Depresja w wieku podeszłym – jak ją rozpoznać i leczyć?

Depresja starcza, czyli jaka? 

Depresja wieku podeszłego, nazywana także depresją starczą, to zaburzenie diagnozowane u osób powyżej 65. roku życia. Jest zjawiskiem stosunkowo częstym – według statystyk nawet około 30% seniorów zmaga się z tą chorobą. Jednocześnie wśród ludzi, którzy ukończyli 65. rok życia, depresja bywa błędnie diagnozowana i często pozostaje nieleczona. Dzieje się tak głównie ze względu na jej niespecyficzne objawy, mogące „udawać” inne choroby. Zdarza się, że symptomy depresji w wieku podeszłym interpretowane są przez otoczenie jako normalne oznaki starzenia. Mogą także współwystępować z innymi problemami, takimi jak demencja starcza. Wówczas ich objawy częściowo pokrywają się, a leczenie zwykle koncentruje się na otępieniu.

Rozpoznawanie depresji osób starszych i prawidłowe postępowanie diagnostyczno-lecznicze jest niezwykle ważne. Nieleczona przynosi bowiem ogromne cierpienie, a w wielu przypadkach może prowadzić do śmierci. Szacuje się, że ryzyko podjęcia próby samobójczej jest zdecydowanie wyższe u chorych w podeszłym wieku niż u młodszych pacjentów. 

Objawy depresji u osób starszych

Warto namówić seniora do zasięgnięcia porady specjalisty, jeżeli zaobserwujemy następujące symptomy:

• utrzymujące się obniżenie nastroju, niezdolność do przeżywania pozytywnych emocji;

• problemy ze snem, w szczególności budzenie się znacznie wcześniej niż dotychczas, sen przerywany;

• lęk, niepokój, często bez konkretnej przyczyny;

• poczucie bezradności, winy, przekonanie o byciu niepotrzebnym; 

• wyraźne pogorszenie się funkcji poznawczych – zdolności kojarzenia, zapamiętywania, koncentracji;

• dolegliwości fizyczne niezwiązane z inną chorobą, np. utrata apetytu i spadek masy ciała, bóle brzucha czy głowy.

Ponieważ wiele objawów depresji wieku starczego przypomina typowe dolegliwości związane ze starzeniem się organizmu, bywają one ignorowane lub bagatelizowane. Jednak nawet w przypadku tak banalnego zjawiska, jak ból głowy, przyczyny mogą być rozmaite, a zaburzenia nastroju są jedną z nich. 

Warto zauważyć, że epizody depresji w wieku podeszłym bardzo często przechodzą w formę przewlekłą. Z kolei depresja sezonowa po 55.–60. roku życia nie występuje prawie nigdy.

Przyczyny depresji w wieku podeszłym

Czynników sprzyjających wystąpieniu depresji u osób starszych jest wiele i mogą się one na siebie nakładać. Zwykle przyjmuje się podział na dwie główne grupy. Są to przyczyny psychospołeczne oraz biologiczne.

Do czynników psychospołecznych należą m.in.: świadomość zbliżającego się kresu życia, poczucie opuszczenia, bycia bezużytecznym dla społeczeństwa, żal po stracie współmałżonka lub innych bliskich, obawy o pogarszające się zdrowie, niemożność pogodzenia się z utratą sprawności.

Istotną rolę odgrywają czynniki biologiczne związane z wiekiem, takie jak: przewlekły ból wynikający z chorób somatycznych, spadek aktywności fizycznej, zmiany w obrębie dróg neuroprzekaźnikowych w mózgu. Wskazuje się także na zwiększone ryzyko wystąpienia depresji u osób zmagających się z chorobą Alzheimera czy demencją. 

Depresja u osób starszych – leczenie

Jak w przypadku depresji na każdym innym etapie życia, tak leczenie depresji u osób starszych należy powierzyć specjalistom. Nierzadko nasz bliski w podeszłym wieku może wzbraniać się przed wizytą u psychiatry. Nic nie stoi na przeszkodzie, by na początek zasięgnąć pomocy lekarza rodzinnego. Podstawowymi metodami leczenia depresji (również starczej) są farmakoterapia i psychoterapia

Leczenie farmakologiczne opiera się na lekach przeciwdepresyjnych, które muszą być starannie dobrane dla danego pacjenta. Należy pamiętać, że osoby w podeszłym wieku często stosują już wiele różnych specyfików, przepisanych przez innych lekarzy, a także leków bez recepty. Po szczegółowym wywiadzie specjalista dobiera leki przeciwdepresyjne. W pierwszym rzucie najczęściej są to SSRI, czyli inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które zwykle są dobrze tolerowane i mogą być przyjmowane równolegle z innymi lekami. Pacjent musi zostać poinformowany, że leki potrzebują czasu, by zacząć działać – minimum 2–3 tygodni. Nie należy także odstawiać ich na własną rękę, musi się to odbywać pod kontrolą lekarza.

Jeżeli tylko ogólny stan zdrowia na to pozwala, senior z depresją powinien poddać się psychoterapii. Pomoże ona zidentyfikować rzeczywiste źródło trudności emocjonalnych, a także wypracować sposoby radzenia sobie z nimi. W przypadku pacjentów cierpiących z powodu braku zajęcia i poczucia bezużyteczności dobrym rozwiązaniem bywa wprowadzenie terapii zajęciowej.

Jak jeszcze można pomóc starszej osobie w depresji?

Podstawową drogą leczenia są omówione wyżej sposoby wdrażane przez specjalistów. Jednak będąc osobą bliską, można także w znacznym stopniu poprawić komfort życia zmagającemu się z depresją członkowi rodziny czy znajomemu.

Bardzo pomocne jest dotrzymywanie towarzystwa i aktywizowanie. Starsza osoba cierpi często z powodu samotności i poczucia braku zainteresowania ze strony otaczających ludzi. Jeżeli chcesz pomóc leciwemu członkowi rodziny, odwiedzaj go, rozmawiaj o codziennych sprawach, opowiadaj o sobie. Jeśli jest coś, co może zrobić dla Ciebie, poproś o to, zapytaj o opinię, radę. Starsza samotna osoba będzie szczęśliwa, że ktoś potrzebuje jej pomocy. Aktywność fizyczna jest niezastąpionym elementem walki z zaburzeniami nastroju, jeżeli więc tylko jest to możliwe, zapraszaj chorego na spacer, zachęcaj do jakiejkolwiek formy ruchu. 

Wdrożenie odpowiedniego leczenia i zainteresowanie ze strony bliskich pozwolą nie tylko uporać się z depresją, ale także zapobiec jej nawrotom w przyszłości.