Zapalenie węzłów chłonnych – możliwe przyczyny i diagnostyka

Czym są węzły chłonne?

Węzły chłonne to drobne struktury zbudowane z tkanki limfatycznej. Są częścią układu immunologicznego organizmu i występują w wielu obszarach. Ich największe skupiska znajdują się w obrębie szyi, w dołach pachowych, w jamie brzusznej, w pachwinach, pod kolanami, pod żuchwą i za uszami. Węzły chłonne mają wielkość ziarna fasoli. Prawidłowe struktury są delikatnie ruchome, co można wyczuć pod palcami. Ich wnętrze tworzą przede wszystkim skupiska limfocytów otoczone łącznotkankową torebką. Węzły chłonne pełnią w organizmie funkcję obronną i ochronną przed bakteriami, wirusami, drobnoustrojami i komórkami nowotworowymi. 

Najczęstsze przyczyny zapalenia węzłów chłonnych

Do powiększenia węzłów chłonnych dochodzi w przypadku nawet łagodnej infekcji. W przebiegu zakażenia struktury powiększają się, pozostają jednak przesuwalne względem podłoża (brak przesuwalności może świadczyć o procesie nowotworowym). W dotyku stanowią zwartą, dużą strukturę przypominającą guzek. Stan powiększenia węzłów chłonnych jest prawidłową reakcją organizmu na działanie chorobotwórczych patogenów i świadczy o uruchomieniu mechanizmów obronnych. O powiększonych węzłach chłonnych mówi się wtedy, gdy ich średnica przekracza 1 cm. Stan zapalenia i powiększenia węzłów chłonnych określany jest jako limfadenopatia.

Jako najczęstsze przyczyny zapalenia węzłów chłonnych eksperci wskazują na: 

• zakażenia bakteryjne (np. angina, gruźlica, promienica, szkarlatyna); 

• zakażenia wirusowe (np. różyczka, odra, półpasiec, ospa wietrzna, wirusowe zakażenie wątroby, mononukleoza);

• zakażenia grzybicze;

Powiększone węzły chłonne diagnozowane są w przebiegu:

• stanów zapalnych ślinianek;

• zapalenia ucha środkowego; 

• stanów zapalnych jamy ustnej; 

• zakażenia skóry; 

• stanów zapalnych piersi (szczególnie u kobiet karmiących); 

• chorób przenoszonych drogą płciową; 

• infekcji górnych lub dolnych dróg oddechowych;

• próchnicy zębów; 

• stanów zapalnych zatok. 

Stan zapalny węzłów chłonnych może być ograniczony do określonej lokalizacji lub obejmować wiele miejsc, w których występują struktury. 

Inne możliwe przyczyny zapalenia węzłów chłonnych

Zapalenie węzłów chłonnych może być objawem chorób autoimmunologicznych. Do powiększenia struktur dochodzi w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego układowego, chorób zapalnych tarczycy lub zaburzenia czynności narządu, chorób nowotworowych (np. chłoniak). U niektórych osób do zapalenia struktur może dojść na skutek przyjmowania niektórych leków. Powiększenie węzłów chłonnych może też być objawem sarkoidozy. 

Martwicze zapalenie węzłów chłonnych wywołuje rzadka choroba Kikuchi-Fujimoto. Jej przebieg na początkowym etapie i zgłaszane przez pacjenta objawy mogą być mylone z chłoniakiem. Choroba Kikuchi-Fujimoto polega na zaburzeniu budowy węzłów chłonnych z powodu powstających w ich obrębie zmian martwiczych. Przyczyna schorzenia nie jest jasna. Eksperci wskazują na jej możliwe podłoże autoimmunologiczne. Choroba Kikuchi-Fujimoto dotyka głównie kobiety w wieku 20–30 lat, jednak diagnozuje się ją również u starszych pacjentów, a nawet osób w podeszłym wieku. Oprócz powiększonych węzłów chłonnych schorzenie daje takie objawy jak nudności, wymioty czy utrata masy ciała. Charakterystyczna dla choroby Kikuchi-Fujimoto jest postępująca gorączka niewiadomego pochodzenia. 

Wśród możliwych przyczyn zapalenia węzłów chłonnych eksperci wskazują również na choroby odzwierzęce, w szczególności chorobę kociego pazura. To infekcja bakteryjna, wywołana przez patogen Bartonella henselae. Bakteria powszechnie występuje w środowisku, a jej nosicielami są młode koty i kocięta. Do zakażenia dochodzi na skutek zadrapania lub ugryzienia przez zwierzę. Bakteria z kocich pazurów lub jamy ustnej przenika do powstałej świeżej rany na skórze. U ludzi z prawidłową odpornością choroba wywołuje zapalenie węzłów chłonnych, które jednak dobrze reaguje na leczenie i ustępuje, prowadząc do całkowitego wyleczenia. W grupie ryzyka znajdują się jednak pacjenci z obniżoną odpornością. W ich przypadku zakażenie bakterią może wywołać skutki uboczne w postaci zapalenia siatkówki, zapalenia szpiku i kości.

Co zrobić w przypadku powiększenia węzłów chłonnych?

W większości przypadków stan zapalny węzłów chłonnych ulega zmniejszeniu wraz z wyleczeniem choroby podstawowej. Najważniejsze, aby po ustaniu infekcji węzły chłonne powróciły do prawidłowych rozmiarów. Niepokojącym objawem jest bardzo mocne powiększenie węzłów chłonnych, wokół których rozwija się obrzęk. W takich stanach skóra w ich okolicy może być również zaczerwieniona i tkliwa. Objawy te wymagają konsultacji z lekarzem rodzinnym. Alarmujące jest też powiększenie węzłów chłonnych bez objawów towarzyszących lub obecność nietypowych dolegliwości, np. w postaci nadmiernej potliwości, nocnych potów, osłabienia, utraty masy ciała. 

Diagnostyka zapalenia węzłów chłonnych

Pierwsze kroki diagnostyki zapalenia węzłów chłonnych opierają się na wywiadzie lekarskim i zbadaniu pacjenta. W przypadku podejrzenia innej choroby niż infekcja lekarz zleca testy laboratoryjne krwi i obrazowe. Bardzo pomocne w ocenie węzłów chłonnych jest USG. Badanie umożliwia ocenę zakresu powiększenia węzłów chłonnych i ich struktury. W zależności od wyniku szczegółowej diagnostyki lekarz rodzinny podejmuje decyzję o leczeniu lub skierowaniu pacjenta do innego specjalisty, np. onkologa. W niektórych przypadkach u pacjentów z powiększeniem węzłów chłonnych konieczne jest wykonanie biopsji.