Czym jest ciężar właściwy moczu? Norma i przyczyny nieprawidłowych wyników

Co oznacza ciężar właściwy moczu?

Ciężar właściwy moczu oznacza gęstość względną moczu. Wartość tego parametru dostarcza informacji na temat zawartości w moczu produktów przemiany materii i ich zagęszczenia. Ciężar właściwy moczu odzwierciedla zdolność nerek do „oszczędzania” wody, czyli jej wchłaniania zwrotnego. 

Tzw. resorpcja to drugi etap tworzenia się moczu. Ma miejsce wtedy, gdy woda i inne składniki, w tym m.in. glukoza, erytrocyty, jony niektórych pierwiastków, przenikają przez powierzchnię nabłonków w kanalikach nerkowych. W ten sposób mocz ulega zmianom w składzie i zagęszczeniu, a do krwi powraca wiele cennych dla organizmu substancji. 

Badanie ogólne moczu – ciężar właściwy

Ciężar właściwy moczu ocenia się podczas badania ogólnego, które, mimo że jest podstawowym badaniem laboratoryjnym stosowanym w praktyce klinicznej, dostarcza wielu cennych informacji o kondycji organizmu. Aby uzyskać najbardziej wiarygodne wyniki, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Oto najważniejsze wskazówki:

• mocz do badania ogólnego pobierz do jałowego pojemnika, który dostępny jest w każdej aptece czy punkcie badań; 

• próbkę moczu pobierz po umyciu ujścia cewki moczowej;

• eksperci podkreślają, aby do analizy przekazać mocz z tzw. środkowego strumienia. Oznacza to, że pierwszą porcję moczu oddajesz do toalety. W ten sposób usuwasz bakterie kolonizujące końcowy odcinek cewki moczowej. Następnie podstawiasz jałowy pojemnik, a po uzupełnieniu go moczem pozostałą część oddajesz ponownie do toalety; 

• próbkę do badania pobierz z rana, po uprzednim podmyciu się wodą i osuszeniu czystym ręcznikiem; 

• mocz pobierz po powstrzymaniu się od picia przez 8 godzin – w ten sposób zapobiegniesz rozcieńczeniu składników osadu w moczu. 

Pamiętaj też, żeby dostarczyć próbkę do badania w ciągu 2–3 godzin. 

Wyniki badania ogólnego moczu – ciężar właściwy 

Prawidłowy ciężar właściwy moczu mieści się w granicach 1003–1035 g/l, w zależności od ilości przyjmowanych płynów. Jeśli przed badaniem ogólnym moczu przez 8 godzin nie przyjmowano płynów, to ciężar właściwy moczu powinien wynosić około 1020 g/l [1]. U osoby zdrowej ciężar właściwy moczu w badaniu wykonanym z tzw. przypadkowej próbki moczu (badania o dowolnej porze doby) wynosi 1012–1025 g/l. Gęstość względna moczu równa 1010–1012 g/l to inaczej izostenuria [2].

Pamiętaj, aby z wynikami badania ogólnego moczu zgłosić się do lekarza rodzinnego. Lekarz podczas wizyty oceni je pod kątem zgłaszanych przez Ciebie dolegliwości i na podstawie Twojej dokumentacji medycznej. W razie potrzeby skieruje Cię na dodatkowe badania.

Specjalistyczna ocena wyników ciężaru właściwego moczu jest istotna zwłaszcza w interpretacji wydalania substancji chemicznych z organizmu. Badanie nie zawsze wykryje substancję w analizowanej próbce. Dlatego lekarz zleci Ci wykonanie dodatkowo testów na obecność np. urobilinogenu, glukozy czy białka.

Obniżony ciężar właściwy moczu

Obniżony ciężar właściwy moczu może towarzyszyć takim zaburzeniom, jak:

• niedobór wazopresyny, który prowadzi do moczówki prostej, charakteryzującej się wzmożonym pragnieniem, nadmiernym wytwarzaniem i częstym oddawaniem moczu;

• choroby nerek, które prowadzą do upośledzenia zagęszczania moczu (niewydolność nerek, moczówka nerkowa czy przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek).

Obniżony ciężar właściwy moczu występuje ponadto przy zaburzeniach elektrolitowych, takich jak zmniejszone stężenie potasu w surowicy.

Kiedy współistnieje z cukromoczem, towarzyszy niewyrównanej cukrzycy. Zbyt niski ciężar właściwy moczu może być skutkiem ubocznym intensywnego nawadniania chlorkiem sodu i stosowania leków moczopędnych oraz długotrwałego stosowania diety ubogobiałkowej. Oznaczać może również niewłaściwe przygotowanie do badania ogólnego moczu – bywa wynikiem przyjmowania płynów lub spożywania pokarmów, zwłaszcza o dużej zawartości wody, przed pobraniem próbki moczu. 

Specjaliści podkreślają, że rozcieńczony mocz to podstawa profilaktyki kamicy nerkowej. Wówczas ryzyko krystalizacji złogów jest mniejsze.

Podwyższony ciężar właściwy moczu

Podwyższony ciężar właściwy moczu występuje w przypadku odwodnienia. Wówczas możesz zaobserwować takie objawy, jak: suche usta, suchość śluzówek, pragnienie, senność, zmęczenie, rzadsze oddawanie moczu, ciemny kolor moczu, spadek ciśnienia krwi. Odwodnienie może mieć wiele przyczyn, a jedne z częstszych to silna biegunka, wymioty, intensywny wysiłek fizyczny, choroby przebiegające z wysoką gorączką i nasilonym poceniem się.

Podwyższony ciężar właściwy moczu eksperci mogą stwierdzić po badaniu obrazowym z wykorzystaniem jodowych środków kontrastowych, które Twój organizm usuwa z moczem. Wartości >1035 g/l mogą wynikać z obecności w moczu substancji, które nie powinny się w nim znajdować (np. białka). Do wzrostu ciężaru właściwego moczu dojść może w wyniku stosowania niektórych leków (np. dekstranu, mannitolu), zwężenia tętnic nerkowych, a także niewłaściwej pracy serca.