Grupy krwi – jakie są ich rodzaje? Czym jest zgodność grup krwi?

Co to jest grupa krwi?

Grupa krwi to zestaw antygenów występujących na erytrocytach, czyli na czerwonych krwinkach, i innych komórkach krwi. Antygen ma zdolność do wiązania się ze swoistymi przeciwciałami, czyli specjalnymi białkami produkowanymi przez limfocyty (rodzaj białych krwinek). Nauka o grupach krwi rozwija się od ponad stu lat. Początek dało jej odkrycie przez Karola Landsteinera, austriackiego immunologa, układu grupowego AB0. Tym samym możliwe stało się znacznie bezpieczniejsze przetaczanie krwi i rozwijanie związanych z tym dziedzin medycyny, zwłaszcza hematologii, transplantologii, chirurgii, immunologii.

U zdrowych osób grupa krwi nie zmienia się w ciągu życia. Są jednak szczególne przypadki, kiedy to następuje. Do zmiany może dojść w wyniku przeszczepu szpiku kostnego, który wytwarza erytrocyty z antygenami dawcy. Drugim przypadkiem są choroby nowotworowe krwi z towarzyszącym zaburzeniem wytwarzania antygenów na erytrocytach.

Jakie są grupy krwi?

Na erytrocytach występuje wiele antygenów, na podstawie których wyróżnia się kilkadziesiąt układów grupowych krwi. Największą rolę dla praktyki medycznej odgrywają jednakże układy Rh i AB0. Antygeny Rh pojawiają się około 6. tygodnia życia płodowego. W układzie Rh występuje 5 głównych antygenów, lecz najważniejszym jest antygen D. W przypadku posiadania na powierzchni erytrocytów antygenu D grupę krwi określa się jako Rh+. Takie rozwiązanie występuje u zdecydowanej większości społeczeństwa. U około 15–20% stwierdza się obecność krwi Rh-. Oznaczeniem Rh- określa się brak antygenu D.

W układzie AB0 istnieją cztery warianty antygenów: A, B, AB i 0. Należy też wspomnieć o antygenie H, który jest odpowiedzialny za prawidłowe powstawanie antygenów A i B. Najprościej układ AB0 można przedstawić tak:

• grupa A – anty-B,

• grupa B – anty-A,

• grupa 0 – anty-A i anty-B,

• grupa AB – nie ma naturalnych przeciwciał.

Dziedziczenie grup krwi

Dziedziczenie grup krwi oparte jest na prawie Mendla. Naukowiec określił specjalne reguły przekazywania cech dziedzicznych. Dziecko dziedziczy grupę krwi na podstawie rodzaju grupy krwi matki i ojca. Przykładowo:

• jeśli matka ma grupę A, a ojciec B, to dziecko może mieć grupę 0, A, B lub AB,

• jeśli matka ma grupę 0, a ojciec A, to dziecko może mieć grupę A lub 0,

• jeśli matka ma grupę B, a ojciec B, to dziecko może mieć grupę B lub 0.

Zgodność grup krwi

Stosowanie krwi zgodnej grupowo wiąże się z ograniczeniem wielu groźnych dla zdrowia, a nawet dla życia działań niepożądanych. Wymagana jest przede wszystkim zgodność układu AB0 i czynnika Rh. Osoba z grupą krwi 0 Rh- jest uniwersalnym dawcą. To najcenniejsza grupa krwi. Osoba z grupą krwi AB jest uniwersalnym biorcą. To jednocześnie najrzadziej spotykana grupa krwi. Najpowszechniejszymi grupami krwi w Polsce są 0 i A. Grupa krwi B występuje nieco rzadziej. Jakie grupy krwi można łączyć? Przedstawia to poniższa grafika, gdzie X oznaczono prawidłowe krzyżowanie grup krwi.

Nie wszystkie grupy krwi można łączyć. Dlaczego ważne jest zachowanie zgodności w grupach krwi? Zachowanie zasad zgodności w zakresie grup krwi odgrywa bardzo ważną rolę w takich przypadkach, jak:

• transfuzja krwi – zabieg polegający na przetoczeniu krwi lub jej składników, którego celem jest substytucja utraconych ilości krwi,

• przeszczep narządów w całości lub części, samych tkanek bądź komórek między organizmami. Najczęściej przeszczepiane narządy i tkanki to: skóra, serce, nerka, płuco, wątroba, trzustka, szpik kostny,

• choroba hemolityczna – to schorzenie występujące u noworodków, które charakteryzuje się nieprawidłową reakcją między przeciwciałami wytwarzanymi przez matkę a krwinkami płodu. Choroba jest wywoływana przez tzw. konflikt serologiczny. Najczęściej jest to niezgodność co do grup krwi Rh.

Grupa krwi a ciąża

Pary podczas starania się o dziecko powinny znać swoje grupy krwi, aby wykluczyć możliwość powstania konfliktu serologicznego. Pojawia się on w momencie, kiedy grupa krwi matki to Rh-, a ojca Rh+. Nie zawsze konflikt się pojawia. Ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego wzrasta w drugiej i kolejnej ciąży. W okolicy 6. tygodnia życia płodowego dziecko może odziedziczyć po ojcu dodatnią grupę krwi. Ma to znaczenie, ponieważ podczas porodu krew matki ma kontakt z krwią dziecka. Jeśli pojawia się konflikt serologiczny, to organizm matki zaczyna traktować obco krew dziecka, próbując ją zwalczyć. 

Pamiętaj, że nie wyklucza to posiadania potomstwa u takich par. Znajomość grup krwi pozwala włączyć odpowiednie leczenie u kobiety – immunoglobuliną anty-D, dzięki czemu podczas porodu nie pojawia się problem z krwią dziecka. Konflikt krwi można rozpoznać, wykonując odpowiednie badania krwi – oznaczenie przeciwciał odpornościowych we krwi matki. Badanie to należy wykonywać u ciężarnych co mniej więcej 2 miesiące. Powikłania konfliktu serologicznego są niebezpieczne zarówno dla matki, jak i dla noworodka. 

Jak sprawdzić grupę krwi?

Aby sprawdzić grupę krwi, wykonaj specjalne badanie. W tym celu wystarczy, że udasz się do dowolnego laboratorium. Na badanie nie musisz się specjalnie przygotowywać, a nawet być na czczo. Wynik otrzymasz w ciągu kilku dni. To ważne, aby znać swoją grupę krwi. Na wypadek nagłych sytuacji z utratą krwi czy konieczności zabiegu wiedza ta znacznie ułatwi pracę lekarzom i pozwoli im na szybszą interwencję. Badanie grupy krwi wykonuje się przy ustalaniu ojcostwa. U kobiet w ciąży pozwala wykryć ewentualny konflikt serologiczny. Nie zapomnij o wykonaniu innego ważnego badania, jakim jest morfologia. Ocenia ona skład krwi, w tym m.in.: krwinki białe, erytrocyty, płytki krwi. Warto wykonywać ją przynajmniej raz w roku. 

Grupa krwi a dieta

Dieta zgodna z grupą krwi to sposób żywienia głoszący, że posiadacze poszczególnych grup krwi powinni kierować się adekwatnymi dla niej zasadami posilania się. W ten sposób spożywają żywność dla siebie najkorzystniejszą. Dieta została opracowana przez naturopatę Petera J. D’Adamo. Uważa on, że poszczególne grupy krwi predysponują do trawienia konkretnych pokarmów. Istnieją również badania, które wskazują na to, że posiadacze konkretnych grup krwi są narażeni na niektóre choroby, w szczególności te związane z pracą serca, układem krążeniowym czy chorobami trzustki. Wykluczenie niektórych produktów z diety ma na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania. Oto główne założenia diety zgodnej z grupą krwi:

Osoby z grupą 0

Są nazywane myśliwymi lub łowcami. Ich jadłospis opierać się powinien na dużej ilości białka zwierzęcego, z ograniczeniem lub wyeliminowaniem wieprzowiny. Zalecana jest rezygnacja z glutenu, w szczególności z pszenicy. Niewskazane jest spożywanie produktów mlecznych oraz tłustych. Posiłki powinny być skomponowane z wykorzystaniem czerwonego mięsa, ryb i owoców morza, bananów, brokułów, szpinaku. Najlepszym źródłem tłuszczu jest oliwa z oliwek, którą warto dodawać do potraw. Nie bez znaczenia są również odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne. Zalecane są ćwiczenia o wysokiej intensywności, a także aerobowe. 

Osoby z grupą A

Są nazywane rolnikami lub pasterzami. Ich jadłospis powinien być bogaty w składniki roślinne, dlatego dobrym rozwiązaniem jest dieta wegetariańska. Posiadacze grupy krwi A powinni ograniczyć spożycie ryb i nabiału, a zwiększyć ilość warzyw i owoców. Potrawy mogą wzbogacać w przyprawy i zioła, które nadadzą smaku i aromatu. Osoby z grupą krwi A w szczególności powinny zadbać o swój stan psychiczny i emocjonalny. Zaleca się, aby próbowały zmniejszyć swój stres, stosując medytację i jogę. Powinny również zadbać o sen i regenerację organizmu. Aktywność fizyczna jest wskazana, ale w umiarkowanym tempie. Sprawdzą się ćwiczenia rozciągające, pilates czy golf.

Osoby z grupą B

To tzw. koczownicy lub nomadzi. Ich dieta jest najbardziej zróżnicowana ze wszystkich, co oznacza, że powinna zawierać zarówno mięso i ryby, jak i warzywa oraz owoce. Osoby z grupą krwi B mogą źle tolerować zbyt dużą ilość pszenicy oraz roślin strączkowych, dlatego należy zmniejszyć spożycie tych produktów. Bazą posiłków powinny być zielone warzywa, chude mięso i nabiał. Dla utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia należy włączyć regularną aktywność fizyczną. Sprawdzą się pływanie, spacer lub ćwiczenia o umiarkowanej intensywności. Ważna jest jednak ich regularność. 

Osoby z grupą AB

To tzw. enigma. Jest to grupa ludzi, których dieta powinna opierać się na współczesności. Wskazana jest dieta bogata w produkty roślinne i nabiał. W codziennym jadłospisie powinny znaleźć się zielone warzywa, a spożycie gryki, fasoli i kukurydzy powinno być niewielkie. Należy ograniczyć jedzenie czerwonego mięsa lub jeśli jest możliwość, całkowicie wykluczyć je ze swoich posiłków. Jest to dieta łącząca zasady diet przeznaczonych dla osób z grupą krwi A oraz B. Aktywność fizyczna nie powinna być zbyt intensywna, gdyż może nasilać stres. Zalecane są ćwiczenia oddechowe, techniki relaksacyjne, joga. W przypadku problemów ze snem warto znaleźć chwilę na medytację, a także zrezygnować z korzystania z urządzeń emitujących niebieskie światło na godzinę przed pójściem spać.

Chociaż istnieją pojedyncze badania, które wskazują, że dieta zgodna z grupą krwi może poprawiać niektóre parametry zdrowotne, takie jak: obniżenie cholesterolu, spadek wagi i unormowanie ciśnienia tętniczego krwi, to nie ma dowodów, że u każdego zadziała ona tak samo. Przestrzeganie zaleceń poszczególnych diet wymaga wykluczenia niektórych grup produktowych, co może wiązać się z powstaniem niedoborów. Jeśli cierpisz na niektóre choroby, przyjmujesz leki na stałe lub intensywnie trenujesz, warto przedyskutować zastosowanie diety zgodnej z grupą krwi z lekarzem. Niekiedy większe korzyści może przynieść spożywanie produktów o działaniu przeciwzapalnym, o niskim indeksie glikemicznym lub bogatych w cenne witaminy i minerały.