Grzybica - co to jest i jakie są rodzaje? Czynniki ryzyka i sposoby leczenia grzybicy

Co to jest grzybica? Co ją powoduje?

Grzybice to grupa wysoce zaraźliwych chorób zakaźnych, których czynnikiem etiologicznym są grzyby mikroskopijne. Dla ich określania stosuje się również termin mykozy. Za powstanie grzybicy odpowiadają setki gatunków grzybów, które podzielone zostały na trzy kategorie:

• dermatofity (tzw. grzyby niedoskonałe) - do zakażenia nimi dochodzi w wyniku kontaktu z zakażoną glebą (dermatofity geofilne), chorymi zwierzętami (dermatofity zoofilne) lub innymi ludźmi (dermatofity antropofilne). Te ostatnie są najczęstszymi czynnikami patogenetycznymi grzybic skóry i paznokci,

• grzyby drożdżopodobne - zdecydowana większość grzybów drożdżopodobnych należy do rodzaju Candida. Wśród nich najczęściej spotykany jest gatunek Candida albicans. Zmiany wywoływane przez ten patogen określa się mianem kandydozy,

• rzadko grzyby pleśniowe (tzw. pleśnie) - najczęściej izolowanym gatunkiem grzybów pleśniowych jest Trichophyton rubrum.

Z uwagi na powszechność występowania grzybicy i łatwość przeniesienia na inne osoby choroby te stanowią poważny problem epidemiczny. W tym, jak zapobiec grzybicy, fachowych informacji udzieli dermatolog. A teraz sprawdź, jakie czynniki predysponują do jej powstania. Dowiedz się, jakie są rodzaje grzybic i jak wspomagać ich leczenie domowymi rozwiązaniami.

Jakie czynniki sprzyjają rozwojowi grzybicy?

Ludzki organizm jest bardzo często narażony na działanie chorobotwórczych grzybów. Rozwojowi zakażenia grzybiczego sprzyjają liczne czynniki. Ze względu na charakter podzielone zostały na:

• czynniki ogólnoustrojowe (immunologiczne i nieimmunologiczne):

  • choroby nowotworowe,

  • antybiotykoterapia i sterydoterapia,

  • zaburzenia hormonalne pojawiające się w przebiegu niewydolności lub braku śledziony, cukrzycy, otyłości,

  • awitaminoza (całkowity brak lub znaczny niedobór witaminy lub ich zestawu w organizmie) grupy B,

  • niedobór przeciwciał klasy IgA, czyli białek wydzielanych przez pobudzone limfocyty B (elementy morfotyczne krwi należące do krwinek białych) w przebiegu odpowiedzi odpornościowej,

  • wrodzone i nabyte zaburzenia odporności,

  • stany obniżonej odporności i ogólnego wyniszczenia organizmu,

  • zaniedbania higieniczne,

  • niedobór żelaza lub cynku,

  • ciąża,

  • wiek niemowlęcy i podeszły;

• czynniki miejscowe:

  • oparzenia,

  • przewlekła niewydolność żylna,

  • zmiana pH skóry,

  • nadmierna wilgotność skóry lub atopia (nieprawidłowa reakcja organizmu na alergeny powszechnie występujące w środowisku),

  • współwystępowanie innych dermatoz;

• czynniki środowiskowe:
  zwiększona migracja ludności,
  przebywanie w miejscach publicznych, np. w obiektach sportowo-rekreacyjnych, sanatorium,
  mieszkanie w koszarach, akademiku, internacie,
  duża wilgotność i wysoka temperatura powietrza,
  posiadanie zwierząt domowych,
  narażenie zawodowe na grzybice odzwierzęce, np. rolnicy, weterynarze.
  Jak widać, istnieje mnóstwo czynników predysponujących do rozwoju grzybicy, stąd też choroba ta cieszy się dużym rozpowszechnieniem w społeczeństwie.

Jakie są rodzaje grzybicy?

Zakażenia grzybicze dzieli się na:
głębokie (zwane inaczej narządowymi lub układowymi) - mogą dotyczyć jednego lub więcej narządów, przybierając postać zakażenia uogólnionego przebiegającego z fungemią (obecność patogenu we krwi). Układowe zakażenia wywoływane są najczęściej przez grzyby z rodzaju Candida i Aspergillus. Dotyczą przede wszystkim płuc. Najczęściej występują u osób z immunosupresją jako tzw. zakażenia oportunistyczne,

• powierzchowne - występują znacznie częściej niż zakażenia głębokie. Rozwijają się w obrębie skóry i błon śluzowych. Jednymi z częściej występujących spośród nich są:

• grzybica stóp, w tym grzybica między palcami (zwłaszcza w przestrzeni międzypalcowej III i IV), potnicowa, złuszczająca,

• grzybica rąk/dłoni,

• grzybica paznokci - dystalna i boczna podpaznokciowa onychomikoza (DLSO), proksymalna (bliższa) podpaznokciowa onychomikoza (PSO), powierzchowna biała onychomikoza (SWO), wewnątrzpłytkowa onychomikoza (EO), całkowicie dystroficzna onychomikoza (TDO),

• grzybica skóry owłosionej - grzybica owłosionej skóry głowy (w tym woszczynowa, strzygąca, drobnozarodnikowa), grzybica brody (tzw. figówka),

• grzybica w pachwinach (zmiany pojawiają się też w fałdach międzypośladkowych i na górnych częściach ud).

W piśmiennictwie spotykany jest również podział grzybic ze względu na pochodzenia zakażenia. Wymienia się tutaj grzybice endogenne (wywołane przez grzyby będące naturalną florą człowieka, np. Candida albicans), grzybice egzogenne (wywołane przez grzyby pochodzące z otoczenia) i grzybice pośrednie (endo- i egzogenne).Poza tym występuje podział uwzględniający naukową nazwę choroby związaną z konkretnym patogenem.

Trudności w rozpoznaniu grzybicy paznokci

Schorzenia dermatologiczne nierzadko mają zbliżony obraz kliniczny. Wówczas postawienie jednoznacznej diagnozy, która decyduje o rozpoczęciu procesu leczniczego, jest mocno utrudnione. Kłopoty z rozpoznaniem nierzadko dotyczą grzybicy paznokci. Choroba ta zazwyczaj wymaga diagnozy różnicowej z łuszczycą i liszajem. Lekarz odpowiedzieć musi także na pytanie - „onycholiza a może grzybica?”. Onycholiza to dość mocno rozpowszechniona zmiana morfologii paznokcia. Charakteryzuje się oddzieleniem płytki paznokciowej od łożyska (tkanki położone pod płytką) i nagromadzenia pod nim powietrza. Jedna z nielicznych różnic onycholizy i grzybicy to twardość i gładkość płytki w pierwszej oraz kruchość i pobruzdowanie w drugiej. Podstawowa diagnostyka mikologiczna obejmuje: odpowiednie zebranie wywiadu, dokładny opis zmian klinicznych, diagnostykę lampą Wooda oraz wykonanie badania mikologicznego. Ze zmienionych chorobowo fragmentów zakładana jest hodowla mikrobiologiczna. Pozwala to na stwierdzenie nie tylko samego zakażenia grzybiczego, ale i rodzaju wywołującego go patogenu. W ciężkich przypadkach, w celu dokładniejszej oceny tkanki, konieczna staje się biopsja.

Jak pozbyć się grzybicy?

Skuteczne leczenie grzybic zależy od właściwego doboru odpowiednich preparatów przeciwgrzybiczych. Początkowo, jeśli istnieje taka możliwość, lekarz zaleca leki o działaniu miejscowym. Jeśli nie można ich zastosować lub nie przynoszą pożądanego rezultatu, stosuje się leki ogólne. Wśród jednych z częściej wykorzystywanych środków wymienia się: nystatynę amfoterycynę, natamycynę, ketokonazol, imidazol i jego pochodne, flukonazol, itrakonazol. Specjalistyczne leczenie warto wspomagać domowymi sposobami na grzybice. Ważną rolę odgrywają zioła na grzybicę. Najbardziej znane z działania przeciwgrzybiczego są szałwia i nagietek. W zależności od rodzaju grzybicy mogą być stosowane w różny sposób. Przykładowo w grzybicy jamy ustnej polecane są płukanki z naparów wymienionych roślin, a przy grzybicy skóry maść lub okłady. Inne zioła na grzybicę to: jeżówka, oregano, goździk, aloes. Znane z działania przeciwgrzybiczego są olejek z drzewa herbacianego, olejek lawendowy, wyciąg z pestek grejpfruta czy roztwór wody z octem jabłkowym.

W tym, jak odgrzybić organizm, istotna jest dieta. Należy ograniczyć w jadłospisie cukry i wysoko przetworzoną żywność. Najlepiej wystrzegać się produktów z białej mąki, jak makarony, pieczywo, kluski. Mimo ogólnie korzystnego wpływu owoców na organizm przy grzybicy niewskazane są winogrona, morele, brzoskwinie, mandarynki, banany, gruszki. Z diety należy usunąć sery pleśniowe i produkty, w których znajdują się drożdże. Dieta na odgrzybianie powinna opierać się na warzywach o niewielkiej ilości skrobi, produktach będących źródłem bakterii probiotycznych, np. kefiry, jogurty naturalne i maślanki. Bakterie kwasu mlekowego, wykorzystując mechanizmy konkurencji międzygatunkowej oraz wydzielane przez siebie toksyny, skutecznie unieszkodliwiają grzyby. Ważne w walce z grzybami są też kwaśne produkty typu kiszonki, cytryny, grejpfruty, a także żytni chleb na zakwasie.