Nietrzymanie moczu – jak rozpoznać? Jak leczyć? Jak zapobiec?

Nietrzymanie moczu – co to takiego i kogo dotyczy problem?

Nietrzymanie moczu to dolegliwość, która polega na mimowolnym popuszczaniu małych lub dużych ilości moczu, przez co dochodzi do częściowego lub całkowitego opróżnienia pęcherza moczowego. Szacuje się, że problem dotyczy 423 mln ludzi na całym świecie, w tym 303 mln kobiet i 121 mln mężczyzn. Skala zjawiska może być jeszcze większa, ponieważ nie każdy przyznaje się do tego intymnego problemu. Zmagają się z nim głównie osoby starsze – wystarczy wspomnieć, że na nietrzymanie moczu spowodowane łagodnym przerostem prostaty cierpi niemal 90% seniorów w wieku 80 lat. Jednak nietrzymanie moczu u dzieci czy nietrzymanie moczu u kobiet w ciąży również nie należą do rzadkości.

Rodzaje nietrzymania moczu

Najczęściej występującym rodzajem omawianego problemu jest wysiłkowe nietrzymanie moczu. Polega ono na mimowolnym popuszczaniu moczu pod wpływem sytuacji, kiedy rośnie ciśnienie w jamie brzusznej, np. podczas kaszlu, kichania lub śmiechu. W zależności od zaawansowania problemu dolegliwość może dawać różne objawy. W I stopniu niewielkie ilości moczu wyciekają pod wpływem bardzo silnych bodźców, takich jak atak silnego kaszlu. Stopień II obejmuje nasilenie objawów w trakcie czynności o średniej intensywności, np. szybkiego chodu czy dźwigania zakupów. W III i zarazem najbardziej zaawansowanym stadium wystarczy zbyt gwałtownie zmienić pozycję, np. z leżącej na stojącą, aby zmoczyć bieliznę. 

Innym rodzajem jest nietrzymanie moczu z nagłym parciem – w tym przypadku do niekontrolowanej mikcji dochodzi wtedy, gdy czujesz silną potrzebę, aby udać się do toalety. W tej grupie znajduje się moczenie nocne, które jest charakterystyczne dla wieku dziecięcego, oraz zespół nadreaktywnego pęcherza moczowego. 

Jakie są przyczyny nietrzymania moczu?

Mikcja (inne określenie na oddawanie moczu) to proces, w który angażuje się nie tylko układ wydalniczy, ale także nerwowy. Mocz produkowany przez nerki spływa do pęcherza i stopniowo go wypełnia. Zadaniem mięśni dna miednicy, a dokładniej zwieraczy cewki moczowej, jest powstrzymanie oddania moczu aż do momentu, gdy można udać się do toalety. Gdy pęcherz jest już wypełniony, do mózgu dochodzi sygnał informujący o potrzebie fizjologicznej. W odpowiedzi mózg wysyła sygnał do mięśni dna miednicy, aby rozluźniły się i odblokowały cewkę moczową. W tym momencie ma miejsce skurcz mięśni pęcherza moczowego, którego efektem jest oddanie moczu. Jeśli którykolwiek element tego mechanizmu – układ nerwowy lub mięśnie – działa nieprawidłowo, dochodzi do nietrzymania moczu.

Najczęstsze przyczyny tej kłopotliwej dolegliwości to:

• uszkodzenie mechanizmu zwieraczowego cewki moczowej, do którego dochodzi najczęściej podczas operacji urologicznych lub ginekologicznych;

• przerost gruczołu krokowego u mężczyzn, który powoduje ucisk na pęcherz moczowy;

• hormon ciążowy, tj. relaksyna, która sprawia, że ciało przyszłej mamy staje się bardziej elastyczne. Rozciągnięciu i osłabieniu ulegają również mięśnie dna miednicy, które mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego oddawania moczu. Zmiany te nie cofają się w momencie rozwiązania, dlatego nietrzymanie moczu po porodzie może trwać przez cały okres połogu (tj. 6 tygodni);

• osłabione i niewydolne mięśnie dna miednicy (zwane też mięśniami Kegla);

• poród, a w szczególności przedłużająca się akcja, konieczność zastosowania przyrządów, takich jak vacuum, czy podanie znieczulenia, które działa w obrębie zakończeń nerwowych pęcherza;

• schorzenia układu nerwowego, takie jak stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera;

• różnego rodzaju urazy;

• udar mózgu.

Do czynników, które podnoszą ryzyko powstawania omawianej dolegliwości, należą m.in.: otyłość, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niewłaściwa dieta, sprzyjająca zaparciom.

Jak wygląda diagnostyka w przypadku nietrzymania moczu?

Aby ustalić przyczyny nietrzymania moczu, udaj się do urologa, który przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad i zleci szereg badań, w tym: morfologię krwi, stężenie antygenu PSA u mężczyzn, badanie ogólne i posiew moczu, badanie urodynamiczne (ocenę przepływu moczu i pracy pęcherza), USG. Jeśli problem dotyczy mężczyzny, konieczne będzie badanie per rectum (przez odbyt), które pozwoli określić, czy wielkość i symetria gruczołu krokowego są prawidłowe.

Leczenie nietrzymania moczu – najpopularniejsze metody

Jeśli przyczyną nietrzymania moczu są określone choroby (np. stwardnienie rozsiane czy przerost gruczołu krokowego), terapia powinna być ukierunkowana na ich zwalczanie. Konieczna może być także fizjoterapia i ćwiczenia na nietrzymanie moczu, które koncentrują się na wzmocnieniu mięśni dna miednicy. Stosuje się również leczenie farmakologiczne, a – gdy jego efekty nie będą zadowalające – lekarz proponuje zazwyczaj operację, która daje ogromne szanse na całkowite pozbycie się problemu.

Nietrzymanie moczu – jak mu zapobiegać?

Aby zmniejszyć ryzyko powstawania tej dolegliwości:

• odżywiaj się racjonalnie i uwzględniaj w swoim jadłospisie błonnik pokarmowy oraz przyjmowanie przynajmniej 1,5 l płynów dziennie;

• zrzuć nadprogramowe kilogramy i osiągnij prawidłowy poziom wskaźnika BMI (18,5–24,99);

• ogranicz palenie papierosów lub całkowicie zerwij z nałogiem;

• ogranicz picie kawy i herbaty;

• zredukuj ilość spożywanego alkoholu.

Wypracowanie zdrowych nawyków pozwoli Ci zapobiegać również chorobom cywilizacyjnym, takim jak cukrzyca typu 2 czy miażdżyca.