Ferrytyna – naturalny „magazyn” żelaza w organizmie

Ferrytyna – co to takiego?

Ferrytyna pochodzi od łacińskiego słowa ferrum, które oznacza „żelazo”, jednak terminów tych nie należy stosować zamiennie. Żelazo to pierwiastek mineralny, który ma kluczowe znaczenie dla produkcji czerwonych krwinek i bierze udział w wielu przemianach metabolicznych. Ferrytyna z kolei jest białkiem, które ma zdolność do magazynowania jonów żelaza w formie nietoksycznej, gotowej do natychmiastowej syntezy. Te naturalne „magazyny” znajdują się w różnych partiach ciała, takich jak: wątroba, osocze, śledziona czy mieszki włosowe. 

Po zapasy żelaza organizm sięga w sytuacji niedoborów, spowodowanych m.in. operacją czy niedożywieniem. W pierwszej kolejności cenny minerał powstaje z ferrytyny zgromadzonej w najmniej istotnych miejscach z punktu widzenia całego organizmu, czyli w mieszkach włosowych. Dopiero później wykorzystywane są źródła zmagazynowane w wątrobie czy w osoczu krwi.

Ferrytyna w organizmie zdrowego człowieka – normy

Poziom ferrytyny informuje o tym, czy organizm prawidłowo radzi sobie z gospodarką żelazem. Normy określa się w mikrogramach na litr (μg/l) i różnią się one w zależności od płci. Zakres referencyjny dla kobiet to 10–200 μg/l, natomiast w przypadku mężczyzn jest to 15–400 μg/l [1]. Pamiętaj, że interpretacja wyników i dalsze czynności diagnostyczne to zadanie lekarza – w pierwszej kolejności lekarza rodzinnego, a potem specjalisty hematologii. Zbyt niski lub wysoki poziom ferrytyny może świadczyć o chorobach i stanach, które wymagają szczegółowej diagnostyki. 

O czym świadczy niedobór ferrytyny w organizmie? Jak się objawia?

Poziom ferrytyny świadczy o niedoborze żelaza w organizmie. Obniża się np. po operacji lub porodzie, kiedy dochodzi do dużej utraty krwi. Bywa także efektem przewlekłych krwawień wewnętrznych lub chronicznych niedoborów witaminy C, do której zadań należy zwiększenie przyswajalności żelaza. Niska ferrytyna bardzo często świadczy o niedokrwistości, np. o anemii w ciąży. Może także wskazywać na zaburzenia wchłaniania, które występują np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna lub celiakii. 

Niski poziom ferrytyny daje następujące objawy::

• osłabienie organizmu; 

• przewlekłe bóle głowy;

• zawroty głowy;

• blada skóra;

• obniżenie koncentracji; 

• wypadanie włosów;

• szum w uszach.

O czym świadczy zbyt wysoki poziom ferrytyny w organizmie?

Zbyt wysoki poziom ferrytyny nie jest korzystny dla organizmu. Wysoka ferrytyna może świadczyć o tym, że organizm walczy z infekcją. Białko to – podobnie jak CRP – należy do grupy tzw. białek ostrej fazy, które stanowią marker stanów zapalnych w organizmie. Podwyższony poziom tego wskaźnika niekiedy informuje o chorobach wątroby (np. o wirusowym zapaleniu wątroby typu B lub C), schorzeniach autoimmunologicznych lub innych chorobach przewlekłych. W niektórych przypadkach może wskazywać na obecność nowotworu, jednak tutaj konieczna jest poszerzona diagnostyka. Nieprawidłowy wynik bywa też kwestią przyjmowania nadmiernej ilości suplementów witaminowych z dodatkiem żelaza.

Wśród symptomów podwyższonego poziomu ferrytyny pojawiają się:

• zaburzenia miesiączkowania;

• przewlekłe zmęczenie i senność;

• sucha skóra o szarym odcieniu;

• zaburzenia erekcji;

• nudności i wymioty

• bóle stawów;

• rozdwajanie się paznokci.

Jak wygląda badanie ferrytyny?

Badanie ferrytyny zazwyczaj zleca lekarz rodzinny, a dalsze leczenie może prowadzić inny specjalista, np. hematolog (specjalista w zakresie diagnozowania i leczenia chorób krwi), hepatolog (specjalista w zakresie diagnostyki i leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych) lub endokrynolog (lekarz, który zajmuje się leczeniem chorób związanych z zaburzeniem wydzielania hormonów).

Badanie ferrytyny niczym nie różni się od standardowego pobrania krwi z żyły łokciowej. Zgłoś się na nie w godzinach porannych, najlepiej między 7 a 10. Bądź na czczo – przypilnuj, aby od ostatniego posiłku upłynęło przynajmniej 12 godzin. Bezpośrednio przed pobraniem materiału do badania nie pij kawy, słodzonej herbaty i w miarę możliwości przesuń godzinę przyjmowania leków i suplementów diety. Jeśli musisz ugasić pragnienie, napij się wody. 

Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom ferrytyny w organizmie – co robić?

Aby podwyższyć poziom ferrytyny i pomóc organizmowi lepiej gospodarować żelazem, stosuj się do zaleceń lekarza i suplementuj żelazo w odpowiedniej ilości. Sięgaj po źródła żelaza w codziennej diecie: jaja kurze (szczególnie żółtko) i mięso (wołowinę, baraninę lub cielęcinę), ryby, warzywa (soczewicę, soję, fasolę, szpinak, pietruszkę, buraki), produkty zbożowe (kasze, chleb żytni, otręby czy płatki owsiane), orzechy (pistacje i migdały) i owoce (śliwki, morele, daktyle, figi, poziomki, maliny, czarne i czerwone porzeczki).

Obniżenie poziomu ferrytyny wymaga przede wszystkim ustalenia właściwej diagnozy i wdrożenia leczenia przyczynowego. Gdy podstawowa choroba zniknie, automatycznie obniży się także poziom ferrytyny. Jeśli wysoki poziom tego białka nie wynika z żadnej choroby, możesz obniżyć jego stężenie, wprowadzając do jadłospisu produkty z wapniem, który zmniejsza wchłanialność żelaza.