Jak rozpoznać wyprysk kontaktowy? Jakie są jego przyczyny?

Czym jest wyprysk kontaktowy? Objawy choroby

Wyprysk kontaktowy, znany również jako kontaktowe zapalenie skóry, jest chorobą zapalną skóry wywoływaną przez bezpośredni kontakt z określonymi czynnikami zewnętrznymi. W wyniku ich działania na skórze pojawiają się grudki, pęcherzyki i silne zaczerwienienie, a osoba chora zgłasza uciążliwy świąd w obrębie zmian. Co istotne – wykwity obecne są jedynie w miejscu narażonym na działanie czynnika alergicznego czy drażniącego. Pomoże Ci to w samodzielnym zidentyfikowaniu przyczyny występowania zmian. Mogą to być np. biżuteria czy pasek od zegarka w przypadku uczulenia na nikiel, kosmetyk stosowany na skórę czy płyn do sprzątania, używany bez ochrony rąk rękawiczkami. Pamiętaj, że wyprysk kontaktowy nie jest tym samym, co wyprysk potnicowy czy wyprysk zimowy. Mimo podobieństwa nazw są to całkowicie odmienne jednostki chorobowe.

Wyprysk kontaktowy – kto może zachorować?

Wyprysk kontaktowy może wystąpić w każdym wieku, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Do czynników ryzyka pojawienia się zmian skórnych należą:

• płeć żeńska – częstsze występowanie kontaktowego zapalenia skóry u kobiet wynika prawdopodobnie ze stosowania przez nie większej ilości kosmetyków, perfum i biżuterii,

• młody wiek – wrażliwość skóry na działanie czynników drażniących zmniejsza się wraz z wiekiem,

• dodatni wywiad w kierunku chorób atopowych u pacjenta lub u jego krewnych (m.in. atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej czy pokrzywki),

• narażenie skóry na działanie płynów (przede wszystkim mydeł, detergentów, rozpuszczalników i olejów) przez ponad 2 h dziennie,

• częste noszenie rękawiczek ochronnych (przez ponad 2 h dziennie lub zmiana rękawiczek ponad 20 razy na dobę),

• częste mycie lub dezynfekcja rąk (powyżej 20 razy w ciągu doby),

• częste narażenie skóry na wysokie i niskie temperatury oraz promieniowanie UV.

Wraz z pojawieniem się pandemii COVID-19 i powszechnym zwiększeniem częstości mycia i dezynfekcji rąk zaobserwowano wzrost zachorowań na wyprysk kontaktowy, szczególnie w okolicy rąk – mowa wówczas o kontaktowym zapaleniu skóry dłoni.

Przyczyny i rodzaje wyprysku kontaktowego

Wyróżnia się dwa główne rodzaje wyprysku kontaktowego – wyprysk alergiczny oraz z podrażnienia. Do rzadziej występujących należą wyprysk zawodowy (związany z działaniem określonych czynników szkodliwych w miejscu pracy, zwykle jest to wyprysk z podrażnienia) oraz fotoalergiczny wyprysk kontaktowy, w którym zmiany skórne pojawiają się dopiero po zadziałaniu światła słonecznego na alergen czy substancję drażniącą.

Wyprysk kontaktowy z podrażnienia (niealergiczny) powstaje w przypadku toksycznego działania substancji chemicznych na skórę, niezwiązanego z reakcją nadwrażliwości. Ryzyko jego wystąpienia rośnie wraz z czasem narażenia na czynnik drażniący i jego stężeniem. Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia obserwuje się m.in. w wyniku działania detergentów, alkoholu, mydeł, środków dezynfekcyjnych, rozpuszczalników, żywic, farb, nawozów sztucznych czy środków owadobójczych. Zmiany na skórze mogą pojawić się już w ciągu kilku minut lub godzin po narażeniu i osiągają największe nasilenie w ciągu 72–96 h.

Wyprysk kontaktowy alergiczny jest spowodowany reakcją nadwrażliwości – w wyniku działania alergenu lub substancji drażniącej dochodzi do odpowiedzi immunologicznej organizmu zależnej od komórek T. Może wystąpić m.in. u osób po kontakcie z farbami do włosów, niklem (częstym składnikiem biżuterii, np. pierścionków, łańcuszków, kolczyków i zegarków), perfumami, sztucznymi dodatkami do ubrań czy gumowymi rękawiczkami. W porównaniu do wyprysku z podrażnienia zmiany pojawiają się i wygasają wolniej.

Wyprysk kontaktowy – jak go rozpoznać?

Jeśli na Twojej skórze pojawiają się zmiany mogące wskazywać na kontaktowe zapalenie skóry, skonsultuj się z lekarzem. Pierwsze kroki skieruj do lekarza rodzinnego, a jeśli wyprysk kontaktowy dotyczy Twojego dziecka – do pediatry. Po ustaleniu wstępnego rozpoznania lekarz może zadecydować o konieczności skierowania Ciebie lub Twojego dziecka do alergologa. Jeśli istnieje u Ciebie podejrzenie kontaktowego zapalenia powiek, konieczna jest konsultacja z okulistą.

Alergolog przeprowadzi z Tobą wywiad dotyczący zaobserwowanych objawów, chorób towarzyszących i stosowanych leków. Zapyta Cię także o występowanie chorób alergicznych u członków Twojej rodziny. Następnie przeprowadzi badanie fizykalne, pozwalające na ocenę aktualnego stanu Twojego zdrowia. W dalszej kolejności zadecyduje, jakie badania dodatkowe należy u Ciebie wykonać. Złotym standardem postępowania przy podejrzeniu kontaktowego zapalenia skóry są testy płatkowe. Lekarz przyklei na skórę pleców bibułki nasączone określonymi substancjami, które mogą być przyczyną występowania Twoich objawów. Jeśli w miejscu przyklejonej bibułki (a czasem również wokół niej) stwierdzi zaczerwienienie, obecność grudek lub pęcherzyków, rozpozna uczulenie na daną substancję.

Metody leczenia wyprysku kontaktowego

Podstawą postępowania u osób z wypryskiem kontaktowym jest identyfikacja czynnika odpowiedzialnego za wystąpienie zmian skórnych oraz jego unikanie. Niekiedy konieczne jest stosowanie środków farmakologicznych – do leków zalecanych w wyprysku kontaktowym należą kremy i maści zawierające glikokortykosteroidy i leki przeciwhistaminowe, zmniejszające świąd (m.in. hydroksyzyna, cetyryzyna). Część chorych wymaga stosowania leków sterydowych doustnie.