Łokieć tenisisty – rozpoznanie, objawy i leczenie

Łokieć tenisisty – czym jest i jak się objawia?

Łokieć tenisisty to potocznie używane określenie stanu bólowego i zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramiennej. W literaturze dla tej przypadłości stosowany jest również termin entezopatii nadkłykcia bocznego. Etiologia zapalenia i mechanizm bólu nie są do końca jasne. Co ważne, łokieć tenisisty może przebiegać bez stanu zapalnego, a jedynie z zespołem bolesności. Patologia dotyka 1-3% populacji. Najczęściej pacjentami są osoby w wieku 30-50 lat, z czego 95% z nich wykonuje pracę zawodową, przyczyniającą się do przeciążania stawu nadgarstkowo-promieniowego.[1]  

Wśród przyczyn łokcia tenisisty wskazuje się na:

• starzenie stawów;

• mechaniczne przeciążenie prostowników przedramienia; 

• przewlekłe urazy, na skutek których doszło do przerwania wewnętrznej struktury ścięgna lub miejscowego niedokrwienia mięśnia;

• zmiany degeneracyjne komórek mięśnia;

• długotrwała praca statyczna przeciążająca mięsień; 

• długotrwały skurcz prostowników przedramienia prowadzący do mikrourazów.

Do rozwoju łokcia tenisisty prawdopodobnie dochodzi na skutek zmian zwyrodnieniowych obejmujących ścięgna prostowników i mięsień nadgarstka.

Łokieć tenisisty może rozwijać się w kilku stadiach, a postępująca degradacja tkanek miękkich zależy od czynników mechanicznych odpowiedzialnych za patofizjologię oraz czas podjęcia leczenia. W początkowej fazie rozwoju łokcia tenisisty stwierdzane są drobne stany zapalne, które mają zdolność do wygojenia. W obszarze ścięgna nie stwierdzane są zmiany patologiczne. W kolejnych fazach dochodzi do utrwalania zmian patologicznych wraz z całkowitym przerwaniem struktur ścięgna przy stawie łokciowym. Liczne mikrourazy sprzyjają postępującej degradacji komórek, obkurczaniu naczyń krwionośnych i zaburzeniu w nich krążenia. W zaawansowanej postaci łokcia tenisisty stwierdzane są włóknienia i kostnopoodbne zwapnienia macierzy miękkiej. 

Łokieć tenisisty – objawy i rozpoznanie

W wywiadzie pacjenci zgłaszają napadowy ból stawów ręki, przewlekły ból mięśniowy, ból kości ramiennej, nawracające nadmierne napięcie lub sztywnienie mięśni przedramienia. Dolegliwości bólowe mogą mieć również charakter dotykowy i umiejscawiać się w granicach obszaru dotkniętego zwyrodnieniem. W zależności od zaawansowania postaci łokcia tenisisty pacjent może doświadczać również bólu promieniującego wzdłuż ramienia i przedramienia, a nawet na całej ręki. Zespół bolesności ujawnia się samoistnie, a nasila podczas czynności wymagających napięcia mięśni prostowników nadgarstka, czyli przedramienia. 

Na podstawie zgłaszanych przez pacjenta informacji, niezbędne jest przeprowadzenie pełnej diagnostyki łokcia tenisisty opierającej się na badaniu podmiotowym (badanie palpacyjne) i przedmiotowym (test Milla, test Thomsona). Bardzo ważne w diagnostyce łokcia tenisisty są badania dodatkowe (RTG, USG, MR). Przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu wykluczenia lub potwierdzenia innych jednostek chorobowych, które swój przebieg maskują objawami łokcia tenisisty. Do zaburzeń takich należy m.in. zespół usidlenia tylnego nerwu międzykostnego. 

Leczenie tzw. łokcia tenisisty 

Z uwagi na niejasną etiologię łokcia tenisisty leczenie patofizjologii jest trudne i złożone. Pojedyncze terapie zachowawcze są mało skuteczne, dlatego niezbędne jest stosowanie kilku metod jednocześnie. Podstawowym sposobem leczenia łokcia tenisisty jest fizykoterapia (np. elektroterapia, biostymulacja laserowa, ultradźwięki, fala uderzeniowa, krioterapia) o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. 

Uzupełnieniem leczenia mogą być również zabiegi kinezyterapii (ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia ekscentryczne, terapia manualna) i akupunktura. W przypadku zaawansowanej postaci łokcia tenisisty i rozległego stanu zapalnego mięśni niezbędne może być tymczasowe unieruchomienie stawu i miejscowe podanie kortykosteroidów. 

Bardzo skuteczną metodą redukcji zespołu bolesności jest terapia manualna, a przede wszystkim: masaż sportowy, techniki mobilizacji tkanek miękkich Millsa, głęboki masaż poprzeczny, funkcjonalny masaż tkanek miękkich, medyczny trening funkcjonalny. Przewagą tej metody nad innymi jest odwracalność zaburzeń występujących w przebiegu łokcia tenisisty i możliwość całkowitego zniwelowania dysfunkcji układu ruchu. Wskazaniem do terapii manualnej są: zaburzenia ruchomości stawu, zaburzenia czynności mięśni przedramienia, zaburzenia postawy. Głównym przeciwwskazaniem do podjęcia terapii są ostre stany zapalne mięśni. 

Celem leczenia jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, zachowanie jak najbardziej pełnego zakresu ruchu w stawie, a także utrzymanie prawidłowego napięcia mięśniowo-powięziowego ręki. Nieprawidłowe leczenie nie tylko sprzyja rozwojowi bólu przewlekłego, ale doprowadza do osłabienia mięśni kończyny górnej, a nawet zaburzenia pracy mięśni prostujących palce i nadgarstek.