Dolichocefalia – jak wygląda i czym może być spowodowana?

Czym jest dolichocefalia?

Dolichocefalia jest deformacją charakteryzującą się zbyt dużą średnicą czaszki w osi przednio-tylnej. W efekcie główka dziecka jest długa i spłaszczona po bokach. Słowo dolichocefalia wywodzi się z greckiego dolichós, czyli ‘długi’, i kephalḗ ‘głowa’, dlatego deformację tę określa się też potocznie długogłowiem. Może mieć ona zarówno charakter wrodzony, jak i nabyty. Deformacja czaszki noworodka bywa też jednym z objawów poważnych chorób, w tym wad genetycznych. Jeśli niepokoi Cię kształt główki Twojego dziecka, zgłoś się do pediatry, czyli lekarza specjalizującego się w profilaktyce, rozpoznawaniu i leczeniu chorób u dzieci. Szybka i trafna diagnoza pozwoli na wdrożenie odpowiedniego postępowania, a tym samym zwiększy szanse na skuteczność leczenia.

Jak zbudowana jest czaszka noworodka?

Zanim przejdziemy do możliwych przyczyn występowania dolichocefalii, warto przypomnieć kilka informacji o budowie czaszki noworodka. W okresie życia wewnątrzmacicznego i w pierwszych miesiącach życia główka dziecka jest bardzo plastyczna, a przez to podatna na odkształcenia. Umożliwia to maluchowi przedostanie się przez ciasny kanał rodny, a po urodzeniu stosunkowo szybkie zwiększenie wymiaru czaszki. Odkształcenia główki powstające podczas porodu drogami natury są zwykle niewielkie i ustępują samoistnie w krótkim czasie. 

Obwód głowy urodzonego o czasie dziecka wynosi średnio 35 cm. W ciągu kolejnego roku zwiększa się on aż do 45 cm i sięga około 55 cm w życiu dorosłym. Równocześnie w bardzo szybkim tempie rozwija się ośrodkowy układ nerwowy malucha. W wieku 15 miesięcy wielkość mózgu dziecka stanowi niemal 65% masy mózgu osoby dorosłej. Tak szybkie zwiększanie obwodu i pojemności czaszki jest możliwe m.in. dzięki obecności szwów czaszkowych i ciemiączek. Struktury te, zbudowane z włókien łącznotkankowych, łączą ze sobą sąsiadujące, niezrośnięte jeszcze, kości czaszki. Wyróżnia się m.in.:

• szew czołowy – przebiega między kośćmi czołowymi;

• szew strzałkowy – łączy ze sobą kości ciemieniowe;

• szew wieńcowy – łączy kości czołowe i kości ciemieniowe;

• ciemiączko przednie – położone jest między kośćmi czołowymi i ciemieniowymi, na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, czołowego i strzałkowego. Ma kształt rombu i wymiary sięgające nawet 3 × 5 cm. Ciemiączko przednie zmniejsza się i ostatecznie zarasta około 18. miesiąca życia;

• ciemiączko tylne – znajduje się pomiędzy kośćmi ciemieniowymi a kością potyliczną. Jest niewielkie (ma około 1 cm) i zarasta do 4. miesiąca życia.

Wraz z wiekiem szwy czaszkowe ulegają zwapnieniu i zarastają do momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jeśli nastąpi to zbyt szybko, może dojść do zaburzenia wzrastania czaszki i jej deformacji, a w konsekwencji również do nieprawidłowego rozwoju mózgu.

• Dowiedz się też, czym jest dysplazja obojczykowo-czaszkowa.

Przyczyny występowania dolichocefalii

Dolichocefalia jest najczęściej konsekwencją położenia podłużnego miednicowego w okresie życia wewnątrzmacicznego. Deformacji głowy dziecka towarzyszyć mogą także zniekształcenia kończyn dolnych oraz kręcz szyi, które zwykle wymagają rehabilitacji. Wydłużenie i boczne spłaszczenie czaszki niekiedy rozwija się po urodzeniu. Zwykle obserwuje się je u dzieci urodzonych przedwcześnie, które przebywają przez długi czas w inkubatorze, ułożone na boku. Wcześniactwo jest więc czynnikiem ryzyka dolichocefalii.

Długogłowie może być konsekwencją kraniosynostozy, czyli przedwczesnego zrośnięcia się jednego lub więcej szwów czaszkowych. Kraniosynostoza występuje dość rzadko – dotyczy około 1 na 2500 noworodków. Może mieć postać izolowaną lub towarzyszyć innym wadom, np. zespołowi Huntera (mukopolisacharydozie typu II). 

Dolichocefalia – jakie badania wykonać?

Jeżeli główka Twojego dziecka jest wydłużona i spłaszczona po bokach, nie zwlekaj i zgłoś się z nim do pediatry. W pierwszej kolejności lekarz zbierze wywiad, czyli porozmawia z Tobą m.in. na temat przebiegu ciąży i porodu, rozwoju dziecka, sposobach pielęgnacji malucha i niepokojących objawach. Następnie przejdzie do badania fizykalnego, w trakcie którego oceni aktualny stan zdrowia dziecka. Szczególną uwagę poświęci ocenie kształtu, symetrii i wymiarów czaszki. Jeżeli uzna to za konieczne, może skierować dziecko na badania obrazowe – RTG lub tomografię komputerową głowy.

• Przeczytaj także, co może oznaczać punktowy ból głowy!

Jak należy postępować z dzieckiem z długogłowiem?

Postępowanie u dziecka z rozpoznaną dolichocefalią jest uzależnione od przyczyny deformacji. W przypadku kraniosynostozy konieczne może być leczenie operacyjne, polegające na endoskopowym przecięciu zrośniętych szwów czaszkowych lub na klasycznej operacji czaszki. Po zabiegu konieczne jest zwykle zakładanie dziecku kasku medycznego przez okres zalecony przez neurochirurga.

U dzieci z dolichocefalią wynikającą z położenia wewnątrzmacicznego lub długotrwałego leżenia na boku skuteczne okazują się specjalne poduszki. Nie tylko zmniejszają one deformację czaszki, ale wpływają także pozytywnie na rozwój ruchowy dziecka.

Maluchy, u których długogłowie jest jednym z elementów złożonych wad wrodzonych, powinny pozostawać pod opieką zespołu specjalistów. Oprócz pediatry w jego skład wchodzą często specjaliści neurochirurgii, otolaryngologii, chirurgii szczękowo-twarzowej i ortodoncji. Niezbędna jest zwykle również fizjoterapia, terapia logopedyczna, a niekiedy także opieka psychologa.

• Sprawdź też, jakie korzyści niesie ze sobą masaż głowy i jak możesz go wykonać.

Jaki wpływ na zdrowie dziecka może mieć dolichocefalia?

Nieleczona dolichocefalia to nie tylko defekt kosmetyczny. Kraniosynostoza może prowadzić do uszkodzenia mózgu i podwyższenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego, a tym samym istotnie wpłynąć na rozwój dziecka. Konsekwencjami choroby mogą być m.in.: padaczka, zaburzenia widzenia i niepełnosprawność intelektualna.