Zaburzenia gospodarki lipidowej – rodzaje, przyczyny, sposoby leczenia

Czym są zaburzenia lipidowe?

Zaburzenia gospodarki lipidowej to nieprawidłowości w zakresie poszczególnych frakcji lipoprotein. To kompleks o złożonej budowie, w której wyróżnia się m.in. trójglicerydy i cholesterol. Do głównych zaburzeń gospodarki lipidowej należą:

• hipercholesterolemia – poziom cholesterolu całkowitego przekracza 190 mg/dl (5 mmol/l) lub stężenie cholesterolu frakcji LDL wynosi ponad 115 mg/dl (3 mmol/l);

• hiperlipidemia mieszana – poziom cholesterolu całkowitego lub cholesterolu frakcji LDL oraz trójglicerydów jest ponad normę;

• hipertriglicerydemia – poziom trójglicerydów przekracza 150 mg/dl (1,7 mmol/l);

• dyslipidemia aterogenna – podwyższony poziom trójglicerydów i cholesterolu frakcji LDL oraz obniżenie stężenia frakcji cholesterolu HDL;

• niedobór cholesterolu frakcji HDL – w przypadku mężczyzn poziom poniżej 40 mg/dl (1 mmol/l), kobiet – mniej niż 45 mg/dl (1,2 mmol/l).

Jakie są przyczyny zaburzeń lipidowych?

W zależności od przyczyn powstania zaburzeń gospodarki lipidowej eksperci wyróżnili dyslipidemię pierwotną, związaną z uwarunkowaniami genetycznymi i oddziaływaniami środowiskowymi, oraz dyslipidemię wtórną, która jest konsekwencją innych problemów zdrowotnych. W przypadku dyslipidemii pierwotnej specjaliści podkreślają dziedziczną skłonność do wystąpienia zaburzenia, za którą odpowiadają mutacje genowe. Czynnikiem, który wyzwala zaburzenia lipidowe, jest przede wszystkim niewłaściwa dieta bogata w tłuszcze.

Do wtórnych zaburzeń gospodarki lipidowej doprowadzić mogą m.in.: 

• zaburzenia hormonalne, a zwłaszcza niedoczynność tarczycy, 

• przewlekła niewydolność nerek, 

• lipodystrofia (miejscowy lub uogólniony zanik tkanki tłuszczowej),

• otyłość,

• anoreksja, 

• cukrzyca typu 2,

• cholestaza (upośledzone tworzenie lub odpływ żółci z wątroby do dwunastnicy), 

• przyjmowanie niektórych leków (np. cyklosporyn, tiazydów, glikokortykosteroidów, retinoidów).

Zaburzenia lipidowe – objawy i powikłania

Same zaburzenia gospodarki lipidowej z reguły nie dają żadnych objawów. Tylko u części osób mogą pojawić się żółtaki, czyli małe żółte guzki na powiekach, na rękach czy stopach, oraz rąbek starczy rogówki. O istnieniu zaburzeń lipidowych pacjenci dowiadują się zazwyczaj dopiero na podstawie badań kontrolnych. Bardzo ważne jest regularne sprawdzanie stanu gospodarki lipidowej, gdyż jej zachwianie wiąże się z wieloma poważnymi konsekwencjami. Zaburzenia lipidowe są wymieniane przez ekspertów jako główny czynnik rozwoju miażdżycy, która prowadzi do zmian w budowie naczyń, a dokładnie do ich zwężenia. Zmniejszone światło naczynia krwionośnego zaburza z kolei przepływ krwi, co wiąże się z trudnościami w rozprowadzaniu po organizmie tlenu i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Miażdżyca to także ryzyko zatoru i zakrzepu, które powodują niedokrwienie i są stanami zagrożenia życia. Prowadzi również do wzrostu ciśnienia tętniczego, a to sprzyja wystąpienia zawału serca i innych chorób sercowo-naczyniowych.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Rozpoznawanie zaburzeń lipidowych

Rozpoznanie zaburzeń gospodarki lipidowej opiera się na tzw. lipidogramie. To badanie z krwi, w którym ocenia się stężenie poszczególnych frakcji lipoprotein. Pamiętaj, żeby się do niego odpowiednio przygotować. Lipidogram przeprowadza się w godzinach porannych z uwagi na zmiany dobowe badanych parametrów. Przed badaniem unikaj stresu i wzmożonego ruchu. Nie zapomnij, aby być na czczo. Ostatni posiłek spożyj do godziny 18 dnia poprzedniego. Na kilka dni przed badaniem nie dokonuj drastycznych zmian w sposobie żywienia. Jeśli lekarz uzna to za stosowne, rozszerzy diagnostykę zaburzeń lipidowych o dodatkowe badania.

• Zapoznaj się z poradnikiem naszych ekspertów o tym, jak dbać o wątrobę. 

Na czym polega leczenie zaburzeń lipidowych?

Zaburzona gospodarka lipidowa powinna być leczona. Kluczową rolę odgrywa tu zmiana stylu życia, a zwłaszcza podejmowanie ruchu i zdrowa dieta. Dieta przy zaburzeniach lipidowych polega głównie na redukcji ilości tłuszczów nasyconych zwierzęcych i węglowodanów. Powinno się ograniczyć alkohol i sól. Należy unikać dań wysoko przetworzonych typu fast food, tłustych. Trzeba rezygnować ze smażenia na głębokim tłuszczu. Lepsze będą dania pieczone bez dodatku tłuszczu i gotowane na wodzie lub parze. Osoby z nadmierną masą ciała powinny zadbać o zrzucenie nadliczbowych kilogramów. Skorzystaj z pomocy dietetyka, który opracuje jadłospis najbardziej odpowiedni dla Twoich możliwości i potrzeb. Przeczytaj o diecie DASH, którą specjaliści proponują w leczeniu chorób układu krążenia. Zapoznaj się też z poradnikiem na temat wpływu czerwonego ryżu na cholesterol. Leczenie zaburzeń lipidowych może wymagać stosowania leków. W farmakoterapii wykorzystuje się głównie statyny, fibraty, fitosterole, kwasy omega 3, żywice jonowymienne czy inhibitory receptora PCSK9.