Co oznacza ubytek przegrody międzyprzedsionkowej?

Czym jest ubytek przegrody międzyprzedsionkowej?

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. atrial septal defect, ASD) to wrodzona wada serca, polegająca na obecności otworu między prawym i lewym przedsionkiem serca. Niewielkie ubytki zwykle ulegają samoistnemu zamknięciu w wieku dziecięcym. Większe ASD stwarzają ryzyko groźnych powikłań, w tym udaru niedokrwiennego mózgu, zaburzeń rytmu serca i nadciśnienia płucnego. Wymagają one najczęściej leczenia zabiegowego.

W ciągu ostatnich 50 lat częstość występowania ASD znacznie wzrosła. Ma to związek zarówno z lepszą diagnostyką, jak i z coraz większą liczbą ciąż u kobiet w późnym wieku. Według ekspertów ubytek przegrody międzyprzedsionkowej dotyczy 1,6 na 1000 noworodków. Wrodzone wady serca, w tym ASD, występują częściej u osób żyjących w krajach rozwiniętych.

• Dowiedz się również, czym jest ubytek przegrody międzykomorowej i jakie są jego objawy

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej – rodzaje

Naukowcy wyróżniają cztery rodzaje ubytków w przegrodzie międzyprzedsionkowej:

• ubytek typu otworu wtórnego,

• ubytek typu otworu pierwotnego, 

• ubytek typu żyły głównej, 

• ubytek typu zatoki wieńcowej.

Ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej jest konsekwencją zaburzenia tworzenia się przegrody na wczesnym etapie życia płodowego. Rodzaj ASD jest zależny od tego, w którym miejscu w obrębie serca doszło do nieprawidłowości. Najczęściej rozpoznaje się ubytek typu otworu wtórnego. 

Jednym z podtypów ubytku typu otworu wtórnego jest drożny otwór owalny (PFO). Zwykle nie jest uwzględniany jako ASD, ponieważ nie dotyczy “prawdziwej” przegrody międzyprzedsionkowej. PFO jest konsekwencją braku zamknięcia fizjologicznie występującego w życiu płodowym otworu owalnego.

Jakie są przyczyny ASD?

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej u noworodka często występuje jako wada izolowana, czyli nie towarzysząca innemu schorzeniu. Bywa też związana z niektórymi chorobami genetycznymi, m.in. zespołem Downa czy zespołem Turnera. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia ASD należą także:

• zespół różyczki wrodzonej,

• picie alkoholu w ciąży,

• stosowanie narkotyków przez kobietę spodziewającą się dziecka (w szczególności kokainy),

• wybrane mutacje genetyczne, m.in. genów GATA4, NKzX2-5 i TBX5.

Jeżeli w trakcie ciąży kobieta jest narażona na działanie szkodliwych substancji (w tym alkoholu) lub przeszła zakażenie wirusem różyczki, dziecko wymaga wykonania badań serca. Pamiętaj, że wczesne wykrycie wady daje szansę maluchowi na pełne wyleczenie.

ASD – jakie są jego objawy?

U wielu osób ubytek przegrody międzyprzedsionkowej nie daje żadnych objawów, szczególnie gdy jest bardzo mały (mniejszy niż 5 mm). Diagnostyka często jest wykonywana dopiero wtedy, gdy lekarz wykryje nieprawidłowości podczas rutynowego osłuchiwania bicia serca. Są to zwykle: cichy szmer skurczowy w okolicy zastawki tętnicy płucnej oraz rozdwojenie drugiego tonu serca. Pierwsze objawy większego ubytku przegrody międzyprzedsionkowej (5–10 mm) pojawiają się najczęściej w 4. lub 5. dekadzie życia i mogą obejmować:

• osłabienie,

• zmniejszenie tolerancji wysiłku,

• duszność,

• kołatanie serca.

Niekiedy pierwszym objawem ASD jest udar niedokrwienny lub przejściowe niedokrwienie mózgu.

• Sprawdź też, jakie mogą być przyczyny i objawy tamponady serca.

Jakie badania wykonać?

ASD jest wadą serca, którą wykrywa się najczęściej podczas badania echokardiograficznego (echo serca). Badanie to jest całkowicie bezpieczne, nieinwazyjne i można je wykonywać wielokrotnie, nawet u najmłodszych dzieci. Dzięki wykorzystaniu fal ultradźwiękowych lekarz uwidoczni jamy serca, struktury sąsiednie oraz oceni przepływ krwi pomiędzy nimi. W wybranych przypadkach kardiolog zadecyduje o konieczności wykonania innych badań obrazowych klatki piersiowej – RTG, tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego.

• Przeczytaj także, jak wygląda badanie elektrofizjologiczne serca.

Diagnostyką ubytku przegrody międzyprzedsionkowej zajmuje się kardiolog, czyli specjalista chorób serca.

Na czym polega leczenie ASD?

Dzieci z ASD nie zawsze wymagają leczenia. Niewielki ubytek przegrody międzyprzedsionkowej często zamyka się samoistnie w ciągu pierwszego roku życia. Maluchy z ASD poniżej 5 mm wymagają zwykle jedynie okresowej kontroli u kardiologa. U dzieci, u których ubytek przekracza 10 mm, może być konieczne leczenie zabiegowe. 

Zamknięcie ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej wykonuje się na dwa sposoby:

• zabieg przezskórny – stosowany w leczeniu ubytku typu otworu wtórnego. Polega na zamknięciu ubytku w przegrodzie urządzeniem wprowadzonym do serca drogą naczyń krwionośnych. Cewnikowanie serca wykonuje się zwykle z dostępu uzyskanego poprzez nakłucie żyły zlokalizowanej w pachwinie; 

• leczenie operacyjne – polega na wszyciu „łatki” w miejsce ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Wymaga to otwarcia klatki piersiowej i wykonania nacięcia w obrębie prawego przedsionka.

U bezobjawowych osób dorosłych z przypadkowo wykrytym niewielkim ASD postępowanie zwykle obejmuje kontrolę echokardiograficzną co 2–3 lata. Jeśli u chorego występują zaburzenia rytmu serca, konieczne jest leczenie przeciwarytmiczne i przeciwkrzepliwe. Leczenie zabiegowe wykonuje się w późniejszym terminie.

Jakie są rokowania u pacjentów z ASD?

Rokowanie w przypadku osób, u których ASD uległo zamknięciu (samoistnemu lub w wyniku leczenia), jest bardzo dobre. Nieleczona wada prowadzi do wystąpienia zaburzeń rytmu serca, nadciśnienia płucnego lub być przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu. Długość życia pacjentów wyleczonych przed 25. rokiem życia jest porównywalna do osób zdrowych. W późniejszym wieku ryzyko powikłań i zgonu w przebiegu ASD znacznie się zwiększa.