przyczyną afazji czuciowej jest uszkodzenie większego obszaru mózgu, a dokładnie miejsca, w którym łączą się płaty: skroniowy, ciemieniowy i potyliczny.

Afazja czuciowa – objawy

Charakterystycznym objawem afazji czuciowej jest upośledzenie rozumienia mowy. Oznacza to, że osoba chora nie potrafi różnicować dźwięków mowy. W mniej zaawansowanych postaciach afazji czuciowej zaburzenie to odnosi się do dłuższych zdań. W cięższych przypadkach obejmuje nawet pojedyncze słowa. 

W przebiegu afazji czuciowej chory mówi szybciej, dodaje na końcach wyrazów dodatkowe sylaby, zamienia głoski i słowa podobne brzmieniowo. Wszystko to sprawia, że konstruowane przez niego wypowiedzi są niezrozumiałe, nie tworzą logicznej całości. Mowę chorego określa się jako pustą, bezwartościową. Mimo to są wypowiadane płynnie, z zachowaną linią melodyczno-intonacyjną. 

Afazji czuciowej towarzyszą aleksja i agrafia. Pierwszy termin odnosi się do częściowej lub całkowitej niezdolności rozumienia słowa pisanego (drukowanego). Drugi termin określa upośledzenie zdolności pisania. Niekiedy obecne są zaburzenia w polu widzenia, określane jako niedowidzenie połowicze prawostronne.

Charakterystykę czynności mowy w przebiegu afazji czuciowej podsumować można następująco:

• rozumienie mowy – zawsze zaburzone;

• nazywanie – często zaburzone;

• powtarzanie – płynne, ale zawsze zaburzone, dominują w nim parafazja (przekręcanie wyrazów lub używanie niewłaściwych), kontaminacja (połączenie – zmieszanie – dwóch lub więcej słów albo wyrażeń), neologizmy (nowe wyrazy, do tej pory nieistniejące w danym języku);

• mowa spontaniczna – płynna, zniekształcona językowo, z objawami neologizmów, kontaminacji, parafazji.

Jakie są przyczyny afazji czuciowej?

Przyczyną afazji czuciowej jest uszkodzenie lub niedokrwienie obszaru kory mózgowej odpowiedzialnej za rozumienie mowy. Najczęstszą przyczyną afazji czuciowej jest udar mózgu. Może pojawić się ona również w czasie przemijającego napadu niedokrwienia mózgu, który zwykle występuje przed udarem mózgu. 

Rzadziej do powstania afazji czuciowej prowadzą guzy nowotworowe, miejscowe stany zapalne, zatrucia chemiczne, alkoholowe oraz infekcje, urazy mózgu czy choroby naczyniowe mózgu, jak np. miażdżyca tętnic mózgowych. 

Afazja bywa jednym z objawów demencji starczej. Zaburzenia językowe są charakterystycznym objawem chorób otępiennych, w tym choroby Alzheimera. Niekiedy towarzyszy migrenowym bólom głowy z aurą. Ma wówczas charakter przejściowy – trwa przez kilka minut lub godzin. Afazja czuciowa rozwija się w każdym wieku. Eksperci zwracają uwagę na możliwość wystąpienia afazji u dzieci.

Afazja czuciowa – terapia

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u Twoich bliskich afazję – zgłoś się do lekarza, gdyż za zaburzeniami mowy stać mogą zagrażające życiu schorzenia. Rozpoznanie afazji i przyczyn jej powstania wymaga przeprowadzenia szeregu badań. W diagnostyce wykorzystywane są przede wszystkim:

• badanie podmiotowe – wywiad,

• badanie przedmiotowe – badanie neurologiczne, ocena stanu psychicznego, badanie oceniające stan sprawności motorycznych, badania mózgu, angiografia,

• tomografia komputerowa, 

• rezonans magnetyczny, 

• tomografia emisyjna pojedynczych fotonów, które pozwalają na określenie rozległości, rodzaju i miejsca uszkodzenia mózgu. 

Szczególnie trudne dla lekarzy jest rozpoznanie afazji u młodszych dzieci, mających niewielki zasób słownictwa lub zwyczajnie popełniających błędy w mowie. W związku z tym trudno odróżnić takie zachowanie od stanu patologicznego.

W leczeniu afazji czuciowej łączy się różne metody terapeutyczne. Sposób leczenia zależny jest od przyczyny powstania tego zaburzenia. W trakcie leczenia przyczynowego prowadzone jest jednocześnie leczenie logopedyczne. Specjalista pracuje z chorym nad powrotem do zdolności mowy. W terapii logopedycznej stosowane są rozmaite ćwiczenia, w tym m.in.:

• dobieranie nazw do obrazków,

• kategoryzacja,

• sprawdzanie, czy słowa się rymują,

• poszukiwanie różnic i cech wspólnych,

• układanie słów z rozsypanek literowych i sylabowych,

• znajdowanie obrazków na podstawie podanej definicji,

• system HELPSS (tworzenie zdań i treści na podstawie przedstawianych historii obrazkowych),

• wyszukiwanie nazw według charakterystycznych obrazków.

We wczesnym okresie leczenie afazji czuciowej skupia się na aktywizowaniu chorych do kontaktów z innymi i minimalizowaniu ryzyka pojawienia się tzw. fałszywych kompensacji, czyli nieprawidłowych wzorców zachowań językowych. Z czasem celem terapii staje się odbudowa i kompensacja zakłóconych czynności językowych. Logopeda dąży do wypracowania z pacjentem strategii radzenia sobie we właściwym dla niego środowisku.