Depresja sezonowa – co to takiego?

Depresja sezonowa – co to takiego i czym się objawia?

Depresja sezonowa to zaburzenie afektywne występujące w określonych porach roku. Przywołane schorzenie najczęściej pojawia się w okresie jesienno-zimowym. Istnieje również letnia postać choroby. Występuje jednak dość rzadko, głównie na obszarach okołorównikowych. Dlatego na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto definicję depresji sezonowej, która odnosi się do spopularyzowanego na gruncie polskim zimowego wariantu zaburzenia. 

Schorzenie trwa od paru tygodni do kilku miesięcy i zazwyczaj kończy się wraz z nadejściem wiosny. Jego przebieg przypomina klasyczną depresję. Część objawów ma jednak charakter atypowy i pozwala odróżnić sezonową postać choroby od innych rodzajów zaburzeń afektywnych. O jakich symptomach mowa? Jednym ze znaków rozpoznawczych opisywanej choroby jest nadmierne łaknienie połączone z brakiem energii i motywacji do działania. Chory przyjmuje zwiększoną ilość węglowodanów oraz cukrów prostych. Zjada dużo słodyczy i wysoce przetworzonych produktów. Taki sposób odżywiania skutkuje szybkim i niekontrolowanym przyrostem masy ciała, sięgającym nawet kilkunastu kilogramów.

Inne objawy występujące w przebiegu sezonowej depresji to hipersomnia (senność), uczucie ociężałości oraz wyraźne obniżenie nastroju. Chory traci zainteresowanie podejmowanymi dotąd aktywnościami. Nie ma na nic ochoty. Łatwo wpada w gniew. Jest rozdrażniony i poirytowany. Cierpi na wahania nastrojów. Odczuwa duże zmęczenie. Nie czerpie radości z dotychczasowych przyjemności. Egzystuje w swoistym letargu. W rezultacie gorzej funkcjonuje i nie może wypełniać swoich zwyczajowych obowiązków. Pogorszeniu ulegają również jego relacje z otoczeniem (przyjaciółmi i rodziną).

Kluczowe znaczenie dla odróżnienia depresji klasycznej od sezonowej ma czas wystąpienia oraz nawrotowość symptomów towarzyszących zimowemu zaburzeniu. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nasilenie wskazanych wyżej objawów na ogół bywa łagodne lub umiarkowane. Choć oczywiście to kwestia indywidualna i każdy przypadek należy rozpatrywać jednostkowo.

Depresja sezonowa – przyczyny

Przyjmuje się, że jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za pojawienie się objawów depresji sezonowej jest niedostateczna ilość światła słonecznego docierającego do organizmu człowieka. Ma ono duży wpływ na pracę układu nerwowego, a w szczególności mózgu. Jeśli zaczyna go brakować, dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu hormonów oraz neuroprzekaźników. Zbyt niskie stężenie noradrenaliny i serotoniny skutkuje natomiast obniżeniem nastroju, które charakteryzuje zarówno depresję klasyczną, jak i sezonową. Przeprowadzone badania dowodzą, że u podłoża opisywanego schorzenia leżą również pewne predyspozycje biologiczne związane z mutacją w genie melanopsyny. 

Depresja sezonowa – leczenie jasnym światłem

Jedną z metod wykorzystywanych w leczeniu depresji sezonowej jest fototerapia z wykorzystaniem białego światła o dużej jasności (nawet do 6000 luksów). Sesje odbywają się codziennie w godzinach porannych przez minimum dwa tygodnie. Pacjent przebywa w zasięgu specjalnych lamp fluorescencyjnych. Ekspozycja trwa zazwyczaj od 30 do 120 minut. Efektem tego typu kuracji jest ustabilizowanie zegara biologicznego pacjenta. Dochodzi do podwyższenia poziomu serotoniny w organizmie i zmniejszenia ilości wydzielanej melatoniny. 

Należy jednak podkreślić, że zdania badaczy dotyczące skuteczności fototerapii w leczeniu depresji sezonowej są podzielone. Ocenę efektywności wspomnianego sposobu działania utrudnia między innymi mała liczebność grup kontrolnych i badawczych (zazwyczaj nie przekraczają one 100 osób). W efekcie uzyskane wyniki nie są zbyt miarodajne i nie mogą posłużyć jako podstawa do wyciągania szerzej zakrojonych wniosków. 

Większość naukowców nie ma natomiast wątpliwości co do jednej istotnej kwestii – fototerapia jest bezpieczna i dobrze tolerowana przez organizm pacjenta. Niepożądane skutki uboczne pojawiają się dość rzadko. Najczęstsze dolegliwości zgłaszane przez pacjentów uczestniczących w kuracji to bóle i zawroty głowy oraz zmęczenie oczu. Co ważne, ustępowały one dość szybko. Wystarczyło zwiększyć odległość między chorym a źródłem światła, by zniwelować te przykre objawy.

Depresja sezonowa – farmakoterapia i psychoterapia

Bardzo ważną rolę zarówno w leczeniu ciężkich postaci depresji klasycznej, jak i sezonowej odgrywa farmakoterapia, a dokładniej rzecz ujmując przyjmowanie selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Dużą skuteczność wykazują między innymi fluoksetyna i sertralina. Warto jednak zauważyć, że najlepsze rezultaty daje połączenie farmakoterapii ze wsparciem psychologicznym.