Evali, czyli choroba wywołana przez e-papierosy

(Nie)bezpieczne e-papierosy

Papierosy elektroniczne, zwane również e-papierosami, to urządzenia zasilane bateriami. Wytwarzają aerozol, który może zawierać nikotynę (informacja o tym znajduje się na opakowaniu liquidu lub jednorazowego e-papierosa). Umieszczony w urządzeniu płyn pod wpływem ciepła zmienia się w gaz, dzięki czemu może być wdychany przez osobę palącą. Czynność ta określana jest jako wapowanie. Niektóre liquidy do e-papierosów są wzbogacone o substancje nadające dymowi przyjemny smak lub zapach. Sprawia to, że używanie papierosów elektronicznych wydaje się mniej szkodliwe niż palenie tych tradycyjnych.

Dostępne źródła naukowe na temat evali biorą pod uwagę wyłącznie liquidy (i jednorazowe e-papierosy) z nikotyną, zatem przedstawione informacje odnoszą się właśnie do tej grupy produktów i ich wpływu na zdrowie.

Mimo przyjemnego zapachu i eleganckiego wyglądu, e-papierosy są tak samo uzależniające i niebezpieczne dla zdrowia jak papierosy tradycyjne. Aerozol z dodatkiem nikotyny dostaje się do płuc, co może prowadzić do ich uszkodzenia. W ostatnich latach wzrosła liczba użytkowników e-papierosów, szczególnie wśród nastolatków. Elektroniczne palenie stało się tak powszechne, że wyodrębniono specjalną jednostkę chorobową, która opisuje szkodliwe działanie e-papierosów na układ oddechowy. Jest nią evali, czyli choroba płuc wywołana korzystaniem z e-papierosów.

Uzależnienie od e-papierosów – jakie daje objawy?

Nikotyna to substancja silnie uzależniająca. Niezależnie od tego, czy dociera do płuc podczas palenia tradycyjnych papierosów, czy przy wapowaniu, działa szkodliwie na komórki układu oddechowego i może wywoływać wiele nieprzyjemnych dolegliwości. Objawy uzależnienia od nikotyny to m.in.:

• nadmierna irytacja,

• uczucie niepokoju,

• silna potrzeba sięgnięcia po papierosa (głód nikotynowy),

• spadek koncentracji,

• trudności z zasypianiem,

• zwiększenie apetytu.

Objawy te są charakterystyczne zarówno dla palaczy, jak i użytkowników papierosów elektronicznych. Wynikają one przede wszystkim ze zmiennego stężenia nikotyny we krwi. Najwyższy poziom osiąga zaraz po skończeniu palenia i utrzymuje się w swoim maksimum przez ok. 10 minut. Gdy poziom nikotyny we krwi spada, pojawia się głód nikotynowy. To właśnie on odpowiada za chęć sięgnięcia po kolejnego papierosa, co jedynie nakręca spiralę uzależnienia.

Co to jest evali?

W 2019 roku wyodrębniono nową jednostkę chorobową. Otrzymała ona kod ICD10 J68.9 oraz nazwę evali. Jest to skrót z języka angielskiego. Jego rozwinięcie to E-cigarette Vaping Associated Lung Injury, czyli po polsku uszkodzenie płuc związane z korzystaniem z e-papierosów. Konieczność wyodrębnienia tej choroby wynikła z coraz większej liczby przypadków uszkodzeń płuc u osób, które używały e-papierosów w ostatnich 90 dniach. Właśnie taki przedział czasowy jest głównym kryterium diagnostycznym dla choroby evali.

Wiele osób ze zdiagnozowanym evali używało jednak e-papierosów znacznie częściej. Im silniejsze uzależnienie, tym objawy mogą być poważniejsze. Evali to ostre uszkodzenie płuc w wyniku działania substancji chemicznych. Według analizy wywiadów lekarskich u pacjentów ze zdiagnozowanym evali zdecydowana większość stanów chorobowych wynika z własnego komponowania wkładów do e-papierosów. Mogą one bowiem zawierać nie tylko nikotynę, ale również inne substancje odurzające, najczęściej kannabinoidy.

Czy evali jest niebezpieczną chorobą?

Evali – najczęstsze objawy

Na uszkodzenie tkanki płucnej wskazują silne i charakterystyczne symptomy. Niektórzy z użytkowników e-papierosów mogą nie zauważyć ich u siebie nawet przez lata stosowania papierosów elektronicznych. Nie oznacza to, że nie są narażeni na wystąpienie evali w przyszłości. U prawie 90% osób chorujących na evali ujawniono stosowanie THC, czyli substancji psychoaktywnej zawartej w konopiach. To ona odpowiada za większość rozpoznanych przypadków choroby. Wśród pacjentów ze zdiagnozowanym evali były również osoby używające wkładów łączonych. Zawierały one zarówno nikotynę, jak i THC w różnych proporcjach. Na polskim rynku nie są dostępne liquidy z THC, zatem mowa tu o samodzielnie wykonanych liquidach.

Do najczęstszych objawów evali zalicza się:

• duszności,

• kaszel,

• ból w klatce piersiowej,

• wymioty i nudności,

• biegunkę,

• ból w jamie brzusznej,

• gorączkę,

• dreszcze,

• ślinę zabarwiona krwią.

Nie są to na tyle charakterystyczne objawy, aby jedynie na ich podstawie móc postawić trafną diagnozę. Jeśli jednak zauważasz któreś z nich u siebie, skonsultuj się z lekarzem. Dopiero wykazanie w wywiadzie diagnostycznym używania elektronicznych papierosów w ostatnich 90 dniach, a także wykonanie RTG płuc oraz bronchoskopii pozwoli wskazać, czy objawy spowodowane są chorobą evali, czy też inną przypadłością.

Evali w Polsce – jak często występuje?

Pierwszy zdiagnozowany przypadek ostrego uszkodzenia płuc w Polsce miał miejsce w 2019 roku. Już na początku kolejnego roku do szpitala trafiły dwie kolejne młode osoby, które zachorowały na evali w wyniku palenia papierosów elektronicznych. Rosnąca liczba przypadków tej choroby wymusiła wprowadzenie obligatoryjnego monitoringu powikłań po skorzystaniu z e-papierosów. Od początku 2020 roku szpitale mają obowiązek zgłaszać każdy przypadek uszkodzenia płuc u osób stosujących elektroniczne papierosy.

Wciąż wzrasta liczba młodych osób sięgających po e-papierosy. Możliwość komponowania własnych liquidów oraz łączenia ze sobą kilku substancji psychoaktywnych sprawia, że jest to kusząca alternatywa dla tradycyjnych papierosów. Z badań opublikowanych przez Instytut Badań Pollster w grudniu 2020 wynika, że co czwarty nastolatek w Polsce pali e-papierosy, a 72% z tej grupy robi to regularnie. Liczby te wciąż rosną, dlatego tak ważna jest społeczna świadomość szkodliwości uzależnienia od nikotyny oraz skutków stosowania e-papierosów.