Czym jest rumień guzowaty? Przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest rumień guzowaty?

Rumień guzowaty należy do schorzeń reumatycznych. Jest chorobą zapalną podskórnej tkanki tłuszczowej. Rozwinąć się może w każdym wieku, a najczęściej występuje pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Specjaliści zwracają na kilkukrotne częstsze przypadki rumienia guzowatego u kobiet niż mężczyzn. Rumień guzowaty u dzieci jest możliwy, ale występuje rzadko. Rozwija się w zbliżonej proporcji u chłopców i dziewcząt.

Rumień guzowaty – przyczyny

W około połowie przypadków rumienia guzowatego nie zostaje określona przyczyna jego powstania. Wśród czynników predysponujących do rozwoju tego schorzenia znajdują się m.in.:

• nieswoiste zapalenie jelit, a zwłaszcza wrzodziejące zapalenie jelita grubego; 

• stres;

• sarkoidoza, czyli choroba układu odpornościowego, dla której typowe jest powstawanie ziarniniaków (małych grudek zapalnych);

• infekcje bakteryjne, szczególnie te wywołane przez zakażenie paciorkowcowe, rzadziej w przebiegu takich chorób bakteryjnych, jak jersinioza, gruźlica, kiła, salmonelloza;

• choroba Behçeta, czyli układowe zapalenie naczyń krwionośnych. Towarzyszą mu bolesne owrzodzenia skóry i błon śluzowych oraz zajęcie procesem chorobowym różnych narządów;

• infekcje wirusowe, w tym wywołane przez m.in. cytomegalowirus – CMV, wirus Epsteina-Barr – EBV, wirus zapalenia wątroby typu B i C – HBV i HCV;

• infekcje grzybicze (histoplazmoza, kokcydioidomikoza);

• przyjmowanie wybranych leków (np. doustne środki antykoncepcyjne, amoksycylina, sulfonamidy).

Czasem rumień guzowaty pojawia się podczas ciąży. Dotyczy około 4,6% zdrowych kobiet w okresie ciąży i występuje głównie w I trymestrze.

Objawy rumienia guzowatego

Rumień guzowaty charakteryzuje się występowaniem guzków w tkance podskórnej. Osiągają one średnicę 1–1,5 cm. Mają tendencję do zlewania się i tworzenia jednej większej zmiany. Guzki są słabo odgraniczone od otaczającej ich tkanki. Są tkliwe i bolesne. Towarzyszy im zaczerwienienie i ucieplenie skóry. Guzki w przebiegu rumienia obserwowane są najczęściej na obu kończynach dolnych, po stronie wyprostnej podudzi. Do rzadszych lokalizacji należą m.in. tylna powierzchnia goleni, pośladki, uda, tułów, głowa, ramiona. Zmiany po kilku tygodniach ustępują samoistnie. Mogą pozostawiać pozapalne przebarwienia. Pojawieniu się guzków towarzyszyć mogą objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, ból brzucha) lub zapalenia górnych dróg oddechowych (kaszel, chrypka, ból gardła).

Eksperci zwracają uwagę, że zanim rozwiną się guzki, występują objawy zwiastunowe rumienia guzowatego. Należą do nich m.in.:

• spadek masy ciała, 

• ból i zapalenie stawów,

• stan podgorączkowy, 

• ogólne osłabienie, 

• osłabieniem układu odpornościowego.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Z podejrzeniem rumienia guzowatego zgłoś się na konsultację do reumatologa.

Na czym polega diagnostyka rumienia guzowatego?

Bardzo ważnym elementem diagnostyki rumienia guzowatego jest wywiad medyczny. Lekarz zapyta Cię m.in. o:

• występujące objawy, 

• przebyte infekcje, 

• towarzyszące choroby przewlekłe, 

• zażywane leki. 

Następnie przechodzi do badania przedmiotowego. Na rumień guzowaty wskazują charakterystyczne zmiany skórne. Lekarz zleca przeprowadzenie badań laboratoryjnych krwi – najczęściej morfologii, OB (opadu Biernackiego), enzymów wątrobowych. Rumieniowi guzowatemu towarzyszą m.in. zwiększona liczba leukocytów, czyli białych krwinek, podwyższony poziom OB, który jest wskaźnikiem stanu zapalnego, zwiększona aktywność aminotransferaz (ALT i AST). 

Specjalista zleci wykonanie dodatkowych badań w zależności od tego, jaką przyczynę rumienia guzowatego podejrzewa. Bardzo rzadko przeprowadzana jest biopsja guzków i badanie histologiczne uzyskanego materiału. Czasami postawienie rozpoznania jest trudne, gdyż zmiany podobne do rumienia guzowatego mogą dawać inne choroby. Diagnostyka różnicowa obejmować powinna zwłaszcza: 

• zapalenia tkanki tłuszczowej, 

• zapalenia naczyń skóry, 

• zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych, 

• zmiany w tkance podskórnej wywołane przez zakażenie gronkowcowe.

Rumień guzowaty – leczenie

Leczenie rumienia guzowatego zależy od przyczyny jego powstania. Przykładowo w zakażeniach bakteryjnych stosowane są antybiotyki, a kiedy choroba ta jest skutkiem ubocznym przyjmowania jakichś leków, konieczne jest ich odstawienie. Jeśli przyczyna jest nieznana, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w przypadkach opornych – glikokortykosteroidy ogólnie. 

Jednocześnie prowadzone jest leczenie miejscowe. Lekarz zaleci m.in. okłady z 2% roztworu ichtiolu, słabo działające sterydy, maść ichtiolową 5–10%, maści zawierające heparynoidy, maści metanabolową czy metindolową. Wspomagaj się domowym leczeniem rumienia guzowatego. Ulgę powinny przynieść zimne, wilgotne okłady czy odpoczynek z uniesionymi do góry kończynami dolnymi w przypadku rumienia guzowatego nóg. To usprawni przepływ krwi i zminimalizuje uczucie bólu.