Czym jest kalcytriol? Jego źródła i znaczenie dla organizmu

Czym jest i jak powstaje kalcytriol?

Kalcytriol, a dokładnie 1,25-dihydroksycholekalcyferol, to aktywna forma witaminy D3. Powstaje przez jej hydroksylację. Hydroksylowanie to proces polegający na wprowadzeniu do witaminy D3 grup hydroksylowych (-OH) składających się z tlenu i wodoru. Kalcytriol powstaje przede wszystkim w wątrobie, a w mniejszym stopniu w nerkach. Na hydroksylację, czyli intensywność powstawania kalcytriolu, wpływa wiele czynników. 

Pobudza ją zwłaszcza parathormon, czyli wytwarzany w przytarczycach hormon, który reguluje gospodarkę wapniową. Proces powstania kalcytriolu nasilają hipofosfatemia (stan obniżonego poziomu fosforanów we krwi) i hipokalcemia (zbyt niski poziom wapnia we krwi). Przyczyną wysokiego poziomu kalcytriolu może być nadmierna podaż witaminy D w żywności. Obserwuje się go też, kiedy w organizmie występują ziarniniaki, czyli zbiorowiska komórek zapalnych. 

Proces powstania kalcytriolu hamują natomiast: 

• niedoczynność przytarczyc i związany z tym niedobór parathormonu, 

• za wysoki poziom fosforanów we krwi (hiperfosfatemia), 

• nadmiar wapnia we krwi (hiperkalcemia).

Źródła kalcytriolu

Mówiąc o źródłach kalcytriolu, mamy na myśli źródła witaminy D. Choć, korzystając z promieniowania słonecznego, jesteś w stanie produkować samodzielnie ten związek, warto zadbać, aby w diecie znalazły się produkty bogate w witaminę D. Należą do nich przede wszystkim tran i mięso dorsza, łososia, śledzia, tuńczyka, węgorza, sardynki i makreli. Jeśli chcesz zadbać o odpowiedni poziom kalcytriolu, w jadłospisie nie powinno zabraknąć też grzybów, serów, jaj ani podrobów. W przypadku, gdy nie uda Ci się dostarczyć organizmowi wystarczającej ilości witaminy D, lekarz ustali odpowiednią dla Ciebie suplementację i wybierze najlepsze preparaty z kalcytriolem. Mogą mieć różną formę – kapsułek miękkich lub kropli doustnych. W aptekach dostaniesz też kalcytriol w maści, której używa się podczas leczenia zmian łuszczycowych. 

Jak sprawdzić poziom kalcytriolu?

Poziom kalcytriolu możesz sprawdzić w badaniach krwi. Oznaczenia stężenia tej postaci witaminy D3 przeprowadza się w próbce krwi żylnej. Najczęściej pobiera się ją z żyły łokciowej. Do badania nie musisz się specjalnie przygotowywać. Nie ma konieczności pozostawania na czczo czy zgłaszania się w godzinach porannych. Specjaliści zalecają jednak, aby na krótko przed badaniem wypić szklankę wody. W ten sposób zwiększysz objętość krążącej krwi, co ułatwi procedurę. Pamiętaj, aby z wynikami badania kalcytriolu zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Podczas konsultacji specjalista omówi z Tobą wyniki i w razie potrzeby zleci dodatkowe badania lub wskaże sposoby leczenia. Badanie kalcytriolu pozwoli optymalnie dobrać suplementację. Pamiętaj, że przy stosowaniu preparatów z kalcytriolem należy regularnie kontrolować jego poziom. Takie badania pozwolą upewnić się co do efektów leczenia i modyfikować je, jeśli będzie taka konieczność.

Właściwości i działanie kalcytriolu

Kalcytriol to związek o dobroczynnym działaniu na organizm. Przede wszystkim znany jest jako witamina na kości. Kontroluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego i kanalików nerkowych oraz składników mineralnych przez kości, co przyspiesza ich przebudowę i mineralizację. Kalcytriol reguluje ponadto wydzielanie parathormonu, którego za duże stężenie może doprowadzić do znacznego osłabienia kości i rozwoju osteoporozy, a warto pamiętać, że w sposób szczególny predysponowane są do niej kobiety po menopauzie.

• Zapoznaj się z poradnikiem przygotowanym przez naszych ekspertów na temat leczenia osteoporozy. Dobrostan układu kostnego warunkuje w dużej mierze także wapń, dlatego warto znać źródła wapnia i jego wpływ na organizm.
  

Kalcytriol uczestniczy w procesie różnicowania komórek. Korzystnie wpływa na układ odpornościowy – reguluje produkcję cytokin (białek pobudzających komórki uczestniczące w odpowiedzi odpornościowej) oraz aktywność komórek zapalnych. Eksperci zwracają uwagę na udział kalcytriolu w procesach prowadzących do powstania nowotworu. Twierdzą, że kalcytriol może hamować namnażanie, różnicowanie komórek nowotworowych i nasilać ich apoptozę, czyli obumieranie. Związek ten uczestniczy też w procesach zachodzących w tkance mięśniowej, a za niski jego poziom prowadzi do osłabienia mięśni. Ta postać witaminy D bierze udział w remodelingu tkanki tłuszczowej, ułatwiając jej spalanie i utratę nadliczbowych kilogramów.

Kalcytriol zmniejsza ponadto ryzyko chorób autoimmunologicznych. Lekarze wskazują na zależność między niedoborem kalcytriolu a powstaniem m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów, cukrzycy typu 1, nieswoistego zapalenia jelit, stwardnienia rozsianego, choroby Leśniowskiego-Crohna. Kalcytriol znalazł też zastosowanie w leczeniu łuszczycy – zmniejsza nadmierny wzrost naskórka, normalizuje różnicowanie komórek skóry, łagodzi jej łuszczenie się i stan zapalny. 

Zbyt niski poziom kalcytriolu obserwowany jest powszechnie w przebiegu nadciśnienia tętniczego krwi, niewydolności mięśnia sercowego, miażdżycy czy w chorobie wieńcowej. Dlatego też specjaliści uważają, że niedobór tego związku może wpływać na rozwój chorób układu krążenia, a prawidłowe jego stężenie powinno zmniejszać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Badacze tłumaczą to zdolnością kalcytriolu do modyfikowania poziomu wolnych rodników, czyli szkodliwych form tlenu, które mogą powodować arytmię. Ta postać witaminy D reguluje również ciśnienie krwi i działa przeciwzakrzepowo.