Jakie są przyczyny i objawy endometriozy? Co trzeba wiedzieć o tej chorobie?

Endometrioza

Jest to choroba ginekologiczna. W jej przebiegu stwierdza się obecność komórek błony śluzowej macicy (endometrium) w innych narządach. Mogą one być obecne w obrębie narządów płciowych – w jajnikach, w pochwie, w szyjce macicy, w sromie. Zdarza się jednak, że przedostają się w inne miejsca w ciele. Ogniska endometriozy niekiedy stwierdzane są w pęcherzu moczowym, w ścianie jamy brzusznej, w płucach, w bliźnie po cesarskim cięciu.

Komórki błony śluzowej macicy obecne w innych narządach podlegają działaniu hormonów płciowych i cyklowi menstruacyjnemu. Pod ich wpływem ulegają przemianom. Dlatego w przebiegu endometrium pojawiają się nieprzyjemne objawy, które nasilają się zwykle w czasie miesiączki.

Endometrioza po raz pierwszy została opisana w 1690 roku, a prawie 80 lat później przedstawiono jej objawy. W czasach współczesnych zdarzył się okres, w którym negowano istnienie tej choroby. Obecnie mówi się o niej coraz częściej, a wiele kobiet po latach zmagań z nieprzyjemnymi dolegliwościami otrzymuje prawidłową diagnozę.

Stadia zaawansowania endometriozy

Endometrioza może mieć różne stopnie zaawansowania. Wyróżnia się:

• stopień minimalny – stwierdzone zostają niewielkie ogniska endometriozy,

• stopień łagodny – stwierdzone zostają większe ogniska endometriozy oraz zrosty powyżej 5 milimetrów,

• stopień umiarkowany – obecne są liczne zrosty oraz torbiele endometrialne,

• stopień ciężki – obecne są liczne zrosty i deformacje narządów w ich okolicy.

Inna klasyfikacja uwzględnia głębokość naciekania komórek endometrium w tkanki. Podział został zaproponowany przez Philippe’a Koninckxa i jego współpracowników. Przedstawia się on następująco:

• endometrioza powierzchowna – naciekanie 1 mm,

• endometrioza umiarkowana – naciekanie na poziomie 3–5 mm,

• endometrioza głęboko naciekająca – naciekanie powyżej 5 mm.

Jednocześnie podkreśla się, że stopień zaawansowania endometriozy nie zawsze ma przełożenie na objawy. Dlatego klasyfikacje opierają się na badaniu laparoskopowym.

Ile kobiet choruje na endometriozę?

Szacuje się, że na endometriozę choruje 6–10% kobiet, które są w wieku rozrodczym. Przyjmuje się, że na całym świecie może być nawet 180 milionów przypadków tej choroby. Jednocześnie stwierdza się jej obecność u połowy kobiet z niepłodnością i dolegliwościami bólowymi miednicy mniejszej.

Endometrioza rzadko występuje przed pierwszą menstruacją. Jednak w przypadku nastolatek lekarze powinni zachować czujność. Konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu w celu określenia czynników ryzyka oraz stwierdzenia obecności objawów sugerujących endometriozę.

Również rzadko stwierdza się endometriozę po menopauzie. Pamiętaj jednak, że choroba może nadal być aktywna po zakończeniu miesiączkowania.

Jakie są przyczyny endometriozy?

Nie ustalono dokładnych przyczyn endometriozy. Wiadomo, że ważną rolę odgrywa kilka czynników jednocześnie (środowiskowych, genetycznych, autoimmunologicznych). Istnieją różne teorie, które wyjaśniają, skąd bierze się ta choroba.

Jedna z hipotez mówi o bezpośrednim rozprzestrzenianiu się endometriozy. Komórki błony śluzowej macicy są przenoszone do innych narządów najczęściej podczas interwencji chirurgicznej w obrębie narządów rodnych. Jest to wyjaśnienie, dlaczego pojawia się endometrioza po CC.

Inna teoria mówi o miesiączkowaniu wstecznym. Jest to sytuacja, w której komórki błony śluzowej macicy przedostają się poza ten narząd w czasie menstruacji. Następnie wszczepiają się w zdrowe tkanki. Część badaczy skłania się również ku temu, że endometrium przenosi się drogą naczyń krwionośnych i limfatycznych. To tłumaczy, dlaczego choroba atakuje narządy wewnętrzne spoza układu moczowo-płciowego.

Objawy endometriozy

Głównym objawem jest ból w obrębie miednicy mniejszej. Dolegliwości są związane z cyklem menstruacyjnym. Z tego powodu bardzo bolesne miesiączki często utrudniają codzienne funkcjonowanie. Pamiętaj jednak, że ból przy endometriozie może pojawiać się też niezależnie od menstruacji. Jest on obecny również w czasie stosunku seksualnego lub oddawania moczu.

Pozostałe objawy endometriozy to:

• zaburzenia cyklu menstruacyjnego,

• obfite krwawienie miesiączkowe,

• problemy z płodnością,

• krwawienia pomiędzy miesiączkami,

• ból w okolicy krzyżowej kręgosłupa.

W przebiegu endometriozy mogą występować torbiele endometrialne (tzw. torbiele czekoladowe). Są to cysty wypełnione krwią menstruacyjną, zlokalizowane w obrębie jajników. Powstają, gdy endometrium przemieści się do tego narządu. Torbiele osiągają duże rozmiary. Grożą także pęknięciem, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.

Zdarza się, że endometrioza przebiega bezobjawowo. Niekiedy jej pierwszym zauważalnym objawem jest niepłodność. Pojawiają się również dolegliwości związane z przemieszczeniem się endometrium do innych narządów.

Objawy jelitowe endometriozy

Endometrium może przemieścić się do jelit. Najczęściej jego obecność stwierdza się w okolicy odbytniczo-esiczej. Objawy to:

• wzdęcia brzucha,

• ból brzucha,

• niestrawność,

• zmiana rytmu wypróżnień,

• krwawienie z przewodu pokarmowego,

• uczucie parcia na stolec.

Endometrioza może prowadzić również do rozwinięcia się niedrożności jelit lub ich włóknienia.

Objawy ze strony układu moczowego

Komórki endometrium często stwierdzane są w układzie moczowym. Taka sytuacja dotyczy nawet 5% kobiet. Wówczas obserwuje się następujące objawy: ból w czasie oddawania moczu, częste oddawanie moczu, krwiomocz.

Endometrioza w narządach wewnętrznych

W rzadkich przypadkach stwierdza się ogniska endometriozy w odległych narządach wewnętrznych. W przypadku zajęcia płuc często obecne są duszność i krwioplucie. Gdy komórki błony śluzowej macicy znajdują się w wątrobie, pojawia się ból w nadbrzuszu, któremu towarzyszą wymioty i zażółcenie powłok skóry. Zajęte mogą zostać również nerki, trzustka i układ nerwowy.

Objawy psychiczne endometriozy

Często można zaobserwować objawy psychiczne endometriozy. Wynikają one z tego, że choroba istotnie pogarsza jakość życia i utrudnia codzienne funkcjonowanie. U kobiet stwierdza się wahania nastroju, wysoki poziom lęku i stresu, niską samoocenę. Istnieje też większe ryzyko zachorowania na depresję, zachowań autodestrukcyjnych i uzależnień.

Zajście w ciążę przy endometriozie

Istotną kwestią jest zależność endometrioza a ciąża. Choroba istotnie wpływa na płodność. Nie wyklucza jednak planów rodzicielskich. Za niepłodność odpowiadają zaburzenia cyklu menstruacyjnego, zrosty, niedrożność jajowodów. Zdarzają się również cykle bezowulacyjne. Szanse na zajście w ciążę w głównej mierze zależą od stopnia zaawansowania endometriozy, wieku kobiety i rezerwy jajnikowej. Jeżeli chorujesz, lekarze mogą zaproponować Ci skorzystanie z metod wspomaganego rozrodu (np. inseminacji lub in vitro).

Jak można rozpoznać endometriozę?

Pierwszym krokiem w diagnostyce jest badanie ginekologiczne. Jeżeli lekarz stwierdzi nieprawidłowości, zostaniesz skierowana na badanie obrazowe. Najczęściej jest to ultrasonografia (USG), ale może być konieczne wykonanie rezonansu magnetycznego. W diagnostyce wykorzystuje się również laparoskopię. W jej trakcie pobierane są wycinki do badania histopatologicznego. Zgodnie z nowymi wytycznymi ta metoda jest stosowana u kobiet, u których występują objawy, ale wyniki innych testów są negatywne.

Jak leczy się endometriozę?

Leczenie endometriozy ma na celu złagodzenie objawów, zatrzymanie postępu choroby i poprawę jakości życia. Nie istnieje lek, który usuwa przyczynę schorzenia. W terapii stosuje się różne metody farmakologiczne i chirurgiczne. Wybór zależy głównie od tego, czy kobieta planuje zajść w ciążę.

Lekarz może zalecić przyjmowanie leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Możliwe jest również wdrożenie leczenia hormonalnego. Najczęściej są to dwuskładnikowe środki antykoncepcyjne w postaci tabletek, plastrów lub krążków dopochwowych. Tego typu postępowanie pozwala złagodzić objawy endometriozy.

Leczenie chirurgiczne ma na celu usunięcie ognisk endometriozy oraz torbieli czekoladowych i zrostów. Najczęściej wykorzystuje się metody laparoskopowe. Są one bezpieczne i w większości przypadków pozwalają oszczędzić jajniki. U niektórych kobiet należy rozważyć radykalne leczenie chirurgiczne. Polega ono na usunięciu macicy i jajników. Dzięki temu rozwija się menopauza. Nie jest to jednak w pełni skuteczna metoda – u części kobiet objawy nadal się utrzymują.

Pomóc może dieta przy endometriozie. Według licznych badań odpowiedni sposób odżywiania się zmniejsza natężenie objawów oraz wspomaga płodność. Do swojego jadłospisu powinnaś włączyć produkty, które są antyoksydantami (zawierają dużo witamin C, A i E). Ważne są również nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Warto jeść warzywa kapustne i liściaste, ponieważ ograniczają one stan zapalny.

Czy endometriozę można całkowicie wyleczyć?

Endometrioza jest chorobą przewlekłą. Niemożliwe jest jej całkowite wyleczenie. Jednak odpowiednio dopasowana terapia pozwala znacząco złagodzić skutki schorzenia.