Stan przednowotworowy – jak rozpoznać i leczyć, aby zapobiec chorobie?

Co to jest stan przednowotworowy?

Stan przednowotworowy to sytuacja, w której badanie wykazało obecność nieprawidłowych komórek, które mają zwiększone ryzyko przekształcenia się w nowotwór. W wielu przypadkach osoby z takimi schorzeniami mogą podjąć kroki w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby. Po takiej diagnozie lekarze specjaliści mogą ustalić leczenie, aby zapobiec powstaniu nowotworu. Drugim filarem leczenia stanu przednowotworowego jest stałe monitorowanie pod kątem oznak postępu zmian w kierunku choroby. Nawet jeśli nie uda się zapobiec pojawieniu się komórek nowotworowych, to stwarzamy szansę wykrycia nowotworu złośliwego na najwcześniejszym etapie, na którym często można całkowicie wyleczyć chorobę.

Stany przednowotworowe są często identyfikowane za pomocą rutynowych badań przesiewowych, takich jak badania krwi. Można jet też odkryć w trakcie diagnostyki przyczyn różnych objawów czy problemów zdrowotnych. Dlatego nie zaniedbuj badań profilaktycznych ani nie odkładaj na potem wizyty u lekarza rodzinnego, jeśli coś Ci dolega.

W ostatnich dekadach profilaktyka chorób nowotworowych bardzo się rozwinęła. W Polsce mamy szereg programów bezpłatnych badań dla określonych grup pacjentów. Na przykład testy cytologiczne, które obejmują pobieranie komórek z szyjki macicy i badanie ich pod kątem nieprawidłowości, mogą pomóc w identyfikacji kobiet, u których już rozwinął się stan przednowotworowy szyjki macicy. Dlatego regularną cytologię lekarze zalecają dla kobiet w wieku od 21 lat. W częściach świata, w których badanie cytologiczne jest szeroko rozpowszechnione, wskaźniki raka szyjki macicy gwałtownie spadły.

Podobne efekty dają bezpłatne badania gastrologiczne – kolonoskopia i gastroskopia. Dzięki kolonoskopii rak jelita grubego jest wykrywany na wczesnych etapach. 

Badania przesiewowe w kierunku stanów przednowotworowych stały się rutynową częścią badań lekarskich, zwłaszcza u osób w średnim wieku i dojrzałych. Na tym etapie życia stajemy się bardziej podatni na niektóre rodzaje nowotworów. Dobrym przykładem profilaktyki zdrowotnej jest łatwy dostęp do bezpłatnej mammografii dla kobiet po 50. roku życia. Badanie to pozwala monitorować zmiany wywoływane przez raka piersi.

Pamiętaj, aby regularnie kontrolować stan swojego zdrowia, mimo dobrego samopoczucia – nowotwór często daje objawy dopiero w bardziej zaawansowanym stadium. Nie odkładaj też badań profilaktycznych na później, a jeśli wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy, jak najszybciej skonsultuj się ze specjalistą.

Stany przednowotworowe – sygnały ostrzegawcze od organizmu

Objawy stanu przednowotworowego są rozmaite, tak jak różne są rodzaje nowotworów. Wybraliśmy te, z którymi pacjenci przychodzą do specjalistów najczęściej. 

Pieprzyki i znamiona na skórze

Większość pieprzyków, zwanych również znamionami, nie wymaga leczenia. Te, które rosną, zmieniają kształt lub ciemnieją, mogą z większym prawdopodobieństwem stać się rakiem skóry i powinny zostać zbadane przez lekarza, który może określić, czy należy je usunąć. Żeby zbadać pieprzyki, skonsultuj się z dermatologiem.

W powszechnej świadomości funkcjonuje mit, że dopóki zmiana nie zostanie usunięta, to nowotwór nie zacznie się rozwijać. Wynika to z faktu, że wiele osób przychodzi z takimi problemami za późno i dlatego konieczne jest leczenie onkologiczne. Usunięcie komórek nowotworowych wraz z pieprzykiem czy znamieniem chroni przed rozprzestrzenianiem się choroby na inne organy. 

Polipy jelita grubego

Te guzowate narośla w jelicie grubym mogą przekształcić się w raka jelita grubego. Często można je wykryć i usunąć podczas kolonoskopii, która jest zalecana dla większości osób w wieku powyżej 45 lat. Samo usunięcie polipów zmniejsza ryzyko zachorowania, jednak tylko w połączeniu ze zdrowym trybem życia może uchronić przed nowotworem. 

Tlący się szpiczak mnogi (SMM)

Jest to stan, w którym w szpiku kostnym powstaje wysokie stężenie nieprawidłowych komórek plazmatycznych, a we krwi pojawia się nieprawidłowe białko zwane białkiem monoklonalnym. SMM nie daje żadnych objawów, ale może rozwinąć się w szpiczaka mnogiego. Często jest wykrywany w rutynowym badaniu krwi.

Rak przewodowy in situ (DCIS)

Czasami określany jako nieinwazyjny rak piersi. DCIS jest diagnozowany, gdy lekarze znajdują nieprawidłowe komórki wywodzące się z wyściółki przewodów mlecznych i zawarte w nich. W tym stanie komórki nowotworowe nie są obecne w otaczających tkankach. Zwykle diagnozuje się go podczas rutynowej mammografii, a leczenie może obejmować operację oszczędzającą pierś połączoną z radioterapią.

Przełyk Barretta

Często diagnozowany u osób z długotrwałym refluksem żołądkowym. Stan ten zazwyczaj obejmuje zmiany tkanki w dolnym końcu przełyku. Wiele osób z tą chorobą nie odczuwa żadnych objawów, co niestety zwiększa ryzyko raka przełyku. 

Leczenie może obejmować leki zmniejszające wytwarzanie kwasu żołądkowego, a w niektórych przypadkach usunięcie chorej tkanki. Ten stan przednowotworowy wymaga ścisłej obserwacji, na ogół polegającej na okresowej endoskopii w celu wykrycia jakichkolwiek zmian, które mogą wskazywać na raka.

Klonalna hematopoeza o nieokreślonym potencjale (CHIP)

Powstający u ponad 30% osób w wieku powyżej 80 lat CHIP wynika z mutacji genetycznych w niektórych krwiotwórczych komórkach macierzystych. Osoby z CHIP na ogół nie mają objawów ani oczywistych nieprawidłowości w liczbie krwinek, ale badania Dana-Farber wykazały, że schorzenie to wiąże się z 10-krotnie zwiększonym ryzykiem wszystkich nowotworów krwi oraz zwiększonym ryzykiem zawałów serca i udarów.

Gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu (MGUS)

Podobnie jak SMM, MGUS wiąże się z obecnością nieprawidłowych komórek plazmatycznych w szpiku kostnym i białka monoklonalnego we krwi, ale nieprawidłowych komórek jest mniej niż w SMM. 

U niektórych pacjentów może rozwinąć się w nowotwór krwi, taki jak szpiczak mnogi, chłoniak lub makroglobulinemia Waldenströma. Czasami może powodować uszkodzenie nerwów lub uszkodzenie nerek. To stan przednowotworowy diagnozowany za pomocą morfologii z rozmazem ręcznym. MGUS na ogół nie jest leczony, dopóki nie pojawią się objawy choroby nowotworowej lub inne powikłania.