Poznaj skuteczny i bezpieczny sposób na to, jak usunąć kleszcza

Czy kleszcze to duże zagrożenie?

Kleszcze z roku na rok atakują coraz intensywniej. Choć nie potrafią latać, to przenoszą się na swoje ofiary (są przyciągane do ciała czy ubrań) dzięki polaryzacji elektrostatycznej. To samo zjawisko zachodzi, gdy podczas czesania włosów zaczynają one „przyczepiać się” do grzebienia. Ładunki zgromadzone na kleszczu są odmiennie naładowane niż te na powierzchni, do której są przyciągane. Oczywiście taka siła w przypadku kleszczy oddziałuje tylko na kilka centymetrów, ale biorąc pod uwagę rozmiary insekta – to całkiem sporo. 

O tym, jak wzrasta intensywność ataków kleszczy, świadczą statystyki. Z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że rocznie na boreliozę zapada w Europie 100 tys. osób. W Polsce w 2016 r. pojawiło się (zarejestrowanych) 21201 chorych, co było drastycznym wzrostem w stosunku do lat poprzednich. Potwierdzają to dane CBOS, wedle których do 2016 r. liczba osób zmagających się z boreliozą (nowo zdiagnozowanych) nie przekraczała 15 000. Kolejne lata nie przyniosły poprawy. Wedle wspomnianych raportów – liczba nowych przypadków chorych w kolejnych latach zbliżała się do 22 000.

Na ukąszenie i zakażenia chorobami przenoszonymi przez kleszcze (boreliozą, babeszjozą, riketsjozą czy odkleszczowym zapaleniem mózgu) narażone są przede wszystkim osoby preferujące aktywność na świeżym powietrzu (zwłaszcza w gęstwinie traw oraz w lasach). Nawet 30% kleszczy może być nosicielami groźnych dla zdrowia i życia patogenów.

Najczęściej kleszcze bytujące w Polsce przenoszą krętki Borrelia burgdorferi sensu lato, odpowiedzialne za rozwój boreliozy (zwanej również chorobą z Lyme). Do zakażenia dochodzi w ciągu 24–48 godzin od wkłucia się insekta. Jeśli choroba się rozwinie, stopniowo zajmowane są: skóra, stawy, a także układ nerwowy i serce.

Niektóre symptomy świadczące o zakażeniu mogą pojawić się już po kilku dniach. Tak jest z rumieniem wędrującym, który rozszerza się na skórze między 3. a 30. dniem boreliozy u 30–60% chorych. Inne natomiast objawy (jak porażenie mięśni twarzowych) występują nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy.

Kleszcze są dużym zagrożeniem. Na szczęście, jeśli usuniesz insekta z ciała przed upływem 12 godzin, ryzyko zainfekowania przez krętki jest minimalne. Właśnie dlatego warto po dniu spędzonym na łonie natury dokładnie obejrzeć ciało i nauczyć się, jak wyjąć kleszcza, by zredukować ryzyko zakażenia. Zwracaj przy tym uwagę nawet na drobne punkciki. Nimfa kleszcza może przypominać pieprzyk (ma ciało o średnicy około 1,5 mm).

W jaki sposób kleszcz wbija się w skórę?

Łatwiej będzie Ci zrozumieć, jak usunąć kleszcza, jeśli poznasz mechanizm wkłuwania się insekta. Unikniesz też dzięki temu błędów, które mogą być katastrofalne w skutkach.

Kleszcze nie żądlą jak pszczoła. Nie gryzą też jak pchły. Sposób, w jaki umożliwiają sobie pobór krwi z organizmu żywiciela, zasługuje na miano niezwykłego w świecie fauny. Aparat gębowy kleszcza jest mocno rozwinięty. Skórę nacina on za pomocą chwytnych szczęk zbudowanych na kształt nożyczek (chelicerae), a narządem gębowym uzbrojonym w zęby (hypostomem) niejako wwierca się w tkankę. Przypomina to nieco uderzenia młota pneumatycznego, który nieco obraca się w prawą stronę. To dlatego przy wyciąganiu warto wykonać delikatny ruch w stronę przeciwną do biegu wskazówek zegara.

Chelicery wraz z hypostomem zagłębione są w tkance żywiciela i w ten sposób tworzą kanał do poboru krwi. Natychmiast po wkłuciu kleszcz wydziela ślinę, która szybko twardnieje. To po to, aby stworzyć stabilne połączenie aparatu gębowego z raną wykonaną w skórze. Właśnie ten tzw. futerał cementowy może doprowadzić do pozostania szczęk w skórze, jeśli nieprawidłowo podejdziesz do usuwania insekta.

Jak wyciągnąć kleszcza domowymi metodami?

Nie wiesz, jak wyciągnąć kleszcza, ponieważ nigdy dotąd nie ugryzł Cię ten owad? W takim razie postępuj zgodnie z poniższą instrukcją. Zanim jednak przystąpisz do działania, będziesz potrzebować odpowiednich narzędzi. Możesz skorzystać z pęsety, specjalnego chwytaka lub karty (popularnych u właścicieli psów i kotów), lasso abo długich paznokci, jeśli takowe posiadasz.

1. Ustaw wybrane narzędzie lub paznokcie pionowo nad kleszczem.

2. Chwyć ciało kleszcza tuż przy skórze. Nie ściskaj jego odwłoku, bo możesz uszkodzić tę miękką strukturę, co zwiększy ryzyko zainfekowania (jeśli kleszcz jest nosicielem krętów boreliozy).

3. Wyjmij kleszcza pionowo do góry, stanowczym ruchem, wykonując delikatny skręt w lewą stronę (przeciwną do ruchu wskazówek zegara).

4. Zdezynfekuj miejsce po ugryzieniu kleszcza.

Może się zdarzyć, że mimo postępowania wedle instrukcji aparat gębowy kleszcza pozostanie w skórze. Nie jest to jednak powód do niepokoju. Skóra wraz z naturalnym rogowaceniem usunie tę pozostałość tak jak i martwy naskórek. Ta część ciała kleszcza, pozostawiona bez odwłoku, nie będzie stanowić zagrożenia.

Nie spłukuj wyciągniętego kleszcza w zlewie czy w toalecie. Niestety jest on w stanie przeżyć w wodzie dosyć długo, by ponownie w innym miejscu i o innej porze zaatakować nowego żywiciela. Jak się okazuje, najskuteczniejszą formą unieszkodliwiania insekta jest jego zmiażdżenie. Schowaj go w zgiętej kartce papieru i przesuń po niej twardym przedmiotem, np. metalową łyżką czy szklanką.

Jak nie postępować z kleszczem wbitym w skórę?

Być może spotykasz się z przekazywanymi z ust do ust zaleceniami, aby ułatwić sobie usuwanie kleszcza poprzez polanie go alkoholem, potarcie zmywaczem czy posmarowanie tłustym kremem. To duży błąd! W ten sposób kleszcz zacznie wydzielać więcej śliny, co w efekcie może doprowadzić do zakażenia. To szczególnie ważne w przypadku ryzyka zainfekowania wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. W ślinie obecny jest bowiem wirus odpowiadający za wystąpienie tego schorzenia.

Dużym błędem jest usuwanie kleszcza szybkim i gwałtownym ruchem. Insekt powinien zostać wyjęty stanowczo i płynnie, ale bez zbędnego szarpania. To może doprowadzić do rozerwania miękkiego odwłoku czy też pozostawienia w skórze aparatu gębowego.

Nie chwytaj owada za odwłok. To prosta droga do jego rozgniecenia i ułatwienia patogenom migracji do krwiobiegu. Zawsze chwytaj ciało insekta na granicy szczęk i odwłoku, a więc tuż przy skórze.

Jeśli nie wiesz, jak wyjąć kleszcza albo zwyczajnie boisz się, że zrobisz to nieprawidłowo – skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu. Pomoże Ci usunąć nieproszonego gościa i poinstruuje, jakie symptomy w razie wystąpienia mogą świadczyć o chorobie odkleszczowej.