Serce - jak jest zbudowane i jak o nie dbać?

Serce - czym jest, gdzie leży, z czego się składa i jak działa?

Serce to narząd mięśniowy, będący nie tylko kluczowym element układu krwionośnego, ale całego organizmu. Głównym jego zadaniem jest pompowanie krwi do naczyń krwionośnych, a w ten sposób rozprowadzenie po całym ciele tlenu i składników odżywczych. Są one niezbędne do prawidłowej pracy każdej tkanki. Serce pompuje krew tylko w jednym kierunku - to zasługa zastawek, które zapobiegają jej cofaniu. Mięsień sercowy współuczestniczy też w procesie usuwania z organizmu zbędnych produktów metabolizmu.

Położenie serca - narząd ten znajduje się w środkowej części klatki piersiowej, między płucami. Tylna jego powierzchnia leży w pobliżu kręgosłupa, a przednia przylega do mostka i żeber. Serce umiejscowione jest w swego rodzaju worku ochronnym, który nazywa się osierdziem.

Budowa serca - wyróżniamy cztery jamy:

• prawy i lewy przedsionek, położone u góry,

• prawa i lewa komora, położone pod przedsionkami.

Możesz się spotkać z określeniami „serce prawe” i „serce lewe”. Odnoszą się one do podziału serca na prawy przedsionek i prawą komorę, które tworzą serce prawe, oraz na lewy przedsionek i lewą komorę, które stanowią serce lewe.

Należy wspomnieć o budowie ściany serca, w której wyróżnia się trzy warstwy:

• nasierdzie - stanowi zewnętrzną warstwę tkanek serca. Spełnia funkcję warstwy ochronnej,

• śródsierdzie - środkowa, największa i najważniejsza, warstwa ściany serca. Zalicza się do niej takie składniki, jak:

  • śródsierdzie właściwe (mięsień sercowy),

  • układ bodźcotwórczo-przewodzący serca (reguluje rytmikę pracy serca),

  • szkielet serca,

• wsierdzie - najbardziej wewnętrzna warstwa ściany serca. Wnikają do niej naczynia włosowate (cienkościenne naczynie krwionośne) i zakończenia nerwowe.

Jak bije serce?

Bicie serca przedstawiamy, podając liczbę uderzeń wykonanych w ciągu minuty. Prawidłowe bicie serca wynosi 60-100 uderzeń na minutę. Nieprawidłowe oznacza za szybką lub za wolną pracę. Zbyt szybkie bicie serca to tachykardia (inaczej - częstoskurcz). Stwierdza się je przy akcji serca wynoszącej więcej niż 100 uderzeń na minutę. Z kolei o zbyt wolnej pracy serca (bradykardii) mówi się, gdy akcja serca spada poniżej 60 uderzeń na minutę.

Za nieprawidłowe bicie serca odpowiada wiele czynników. W przypadku tachykardii mogą to być: stres, intensywny wysiłek fizyczny, przyjmowanie używek, napady lękowe, odwodnienie, nadmierna utrata krwi, gorączka, niedotlenienie, arytmia, wstrząs, nadczynność tarczycy. Z kolei bradykardia towarzyszy m.in.: zaburzeniom przewodnictwa, zatruciom mentolem, hiperkaliemii (podwyższonemu poziomowi potasu we krwi), niedoczynności tarczycy. Zbyt wolne bicie serca nie musi być związane z żadną chorobą. Fizjologiczna bradykardia nierzadko stwierdzana jest u sportowców.

Choroby serca - duży problem medyczny

Choroby serca należą do częściej występujących w społeczeństwie schorzeń. Z uwagi na ich charakter podzielone zostały na wrodzone i nabyte. Pierwsze najprościej określić jako nieprawidłowości w budowie dużych naczyń krwionośnych lub serca, do których doszło w życiu płodowym. Zdecydowanie bardziej rozpowszechnione od nich są nabyte choroby serca. Wśród najczęstszych wymieniamy:

• niewydolność serca - stan, który opisuje się jako upośledzoną zdolność serca do zaopatrzenia organizmu w wystarczającą ilość tlenu, za co odpowiada nieprawidłowa struktura lub złe funkcjonowanie tego mięśnia. Wśród najczęstszych przyczyn niewydolności serca wymienia się: chorobę niedokrwienną serca, zawał serca, choroby zastawkowe, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatię,

• zapalenie mięśnia sercowego - stan zapalny toczący się w sercu, spowodowany zazwyczaj infekcją wirusową (np. enterowirusami, wirusami różyczki, polio, grypy, ospy wietrznej i półpaśca) lub bakteryjną (np. przecinkowcem cholery, maczugowcem błonicy, dwoinką rzeżączki, pałeczką grypy). Rzadziej zapalenie serca wywołane jest przez grzyby, toksyny, pasożyty, alergie i czynniki fizyczne,

• chorobę niedokrwienną serca, zwaną też chorobą wieńcową - stanowi konsekwencję przewlekłego stanu niewystarczającego zaopatrzenia komórek serca w substancje odżywcze i tlen (zazwyczaj miażdżycy). Chorobie wieńcowej towarzyszą: ból (nazywany dusznicą bolesną), płytki oddech, ucisk za mostkiem, mdłości, pocenie się, kołatanie serca, szybsze bicie serca,

• krwotok sercowy - wynaczynienie krwi, czyli jej wydostanie się poza system sercowo-naczyniowy. Dochodzi do tego w wyniku uszkodzenia mięśnia sercowego, np. ran kłutych serca, pęknięcia blizny pozawałowej,

• migotanie przedsionków - najczęstsze zaburzenie rytmu serca. Charakteryzuje się nieskoordynowanym pobudzeniem pracy przedsionków serca i szybką akcją komór. Najczęstszymi czynnikami predysponującymi do migotania przedsionków są niewydolność serca i wady zastawek,

• zawał mięśnia sercowego - potocznie określany atakiem serca. To martwica mięśnia sercowego, do której dochodzi w wyniku niedokrwienia. Za nie zaś odpowiada zamknięcie tętnicy wieńcowej, której zadaniem jest doprowadzenie krwi do serca. Do zawału predysponuje wiele czynników, np. nadciśnienie tętnicze, starszy wiek, otyłość,

• zaburzenia rytmu serca (arytmie) - tzw. niemiarowość serca to stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne,

• zapalenie osierdzia lub wsierdzia - zmiany zapalne, które mają najczęściej charakter infekcyjny - pierwotny lub są efektem innej choroby.

Polecamy

---

Zdrowie

Jak zapobiegać chorobom układu krążenia? Kiedy warto udać się do kardiologa?

Pewnie każdy z nas słyszał o tym, że o serce należy dbać. Oczywiście jest to duże uproszczenie, bo serce jest tylko częścią układu krwionośnego, który jest podatny na wiele chorób kardiologicznych, nazywanych największą epidemią naszych czasów. Jak uchronić siebie i swoje serce przed rozwojem chorób układu krążenia? Kiedy skonsultować swój stan z lekarzem?

Redakcja07.12.2021

Specjalistami zajmującymi się leczeniem chorób serca są kardiolodzy, a w razie konieczności zabiegi operacyjne przeprowadzają kardiochirurdzy.

Jak można ocenić stan serca?

W ocenie stanu serca wykorzystuje się wywiad chorobowy, czyli rozmowę z lekarzem, podczas której zadaje on pytania odnośnie do doświadczanych dolegliwości, wcześniej przyjmowanych leków, stylu życia - diety, aktywności, stresu itp. Aby ocenić stan serca, lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe - osłuchiwanie czynności serca stetoskopem. Inne badania serca to m.in.:

• badanie profilaktyczne krwi - morfologia i profil lipidowy,

• pomiar ciśnienia tętniczego krwi - prawidłowa wartość ciśnienia tętniczego u osoby dorosłej to 120/80 mmHg,

• EKG (elektrokardiogram), czyli badanie czynności elektrycznej serca przeprowadzane przy użyciu aparatu zwanego elektrokardiogramem. Urządzenie rejestruje i utrwala impulsy elektryczne powstające w mięśniu sercowym,

• holter EKG - polega na całodobowym monitorowaniu rytmu pracy serca. Zapisuje aktywność elektryczną serca w pamięci elektronicznej lub na taśmie magnetycznej,

• holter ciśnieniowy, czyli ABPM - polega na całodobowym monitorowaniu ciśnienia tętniczego krwi. Badanie przeprowadza się z użyciem mankietu na ramię i sprzężonego z nim rejestratora,

• ECHO serca - badanie ocenia budowę serca i prawidłowość przepływów krwi. Najprościej mówiąc, jest to USG serca połączone z badaniem dopplerowskim,

• RTG klatki piersiowej - polega na krótkotrwałym napromieniowaniu, dzięki czemu uzyskuje się obraz analizowanego obszaru, w tym np. położenia mięśnia sercowego względem innych narządów, wielkość budujących go struktur, niektóre wady,

• tzw. test wysiłkowy - badanie określa wydolność organizmu. Zwykłe EKG pokazuje niedokrwienie serca w spoczynku. Przy podejrzeniu choroby wieńcowej ma jednak miejsce niedokrwienie stymulowane wysiłkiem, stąd konieczność przeprowadzenia testu prowokującego niedokrwienie,

• tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny serca i naczyń wieńcowych,

• angiografia - badanie przepływu krwi przez naczynia krwionośne. Pozwala na uwidocznienie zwężeń lub niedrożności w tętnicach i naczyniach krwionośnych. Odmianą angiografii jest koronarografia. To badanie pokazuje zmiany w tętnicach wieńcowych, które doprowadzają krew do serca.

Jak dbać o serce?

Jak dbać o układ krwionośny? Prowadź prozdrowotny tryb życia, czyli m.in.:

• podejmuj regularną aktywność fizyczną,

• ogranicz spożywanie alkoholu,

• zaprzestań palenia papierosów,

• ogranicza działanie stresu i naucz się, jak w konstruktywny sposób sobie z nim radzić,

• postaw na zdrową, zbilansowaną, zrównoważoną dietę - w ten sposób obniżysz poziom cholesterolu i zwalczysz nadmierną masę ciała. Duże znaczenie ma też przyjmowanie odpowiedniej ilości wody, co najmniej 2 l dziennie.

Jak wyrobić zdrowe nawyki żywieniowe, które pozytywnie wpłyną na Twoje serce? Dowiedz się

Jak można wzmocnić serce? Wprowadź do swojego jadłospisu przyprawy i zioła na serce. Wśród nich na uwagę zasługują zwłaszcza:

• głóg - zwiększa ukrwienie serca, poprawia siłę skurczu mięśnia sercowego, działa przeciwmiażdżycowo i antyarytmicznie,

• miłorząb dwuklapowy - udrażnia i wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych, uaktywnia krążenie w kończynach,

• czosnek - naturalny antybiotyk, obniża stężenie tłuszczów we krwi, a w ten sposób ogranicza ryzyko powstania zmian miażdżycowych,

• serdecznik lekarski - reguluje pracę serca, zmniejsza wahania ciśnienia tętniczego krwi, łagodzi bólu w okolicach serca.

Pamiętaj o regularnych, profilaktycznych badaniach, których zakres najlepiej jest przedyskutować z lekarzem. Niezbędne skierowania otrzymasz podczas konsultacji z kardiologiem online.