Derealizacja – przyczyny, objawy, leczenie

Derealizacja – co to takiego?

Derealizacja to stan psychiczny, w którym człowiek odczuwa oderwanie od otaczającego świata. Zazwyczaj towarzyszy mu lęk i uczucie utraty kontroli. Zaburzenie to budzi niepokój i może być uciążliwe w codziennym życiu – podobnie jak atychifobia czy batrachofobia –  jednak ma charakter przejściowy i nie powinno być niebezpieczne.

Jest to zaburzenie dysocjacyjne, które jest mechanizmem obronnym i polega na rozpadzie lub fragmentacji normalnych funkcji psychologicznych takich jak: pamięć, tożsamość, świadomość czy postrzeganie.

Derealizacja często towarzyszy zaburzeniom psychicznym takim jak depresja, nerwica lękowa czy schizofrenia, ale może też występować samodzielnie.

Jakie są objawy derealizacji?

Osoby doświadczające derealizacji mogą odczuwać, że otaczający ich świat – ludzie, przedmioty, sytuacje życiowe – są nierzeczywiste, oddalone lub zmienione. Razem z tym poczuciem pojawia się krytyczne nastawienie do doświadczanych bodźców i myślenie typu "to jest tylko w mojej głowie" lub "to nie dzieje się naprawdę".

Derealizacja często wiąże się z poczuciem, że świat jest oddalony, a osoby wokół wydają się grać role, jak w baśni. Osoby cierpiące na derealizację odczuwają, że świat jest nierealny i nieprawdziwy, a ich interakcje z innymi ludźmi przypominają sen. 

Do tego często dochodzi dekoncentracja, brak motywacji, zatracanie poczucia czasu i poczucie odcięcia od rzeczywistości, które mogą znacznie zaburzyć codzienne funkcjonowanie.

Gdy doświadczasz derealizacji, możesz mieć wrażenie, że:

• świat wokół ciebie przypomina sen, a otoczenie przypomina sztuczną scenerię;

• ludzie i wydarzenia znajdują się daleko od ciebie lub są chowają się za mgłą;

• otaczający cię ludzie mają płaski kształt i są pozbawieni życia.

Derealizacja i depersonifikacja – co je wiąże?

Derealizacja i depersonalizacja to dwa powiązane ze sobą zaburzenia dysocjacyjne. Oznacza to, że jedno i drugie dotyczy zakłóceń w postrzeganiu siebie i otoczenia.

Depersonalizacja objawia się poczuciem odłączenia od własnego ciała i wrażeniem, że jest to ciało kogoś innego. Doświadczając tego uczucia może Ci się wydawać, że:

• obserwujesz siebie z zewnątrz;

• Twoje myśli i emocje są nierealne lub przytłumione;

• tracisz kontrolę nad swoim ciałem.

Derealizacja i depersonalizacja mogą występować razem jako zespół depersonalizacji-derealizacji (DD). Jest to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się trwałym lub nawracającym poczuciem oddzielenia od świata i swojego ciała. Często towarzyszą im dodatkowe objawy, takie jak lęk, utrata kontroli oraz zmiany w postrzeganiu czasu i przestrzeni – czas może płynąć wolniej lub szybciej, a przedmioty mogą wydawać się mniejsze lub większe, niż w rzeczywistości.

Przyczyny odczuwania stanu derealizacji

Psychiatria nie jest w stanie jednoznacznie określić konkretnej przyczyny powstawania objawów derealizacji. Badania wskazują jednak, że stan ten może być powiązany ze spadkiem stężenia dopaminy oraz wzrostem poziomu adrenaliny w mózgu osób cierpiących na depresję, zaburzenia lękowe, nerwicę, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub schizofrenię. Derealizacja może być również formą obrony mózgu przed stresem, nadmierną ilością bodźców i presją realnego świata.

Objawy omawianego stanu mogą pojawić się również w wyniku silnego stresu, traumatycznych doświadczeń, zespołu stresu pourazowego (PTSD) lub jako skutek zażycia środków psychoaktywnych. 

Ludzie, którzy mają osobowość depresyjną są bardziej narażeni na tego rodzaju stany.

Chwilowe poczucie derealizacji może wystąpić u osób zdrowych psychicznie w okresach długotrwałego przemęczenia organizmu lub w sytuacjach ekstremalnego stresu.

• Sprawdź, czym jest ergofobia i jakie mogą być przyczyny lęku przed podjęciem pracy.

Jak przebiega leczenie derealizacji?

Jeśli derealizacja staje się niebezpieczna dla zdrowia, życia lub otoczenia osoby cierpiącej, konieczna jest konsultacja z lekarzem psychiatrą. Przeprowadzi on diagnozę, wykluczy objawy schizofrenii lub innych chorób psychicznych i dobierze odpowiednie leczenie, m.in. farmakologiczne.

W przypadku konieczności leczenia farmakologicznego stosowane są różne leki, takie jak środki przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne i selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Wiele przypadków derealizacji i zespołu depersonalizacji-derealizacji ustępuje samoistnie w wyniku zmniejszenia się sytuacji stresowych i fizjologicznych reakcji na nie.

Derealizacja – do jakiego specjalisty się udać?

Pamiętaj, że leczenie derealizacji powinno być prowadzone przez wykwalifikowanego specjalistę, który dobierze odpowiednie metody terapeutyczne i dostosuje je do indywidualnych potrzeb pacjenta. W pierwszej kolejności skonsultuj się z psychiatrą.