Przepuklina pępkowa – dlaczego powstaje i jak przebiega leczenie?

Przepuklina pępkowa – co to jest?

Przepuklina pępkowa jest rodzajem przepukliny brzusznej, czyli schorzenia, w wyniku którego dochodzi do przemieszczenia się elementów jamy brzusznej poza jej obręb. Ze względu na pochodzenie przepuklina pępkowa może mieć charakter nabyty lub wrodzony. Pierwszy typ powstaje po urodzeniu, w okresie dzieciństwa lub dorosłości. Drugi typ przepukliny tworzy się w życiu płodowym i jest diagnozowany od razu po urodzeniu. Przepuklina wrodzona najczęściej występuje u wcześniaków. Przepuklina pępkowa może być mylona z przepukliną kresy białej, która umiejscawia się również w okolicy pępka, jednak powyżej jego wysokości i poniżej mostka. 

Przyczyny przepukliny pępkowej

Przyczyny nabytej przepukliny pępkowej są złożone. Do pęknięcia powłoki mięśnia brzucha i powstania otworu dochodzi na skutek działania czynników, które często zwiększają ciśnienie wewnątrzbrzuszne. Należą do nich m.in.: otyłość, urazy, ciężka praca fizyczna, ciężkie treningi z dużym obciążeniem, choroby dróg oddechowych, poród naturalny, przewlekłe zaparcia, przerost stercza, zabiegi laparoskopowe, trudności z oddawaniem moczu, przewlekły kaszel. W grupie ryzyka znajdują się również ciężarne w III trymestrze ciąży. W ostatniej fazie ciąży dochodzi do dużego wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej i jednocześnie osłabienia powłok brzusznych, które ulegają nadmiernemu rozciągnięciu. Znaczenie ma również działanie hormonów, a w szczególności relaksyny, która produkowana w nadmiarze, rozluźnia i tym samym osłabia więzadła brzucha. Wpływ na pojawienie się przepukliny ciężarnej ma także jej waga (problem częściej dotyka kobiety z nadwagą i otyłością), a także przewlekłe choroby. Jako przyczynę przepukliny pępkowej wskazuje się ponadto na genetyczne uwarunkowania produkcji niedojrzałego kolagenu, co prowadzi do patologii w budowie mięśni i powięzi.

Jak rozpoznać przepuklinę pępkową?

Objawem przepukliny pępkowej jest niewielkie uwypuklenie w okolicy pępka. Wybrzuszenie jest miękkie w dotyku i daje się wcisnąć do jamy brzusznej. Guzek jest bezbolesny, a łagodna postać przepukliny nie powoduje żadnych objawów. Dyskomfort jest natomiast odczuwalny w przypadku dużej przepukliny, która może powodować uczucie kłucia szczególnie podczas kichania, kaszlu, zaparcia, przejedzenia, podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Poważną sytuacją jest stan, w którym dochodzi do uwięźnięcia przepukliny. Wówczas chory doświadcza intensywnych wzdęć i zatrzymywania gazów, co może wzmagać silne bóle brzucha. Przepuklina, która uwięzła, jest twardsza w dotyku i nie da się odprowadzić do jamy brzusznej. U małych dzieci schorzenie może być przyczyną rozdrażnienia, płaczliwości, częstych nudności. Uwięźnięcie przepukliny jest stanem podwyższonego ryzyka, które grozi martwicą i zaburzeniami ukrwienia jelita. 

Przepuklina pępkowa u niemowląt 

Przepuklina pępkowa często dotyczy wcześniaków. Schorzenie powstaje w wyniku niedojrzałości mięśni brzucha. Zmiana jest niewielka i często niewidoczna w stanie spokoju malucha. Uwypuklenie ujawnia się podczas spinania mięśni brzucha, np. podczas płaczu lub wypróżniania. Przepuklina u dzieci nie jest groźna, a przypadłość najczęściej mija samoistnie. Nie oznacza to jednak, że nie wymaga konsultacji lekarskiej i obserwacji. W przypadku pojawienia się zmiany, konieczna jest ocena, czy nie doszło do uwięźnięcia przepukliny. Szczególnie niepokojące jest wystąpienie objawów towarzyszących w postaci: wymiotów, zatrzymywania gazów, dużych wzdęć, gorączki. 

Zanikanie przepukliny pępkowej u dzieci można wspierać poprzez ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha. W tym celu malucha należy układać w pozycji leżącej na brzuszku. Zmiana powinna zniknąć w ciągu 2 lat. Jeśli tak się nie stanie, lekarz może podjąć decyzję o zabiegu. 

Do jakiego lekarza zgłosić się z przepukliną pępkową? 

W przypadku wystąpienia przepukliny pępkowej zgłoś się do lekarza rodzinnego, pediatry lub internisty. Aby postawić diagnozę, lekarz przeprowadzi z Tobą wywiad, zbada Cię dotykowo i wykona USG jamy brzusznej. Badanie to pozwala ocenić wielkość przepukliny i jej zawartość. W razie potwierdzenia przepukliny pępkowej lekarz wystawi skierowanie do chirurga w celu omówienia dalszych kroków diagnostyki i leczenia. Szczegółowa diagnostyka przedoperacyjna zawiera badania laboratoryjne krwi i moczu, EKG, tomografię komputerową jamy brzusznej. 

Leczenie przepukliny pępkowej

Przepuklina jest dolegliwością, która nie jest groźna, pod warunkiem, że nie zostanie zbagatelizowana. Leczenie przepukliny pępkowej zależy od jej typu. Zmiany u niemowląt często ustępują samoistnie i nie wymagają interwencji lekarza, a jedynie obserwacji. W każdym innym wypadku leczenie jest wskazane, a uwięźnięcie przepukliny konieczne i pilne. Jeśli do powstania przepukliny doszło w przebiegu ciąży, zabieg odkładany jest na termin po porodzie. Warto wiedzieć, że przepuklina jest schorzeniem, które u pacjentów dorosłych nie cofa się samoistnie, a jedyną skuteczną metodą leczenia jest zabieg chirurgiczny, polegający na wciśnięciu do jamy brzusznej przemieszczonego elementu, np. jelita, a następnie zszyciu ubytku w powłokach mięśni. Dodatkowo stosowane są tzw. siatki przepuklinowe, które stanowią wzmocnienie jamy brzusznej i zapobiegają ponownemu powstawaniu ubytków. W zależności od wielkości przepukliny i ewentualnego uwięźnięcia lekarz podejmuje decyzję o metodzie operacji. Łagodne przypadki kwalifikują się do zabiegu laparoskopowego, natomiast rozległe przepukliny wymagają klasycznej operacji. Zabieg jest prosty, a ryzyko odnowienia przepukliny niewielkie. Czas rekonwalescencji pacjenta trwa do 3 tygodni, a całkowity powrót do zdrowia do 6 tygodni. W tym czasie należy unikać podnoszenia ciężkich rzeczy, powstrzymać się od treningów i obciążających aktywności. 

Profilaktyka przepukliny pępkowej

Przepuklina pępkowa najczęściej powstaje jako skutek niehigienicznego trybu życia i bagatelizowania wielu dolegliwości, np. przewlekłych zaparć. Dlatego, aby uchronić się przed powstaniem przepukliny, pamiętaj o unikaniu czynników ryzyka. Kluczowe jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i wzmacnianie mięśni ściany brzucha. W przypadku występowania zaparć należy zmodyfikować dietę i wzbogacić ją o błonnik. Substancja ta jest kluczowa do regulowania pracy przewodu pokarmowego, procesów wypróżniania i zapobiegania zalegania treści pokarmowej w jelitach. Należy pamiętać również o wypijaniu odpowiedniej ilości wody, około 2,5 litra dziennie, która pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit. Osoby trenujące z dużym obciążeniem powinny zadbać o dostosowywanie obciążeń do swoich możliwości i sukcesywne zwiększanie ciężarów, pamiętając o wzmacnianiu mięśni brzucha.