Jak się rozwija i do czego prowadzi gorączka mózgowa?

Co to jest gorączka mózgowa?

Gorączka mózgowa nazywana jest inaczej hipertermią lub gorączką pochodzenia ośrodkowego. To stan, w którego konsekwencji dochodzi do uszkodzenia tkanki nerwowej w mózgu. Jako pierwszy opisał ją w 1939 roku TC. Ericson. Naukowiec wówczas zdefiniował ją jako szybkie narastanie temperatury wewnętrznej ciała. Gorączka mózgowa jest stanem zagrożenia życia. 

Jak rozwija się gorączka mózgowa?

Gorączka mózgowa powstaje na skutek uszkodzenia układu termoregulacji w mózgu i zwiększenia temperatury wewnętrznej organizmu. Czym właściwie jest ten układ i jaką pełni funkcję? To ośrodek, który wpływa na zdolność organizmu do dostosowania i utrzymywania względnie stałej temperatury wewnętrznej pomimo wahania temperatury otoczenia, w którym przebywamy. Układ termoregulacji składa się z termoreceptorów zlokalizowanych w skórze, w mięśniach, górnych drogach oddechowych i ścianach naczyń żylnych. Ich zadaniem jest odbieranie temperatury z zewnątrz. Natomiast główna baza ośrodka znajduje się w podwzgórzu i to ono jest odpowiedzialne za utrzymanie stałego ciepła w organizmie. Ośrodek ustala punkt nastawczy, czyli zakres, w jakim temperatura może się bezpiecznie zmieniać. W przypadku nagłego wzrostu (gorączki) stan ten jest wykrywany przez termoreceptory, które przekazują informację do podwzgórza, a ono uruchamia proces schładzania organizmu. Z gorączką mózgową mamy do czynienia wtedy, gdy doszło do uszkodzenia ośrodka termoregulacji. 

Gorączka mózgowa rozwija się w ciągu 3 pierwszych dni od uszkodzenia mózgu. Utrzymuje się od kilku dni do kilku tygodni. Jej cechą charakterystyczną jest oporność na leczenie przeciwgorączkowe.

Objawy gorączki mózgowej

W przebiegu gorączki mózgowej dochodzi do wysokiego wzrostu temperatury ciała. Na skutek zaburzenia metabolizmu mózgowego i gorączki zwiększa się zużycie tlenu i przepływu mózgowego, czego konsekwencją jest wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Skutkiem stale podwyższonej temperatury ciała jest zwiększenie ilości dwutlenku węgla w mózgowiu, co sprzyja uszkodzeniu neuronów. Dochodzi do zwiększenia przepuszczalności bariery krew-mózg, co może skutkować obrzękiem mózgu. 

Przyczyny gorączki mózgowej

Początkowo jako przyczynę gorączki mózgowej wskazywano bezpośrednie następstwo operacji mózgu. Wraz z dokładnym poznaniem problemu badacze ustalili, że powodem gorączki mózgowej są ciężkie uszkodzenia mózgu z obrzękiem, krwawienie podpajęczynówkowe, udar niedokrwienny i krwotoczny mózgu oraz zapalenie opon mózgowych. Gorączka mózgowa może również wystąpić podczas zaostrzenia schorzeń neurologicznych, np. w przebiegu choroby Alzheimera i Parkinsona. Wśród przyczyn gorączki mózgowej są również nowotwory ośrodkowego układu nerwowego i powikłania nieleczonej miażdżycy. 

Przy urazie głowy do rozwoju gorączki mózgowej dochodzi na krótko po wypadku. Ten objaw może dotyczyć nawet 37% poszkodowanych. Warto jednak podkreślić, że pourazowa gorączka mózgowa pojawia się w przypadku, gdy dochodzi do obrzęku mózgu. W takich sytuacjach mamy też do czynienia z bezpośrednim uszkodzeniem podwzgórza. 

Rozpoznanie gorączki mózgowej

Rozpoznanie gorączki mózgowej polega przede wszystkim na wykluczeniu innych przyczyn, które mogą dawać podobne objawy. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych, w tym morfologii krwi i stężenia CRP. Diagnostyka uwzględnia również badanie obrazowe głowy. 

Dla każdego chorego alarmującym objawem jest podwyższona temperatura ciała, której nie można obniżyć lekami przeciwgorączkowymi. W przypadku utrzymywania się takiego stanu przez 3 dni konieczny jest pilny kontakt z lekarzem rodzinnym, który wdroży odpowiednią diagnostykę lub skieruje do neurologa. Pamiętaj, że gorączka mózgowa może prowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu, a nawet do śmierci. 

Leczenie gorączki mózgowej

Choć w przebiegu gorączki mózgowej organizm nie reaguje na przyjmowane środki przeciwgorączkowe, w leczeniu hipertermii są one pierwszym wyborem. Przede wszystkim połączenie środków o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym działa na podwzgórze, w którym aktywowane zostają dwa mechanizmy: rozszerzenie naczyń i pocenie się organizmu. Dzięki temu dochodzi do rozproszenia nadmiaru skumulowanego ciepła. Skuteczność działania środków farmakologicznych zależy od przyczyny gorączki mózgowej i tego, jak rozległy jest uraz podwzgórza. Stosowane jest również chłodzenie ciała lodem za pomocą worków chłodzących, koców z cyrkulacją zimnego powietrza lub specjalnych bloczków wypełnionych hydrożelem. W ciężkich przypadkach leczenie obejmuje metody inwazyjne, m.in. płukanie jam ciała, dożylne podanie zimnych płynów. Jednocześnie konieczne jest leczenie choroby lub urazu, który doprowadził do gorączki mózgowej.