Hipernatremia – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest hipernatremia?

Hipernatremia jest stanem podwyższonego poziomu sodu w organizmie. Może to być spowodowane niedostatecznym spożyciem wody, nadmierną utratą wody czy z nadmierną podażą sodu w kroplówkach. Hipernatremia może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Hipernatremia wiąże się z ryzykiem m.in. uszkodzenia mózgu, a w przypadku zbyt szybkiego wyrównywania zaburzeń metabolicznych również z obrzękiem mózgu czy drgawkami.

• Sprawdź, czym jest benzoesan sodu i jaka jest jego rola w organizmie.

Jakie są przyczyny hipernatremii?

Hipernatremia może mieć wiele różnych przyczyn. Najczęstsze to:

1. Niedostateczne spożycie wody – brak odpowiedniego nawodnienia może prowadzić do odwodnienia i wzrostu stężenia sodu we krwi.

2. Nadmierna utrata wody przez układ pokarmowy – przyczyny nadmiernej utraty wody mogą obejmować choroby przebiegające z silną biegunką i/lub wymiotami.

3. Zwiększona utrata wody przez nerki – poliuria, czyli wielomocz (stan, w którym w ciągu doby wydala się ponad 2,5 l moczu) po ostrym uszkodzeniu nerek, poliuria związana ze stosowaniem leków moczopędnych.

4. Zwiększona utrata wody przez skórę – choroby przebiegające z gorączką i nadmiernym poceniem się.

5. Zaburzenia hormonalne – niektóre zaburzenia hormonalne, takie jak niedobór wazopresyny w przebiegu moczówki prostej, mogą wpływać na regulację gospodarki wodno-elektrolitowej i prowadzić do hipernatremii.

6. Zaburzenia pracy nerek – niewydolność nerek może utrudniać prawidłowe wydalanie nadmiaru sodu z organizmu, co to prowadzić do wzrostu jego stężenia we krwi. Do hipernatremii prowadzi też moczówka polekowa (skutek uboczny przyjmowania takich leków jak m.in. sole litu, amfoterycyna B), zaburzenia zagęszczania moczu, m.in. w przebiegu przewlekłego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek.

7. Zaburzenia neurologiczne – niektóre zaburzenia neurologiczne, takie jak udar mózgu, mogą wpływać na regulację płynów w organizmie i prowadzić do hipernatremii.

8. Nadmierna podaż hipertonicznych roztworów NaCl czy wodorowęglanu sodowego.

• Przeczytaj o właściwościach i zastosowaniu fluorku sodu. Czy substancja ta jest niebezpieczna dla zdrowia?

Jakie są objawy hipernatremii?

Hipernatremia może prowadzić do różnych objawów, które mogą się różnić w zależności od stopnia i przyczyny zaburzenia. Do najczęstszych objawów hipernatremii należą:

• wzmożone pragnienie,

• suchość skóry i błon śluzowych,

• zmęczenie i osłabienie,

• wzmożona senność,

• utrata uczucia głodu,

• zaburzenia świadomości,

• zaburzenia rytmu serca,

• nudności i wymioty,

• drżenie mięśni, wzrost pobudliwości nerwowo-mięśniowej (wzrost napięcia mięśni, wzmożenie odruchów),

• obniżenie poziomu ciśnienia tętniczego krwi.

W ciężkich przypadkach hipernatremii może dojść do powstania zaburzeń psychicznych, napadów drgawek, krwawienia śródczaszkowego, a nawet do śpiączki. Przewlekła hipernatremia może nie dawać żadnych symptomów.

• Sprawdź, czym jest glutaminian sodu i jakie ma zastosowanie.

Jak diagnozowana jest hipernatremia?

Diagnoza hipernatremii opiera się na badaniu poziomu sodu we krwi. Normalne stężenie sodu wynosi od 135 do 145 mmol/l. Poziom sodu powyżej 145 mmol/l wskazuje na hipernatremię. Lekarz może zlecić badania dodatkowe, takie jak badanie ogólne moczu i badanie czynności nerek (stężenia kreatyniny, mocznika), aby zidentyfikować przyczynę zaburzenia. Wiele cennych informacji pomocnych w postawieniu rozpoznania dostarczają szczegółowo przeprowadzony wywiad medyczny i badanie przedmiotowe.

Na czym polega leczenie hipernatremii?

Leczenie hipernatremii polega na uzupełnieniu niedoboru wody i obniżeniu stężenia sodu we krwi. W zależności od przyczyny zaburzenia, lekarz może zalecić odpowiednie postępowanie:

1. Uzupełnienie płynów – w przypadku odwodnienia konieczne jest uzupełnienie płynów doustnie lub w postaci dożylnej, aby przywrócić odpowiedni poziom nawodnienia organizmu. W zależności od stanu nawodnienia leczenie polega na podawaniu płynów hipotonicznych lub izotonicznych. Najczęściej stosuje się roztwór 0,9% NaCl, 5% glukozy i 0,45% NaCl.

2. Leki moczopędne – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków moczopędnych, które pomagają w wydalaniu nadmiaru sodu z organizmu.

3. Leczenie przyczynowe – jeśli hipernatremia jest spowodowana innym schorzeniem, konieczne jest leczenie przyczynowe tego schorzenia, aby przywrócić równowagę wodno-elektrolitową.

4. Hipernatremię hiperwolemiczną, czyli przewodnienie hipertoniczne najlepiej leczy się nerkozastępczo/nerkowspomagająco, czyli hemodializą lub hemodiafiltracją.

Czy można zapobiegać hipernatremii?

Aby zapobiegać wystąpieniu hipernatremii, ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu:

• Pamiętaj, aby pić odpowiednią ilość wody każdego dnia, aby zapobiec odwodnieniu.

• Stosuj się do zaleceń lekarza dotyczących unikania nadmiernej utraty wody, na przykład w przypadku biegunki, wymiotów lub gorączki.

• Regularne badania lekarskie mogą pomóc w wykryciu ewentualnych zaburzeń hormonalnych lub chorób nerek, które mogą prowadzić do hipernatremii.

• Regularnie monitoruj swoje zdrowie, zwłaszcza jeśli cierpisz na choroby, które zwiększają ryzyko hipernatremii.

• Miej świadomość objawów hipernatremii i zwracaj uwagę na jakiekolwiek zmiany w samopoczuciu, które mogą sugerować zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Czym jest hiponatremia?

Stanem przeciwnym do hipernatremii jest hiponatremia. Termin ten określa stężenie sodu w płynie pozakomórkowym mieszczące się poniżej „normy”, czyli <135 mmol/l. Najczęstsze przyczyny hiponatremii to:

• utrata soli i wody przez nerki (np. hipoaldosteronizm, nerkowy zespół utraty soli, stosowanie diuretyków, diureza osmotyczna),

• utrata soli i wody przez przewód pokarmowy (np. biegunki, wymioty, zaburzenia drożności jelit),

• nadmierna podażą hipotonicznych płynów,

• nieprawidłowości w procesie wytwarzania moczu.

Podobnie, jak hipernatremia, tak i hiponatremia posiada złożony obraz kliniczny. W łagodnej hiponatremii mogą występować takie dolegliwości, jak kłopoty z utrzymaniem równowagi, zaburzenia koncentracji i uwagi. W postaci umiarkowanej obserwuje się m.in.: nudności, bóle głowy, splątanie, osłabienie. Do objawów ciężkiej hiponatremii należą m.in.: zaburzenia świadomości, wymioty, drgawki, nadmierna senność, zaburzenia oddechu i pracy serca.