Czym jest paracenteza? Kiedy wykonuje się ten zabieg?

Paracenteza ucha – co to za zabieg?

Paracenteza błony bębenkowej (tympanocenteza) jest drobnym zabiegiem wykorzystywanym w procesie diagnostyki i leczenia chorób uszu, w szczególności zapalenia ucha środkowego. Polega na nakłuciu tej struktury, co pozwala na usunięcie płynu z ucha środkowego i wyrównanie różnicy ciśnień między uchem zewnętrznym a środkowym. Pierwszy opis paracentezy ucha pochodzi już z 1768 roku.

Ucho jest narządem pełniącym dwie niezmiernie ważne funkcje – umożliwia prawidłowe słyszenie oraz utrzymywanie równowagi. Jest zbudowane z trzech głównych części – ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Błona bębenkowa jest cienką, owalną, półprzezroczystą błoną, która oddziela ucho zewnętrzne od ucha środkowego. Bierze udział w przewodzeniu dźwięku, przetwarzając je w drgania mechaniczne. Są one następnie przenoszone na kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko), znajdujące się w uchu środkowym. Niekiedy w uchu środkowym dochodzi do zbierania się płynu, który nie tylko zaburza przewodzenie dźwięków, ale może również stanowić pożywkę dla bakterii. Tympanocenteza jest jedną z metod pozwalających na ewakuację płynu z ucha środkowego.

• Dowiedz się również, czym jest półpasiec uszny i na czym polega jego leczenie.

Zapalenie ucha – rodzaje i objawy

Objawy zapalenia ucha są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się osób dorosłych i dzieci do lekarza pierwszego kontaktu. Wyróżnia się kilka typów choroby, w tym:

• ostre zapalenie ucha środkowego,

• wysiękowe zapalenie ucha środkowego,

• przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego,

• zarostowe zapalenie ucha środkowego.

Spektrum objawów występujących w przebiegu zapalenia ucha środkowego jest bardzo duże. Mogą wystąpić: ból ucha, gorączka, wyciek z przewodu słuchowego, bóle i zawroty głowy, wymioty, niedosłuch czy uczucie rozpierania w uchu. Jeżeli zauważysz u siebie te objawy, zgłoś się na konsultację do lekarza rodzinnego. Podstawą rozpoznania zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe, czyli wziernikowanie ucha za pomocą otoskopu. Jeśli lekarz uzna to za wskazane, skieruje Cię do otorynolaryngologa, czyli specjalisty chorób uszu, krtani, nosa oraz gardła.

• Przeczytaj także: Swędzące uszy - w środku, na zewnątrz, u dziecka.

Kiedy wskazana jest paracenteza ucha?

Wskazania do paracentezy błony bębenkowej można podzielić na dwie grupy – diagnostyczne oraz terapeutyczne. 

Tympanocenteza diagnostyczna

Podczas tympanocentezy diagnostycznej dokonuje się aspiracji (pobrania) płynu celem wykonania badań mikrobiologicznych (posiewu). Procedura jest zalecana u osób z zaburzeniami odporności i ostrym zapaleniem ucha środkowego i u pacjentów z opornym na leczenie antybiotykami zapaleniem ucha. Tympanocenteza diagnostyczna bywa także pomocna w diagnostyce przyczyny ostrego zapalenia ucha środkowego u noworodków.

Tympanocenteza terapeutyczna

Procedura ta ma na celu usunięcie płynu z ucha środkowego, zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę słuchu. Wykonuje się ją przede wszystkim w przypadku bardzo silnego bólu ucha w przebiegu zapalenia ucha środkowego. Bywa również wykorzystywana w procesie leczenia choroby Meniere’a (wodniaka błędnika), która objawia się silnymi zawrotami głowy. Podczas paracentezy błony bębenkowej podaje się wówczas miejscowo leki (glikokortykosteroidy).

Przeciwwskazania do zabiegu

Istnieją sytuacje, w których otorynolaryngolog odstąpi od wykonywania tympanocentezy. Należą do nich:

• brak współpracy z pacjentem,

• ostre zapalenie ucha zewnętrznego,

• obecność prawidłowo położonego drenu w błonie bębenkowej,

• anomalie naczyniowe w obrębie opuszki tętnicy szyjnej,

• niedostateczna widoczność błony bębenkowej podczas badania,

• guz w obrębie błony bębenkowej.

Paracenteza ucha – jak przebiega zabieg?

Paracenteza błony bębenkowej jest zabiegiem wykonywanym przez otorynolaryngologa. Może być przeprowadzona w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Znieczulenie ogólne jest stosowane przede wszystkim u dzieci. Przed zabiegiem lekarz poinformuje Cię o planowanym przebiegu badania i możliwych powikłaniach. Dopiero wówczas poprosi Cię o podpisanie zgody na przeprowadzenie tympanocentezy.

Podczas zabiegu konieczne jest przyjęcie odpowiedniej pozycji. Zwykle tympanocentezę przeprowadza się w pozycji siedzącej lub półsiedzącej, z głową odwróconą od operatora. Dzięki temu lekarz uzyska najlepszą widoczność podczas zabiegu. Jeżeli w przewodzie słuchowym zalega duża ilość woskowiny, specjalista usunie ją przed przystąpieniem do paracentezy. W okolicę błony bębenkowej zostanie następnie podany środek znieczulający, np. lidokaina. Po kilku minutach lekarz wprowadzi do przewodu słuchowego cienką igłę i nakłuje nią błonę bębenkową w przednio-dolnym lub tylno-dolnym kwadrancie. Po przebiciu błony delikatnie zaaspiruje znajdujący się za nią płyn. Po zakończeniu zabiegu specjalista usunie igłę z przewodu słuchowego oraz dokona irygacji przewodu słuchowego.

Jakie mogą być skutki uboczne paracentezy ucha?

Tympanocenteza jest uznawana za stosunkowo bezpieczną procedurę. Podobnie jak w przypadku innych zabiegów, wiąże się jednak z ryzykiem wystąpienia powikłań. Należą do nich: krwawienie w miejscu nakłucia, uszkodzenie kosteczek słuchowych, przewlekła perforacja błony bębenkowej oraz uszkodzenie nerwu twarzowego. O potencjalnych skutkach ubocznych paracentezy uzyskasz informację przed zabiegiem, podczas konsultacji z otorynolaryngologiem.

Jak postępować po zabiegu?

Po zabiegu paracentezy musisz przestrzegać kilku prostych zasad:

• unikaj wysiłku fizycznego przez co najmniej 7 dni,

• unikaj zanurzania głowy pod wodą (np. podczas kąpieli w wannie czy basenie),

• w razie wystąpienia dolegliwości bólowych przyjmuj leki przeciwbólowe zgodnie z zaleceniem lekarza.

Jeżeli ból ucha po zabiegu jest uciążliwy, nie reaguje na leki przeciwbólowe lub pojawią się inne niepokojące objawy (wypływ krwi z ucha, gorączka), niezwłocznie zgłoś się do otorynolaryngologa.

• Sprawdź też: Przewiane ucho - jakie są objawy? Domowe sposoby.