Dysfonia – przyczyny, objawy, leczenie

Dysfonia – co to takiego? Jakie są rodzaje?

Dysfonia to określenie zaburzeń głosu, które dotyczą takich aspektów akustycznych, jak: barwa, poziom głośności, wysokość (inaczej częstotliwość) lub siła (lub też amplituda drgań). Problem może mieć charakter wrodzony i wynikać z nieprawidłowej budowy aparatu mowy lub ze schorzeń neurologicznych, które uniemożliwiają wypowiadanie się. W wielu przypadkach bywa on też skutkiem przeciążeń lub nieprawidłowego posługiwania się głosem.

W literaturze fachowej spotkasz dwa podstawowe rodzaje dysfonii:

• dysfonia organiczna – wynika z morfologicznych nieprawidłowości fałd głosowych. Zmiany te często są wywołane stanami zapalnymi krtani, ale pojawiają się także jako symptom wad wrodzonych, stanu pourazowego, nowotworu, polipów w gardle lub w nosie;

• dysfonia czynnościowa – w tym przypadku nie występują zmiany w krtani, ale mięśnie tego narządu pracują nieprawidłowo. To 10% wszystkich zaburzeń głosu, dotykających przede wszystkim artystów i przedstawicieli innych zawodów, w których trzeba na co dzień posługiwać się głosem, bądź też osób cierpiących na ogólnoustrojowe schorzenia lub zaburzenia psychiczne. Co ciekawe, długotrwała dysfonia czynnościowa może przekształcić się w organiczną. 

W ramach dysfonii czynnościowej wyróżniamy dodatkowo:

• dysfonię hiperfunkcyjną – wiąże się ona ze wzmożonym napięciem mięśni, co przeciąża głos;

• dysfonię hipofunkcyjną – to efekt obniżonego napięcia mięśni zewnątrz- i wewnątrzkrtaniowych. Ten rodzaj częściej występuje u osób starszych;

• dysfonię psychogenną – zaburzenia głosu spowodowane problemami psychicznymi częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Ich cecha charakterystyczna to bezgłos z zachowaniem dźwięcznego kaszlu i śmiechu. 

Dysfonia – jakie są jej przyczyny?

Przyczyny dysfonii są ściśle związane z rodzajem zaburzenia. Gdy mowa o dysfonii organicznej, główną przyczyną są porażenia fałdów głosowych, które mogą mieć charakter:

• ośrodkowy – ich źródło znajduje się w mózgu, np. w przebiegu choroby Parkinsona;

• obwodowy – powodem dysfonii staje się uszkodzenie w obrębie nerwów obwodowych. Dotyczy ono najczęściej nerwu krtaniowego wstecznego, a dochodzi do niego np. na skutek operacji tarczycy, obecności guzów w oskrzelach czy różnego rodzaju zmian pozapalnych.

Źródłem dysfonii czynnościowej może być wzmożone lub obniżone napięcie mięśni, nieprawidłowe używanie głosu lub jego regularne obciążenie na skutek wymagającego zawodu. Nie bez znaczenia są też nieleczone infekcje górnych dróg oddechowych i ignorowanie objawów, takich jak kaszel krtaniowy. Na zaburzenia głosu mają wpływ również choroby endokrynologiczne, niedokrwistość lub niedobory witamin.

Jak objawiają się poszczególne rodzaje dysfonii?

Dysfonia może objawiać się na różne sposoby, w zależności od rodzaju zaburzenia. Osoby, które zmagają się z wrodzoną dysfonią, przeważnie mają chrypkę lub mówią bezgłośnie, a do tego towarzyszy im duży wysiłek i duszności wdechowe podczas mówienia. Przy dysfonii hiperfunkcyjnej do charakterystycznej chrypki dochodzą: ból krtani, pieczenie w gardle czy wysychanie błon śluzowych w obrębie tych obszarów – dlatego tak ważne jest regularne nawilżanie gardła, które przynosi lepsze efekty niż np. pastylki. Niekiedy głos może stać się jęczący lub skrzypiący. 

Osoby cierpiące na dysfonię hipofunkcyjną mają bardzo cichy głos i często muszą robić przerwy podczas mówienia. Publiczne wystąpienia czy zawody, które wymagają ciągłego używania głosu, są dla nich bardzo uciążliwe. Z kolei dysfonia psychogenna może objawiać się zarówno zmianą barwy i wysokości głosu, jak i całkowitym bezgłosem. Ma charakter przejściowy i zazwyczaj ustępuje, gdy minie stresowa sytuacja. Najcięższa postać dysfonii to afonia, w której często dochodzi do całkowitej utraty możliwości mówienia. Osoba dotknięta taką przypadłością mówi szeptem lub bezgłośnie. 

Na czym polega leczenie dysfonii?

Nie ma wątpliwości, że dysfonia wymaga trafnej diagnozy i leczenia dopasowanego do rodzaju dolegliwości. Najważniejsze jest oczywiście leczenie przyczynowe, które polega na wyeliminowaniu głównego problemu, np. terapii chorób tarczycy czy wycięcia guzów znajdujących się w obrębie układu oddechowego. Oprócz tego często zalecana jest rehabilitacja głosu, polegająca na wypracowaniu prawidłowych nawyków związanych z oddychaniem czy artykulacją. Osoby z dysfonią czynnościową w pierwszej kolejności muszą się nauczyć, jak oddychać przeponą, aby emisja głosu nie wiązała się z wysiłkiem, bólem czy uczuciem nadmiernego napięcia. Jeśli doszło do przeciążenia głosu, konieczne będzie czasowe ograniczenie wysiłku związanego z mówieniem. Rehabilitacja głosu trwa zazwyczaj kilka miesięcy i można przeprowadzić ją w warunkach domowych. Regularne ćwiczenia pomagają całkowicie wyeliminować problem z codziennego życia.

Oprócz rehabilitacji lekarz może zalecić Ci terapię farmakologiczną z zastosowaniem glikokortykosteroidów, preparatów do inhalacji lub leków uspokajających (w przypadku dysfonii psychogennej). Najlepsze efekty przyniesie umiejętne połączenie wszystkich omawianych metod.