Homocysteina – czynnik rozwoju wielu chorób. Badania, normy i wyniki

Homocysteina – co to jest?

Homocysteina to aminokwas siarkowy powstający w procesach wewnątrzkomórkowych w wyniku fizjologicznych przemian aminokwasów. Następnie uwalniana jest ona do osocza, a jej nadmiar w prawidłowych procesach filtrowany jest przez nerki i usuwany. Poziom homocysteiny pokazuje stan zdrowia człowieka i działanie układów organizmu. 

Homocysteina – normy

Za prawidłowy poziom homocysteiny w surowicy krwi uznaje się stężenie od 5 do 15 umol/l [1]. Zawartość homocysteiny u każdej osoby może być różna, co wynika z wieku, sprawności wątroby i nerek, aktywności fizycznej, diety, stosowania używek, szczególnie palenia papierosów. 

Homocysteina – kiedy ją badać?

Badanie homocysteiny powinny wykonać wszystkie osoby będące w grupie ryzyka, czyli chorujące na cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, zaburzenia metaboliczne. O badaniu pomyśl, jeśli palisz papierosy lub stosujesz ubogoresztkową dietę, która może być przyczyną niedoborów witaminowych. Wskazaniem do badania jest również podejrzenie zbyt niskiego poziomu lub niedoborów witamin z grupy B, w szczególności B6, B9, B12.

Kolejnym wskazaniem jest przyjmowanie (również w niedalekiej przeszłości) leków blokujących działanie kwasu foliowego (witaminy B9). W grupie tych preparatów znajdują się głównie leki używane do leczenia chorób autoimmunologicznych.

Decyzję o badaniu poziomu homocysteiny warto skonsultować z lekarzem rodzinnym. Osoby leczące choroby przewlekłe powinny zasięgnąć opinii specjalisty, pod którego opieką pozostają. Jest to ważne, gdyż wynik badania może analizować tylko lekarz na podstawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jego chorób przewlekłych i stylu życia. Pamiętaj, że jest wiele czynników, które nawet w niewielkim stopniu zawyżają wynik.

Jak wygląda badanie poziomu homocysteiny? 

Badanie poziomu homocysteiny polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Laboratoryjna analiza materiału mierzy stężenie aminokwasu w osoczu. Warto wiedzieć, że badanie poziomu homocysteiny wymaga przygotowania. Na oddanie próbki krwi przyjdź po całonocnym wypoczynku, na czczo, w godzinach porannych. 

Drugim sposobem na oznaczenie poziomu homocysteiny jest wykonanie badania ogólnego moczu. U osoby zdrowej aminokwas ten nie występuje w moczu. W przypadku jego wykrycia skonsultuj się z lekarzem rodzinnym w celu poszerzenia diagnostyki. 

Co oznacza wysoki poziom homocysteiny?

Do nadmiernego wzrostu homocysteiny w organizmie dochodzi wtedy, gdy nerki nie są w stanie przefiltrować i usunąć nadwyżki aminokwasu. Wówczas homocysteina zaczyna odkładać się w naczyniach krwionośnych, wobec których wykazuje działanie patogenne. Dochodzi do zaburzenia procesów krzepnięcia krwi i nadmiernego złuszczania komórek śródbłonka w naczyniach, co skutkuje ich zapychaniem. Wysoki poziom homocysteiny nazywany jest hiperhomocysteinemią. Nawet niewielkie przekroczenie normy homocysteiny we krwi ma działanie toksyczne. 

Jakie są skutki wysokiego poziomu homocysteiny?

Specjaliści wskazują na silną zależność między stanem podwyższonego poziomu homocysteiny a rozwojem chorób cywilizacyjnych, szczególnie schorzeń układu krwionośnego, m.in.: miażdżycy (w tym miażdżycy naczyń nerkowych), niedokrwiennego udaru mózgu, niedokrwiennej choroby serca. Wzrost stężenia homocysteiny zaledwie o 5 umol/l od dopuszczalnej normy zwiększa ryzyko epizodów naczyniowych nawet o 80%. Niewielki wzrost ponad wartości dopuszczalne zwiększa ponadto ryzyko choroby niedokrwiennej serca około dwukrotnie. Przekroczenie normy homocysteiny o zaledwie 5 umol/l może prowadzić do chorób naczyniowych układu nerwowego [2]. 

Znacznie przekroczona norma homocysteiny (powyżej 15 umol/l od dopuszczalnego poziomu) aż czterokrotnie zwiększa ryzyko śmiertelności z powodu niedokrwiennego udaru mózgu. Jak wskazują naukowcy, co 4–5 udar niedokrwienny może mieć związek z podwyższonym poziomem homocysteiny. Natomiast profesor Piotr Ponikowski wykazał, że zwiększone stężenie homocysteiny aż o 70% zwiększa ryzyko śmierci z powodu niewydolności serca [2]. 

Do ciekawych wniosków doszli polscy naukowcy, którzy w badaniach przeprowadzonych w 2014 roku w Klinice Psychiatrii Dorosłych UM w Poznaniu wykazali zależność między wysoką homocysteiną a rozwojem depresji i nasileniem jej objawów w postaci zaburzeń funkcji poznawczych i pamięci, osłabienia ogólnej sprawności intelektualnej. W toku prowadzonych obserwacji i testów badacze wskazali, że obniżone stężenie kwasu foliowego i witaminy B12 jest czynnikiem ryzyka rozwoju depresji. Natomiast naukowiec Stanley Osher w swoich badaniach wykazał, że stan hiperhomocysteinemii ma związek z zaburzeniami funkcji poznawczych w chorobach afektywnych dwubiegunowych i schizofrenii [3]. 

Co podnosi poziom homocysteiny?

W grupie ryzyka pacjentów obciążonych hiperhomocysteinemią znajdują się przede wszystkim osoby chorujące na cukrzycę typu 2. Wynika to ze zwiększonego ryzyka zaburzeń krzepnięcia i stresu oksydacyjnego, które bardzo często występują u tej grupy pacjentów. Ponadto czynnikiem sprzyjającym hiperhomocysteinemii u cukrzyków są przyjmowane przez nich niektóre leki, m.in. fibraty i metformina. Zwiększony poziom homocysteiny może również wynikać z niewydolności nerek lub z przebytego udaru mózgu. Do rozwoju hiperhomocysteinemii prowadzi długotrwały niedobór witamin z grupy B, przede wszystkim B6, B9 i B12.

Jak obniżyć homocysteinę?

Podwyższony poziom homocysteiny leczony jest farmakologicznie. Terapia polega na stosowaniu kwasu foliowego oraz witamin B6 i B12. Jak podkreślają specjaliści, nawet niewielkie, ale systematycznie przyjmowane dawki witamin skutecznie obniżają stężenie homocysteiny, zmniejszając tym samym ryzyko chorób niedokrwiennych. 

Co jeść, aby obniżyć poziom homocysteiny?

Kluczowe znaczenie dla poziomu homocysteiny ma dieta bogata w produkty będące źródłem witaminy B. Jeśli jednak podaż witaminy B w produktach jest niewystarczająca, warto wprowadzić suplementację, szczególnie kwasu foliowego (witaminy B9). Pamiętaj jednak, aby decyzję tę skonsultować z lekarzem, gdyż zarówno niedobór, jak i nadmiar kwasu foliowego jest szkodliwy. Dawki suplementu powinny być dobrane indywidualnie do pacjenta na podstawie jego stanu zdrowia, diety, stylu życia, wieku i ewentualnych niedoborów.

Co oznacza niski poziom homocysteiny?

Niski poziom homocysteiny jest uznawany za prawidłowy i wiąże się zwykle z właściwym poziomem w organizmie witamin B12, B6, B9.