Co to jest tężyczka i jakie objawy jej towarzyszą?

Co to jest tężyczka?

Tężyczką nazywa się zespół objawów chorobowych, które są wynikiem nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Za powstanie tego zaburzenia odpowiadają zwłaszcza:

• w przypadku tężyczki jawnej – zmniejszenie stężenia wapnia we krwi. Stan ten określa się jako hipokalcemia. Rozpoznawany jest przy poziomie wapnia całkowitego wynoszącym < 2,25 mmol/l lub wapnia zjonizowanego < 0,95 mmol/l. Dowiedz się, z czego mogą wynikać niedobory wapnia oraz poznaj najlepsze źródła wapnia,

• w przypadku tężyczki utajonej – prawidłowy poziom wapnia w surowicy, a zmniejszenie stężenia magnezu lub potasu we krwi. Zaburzenie to jest trudniejsze do rozpoznania niż tężyczka jawna. Okazuje się, że występuje od niej znacznie częściej – szacuje się, że stanowi około 70% przypadków tężyczki. Hipomagnezemia to obniżenie poziomu magnezu całkowitego w surowicy < 0,65 mmol/l. Hipokaliemia to spadek poziomu potasu < 3,5 mmol/l. W mniej więcej połowie przypadków tężyczki patologie te występują jednocześnie.

Na skutek tych zmian dochodzi do wzrostu prędkości przekazywania sygnałów między nerwami a mięśniami. Tężyczka to zaburzenie o bardzo różnorodnym obrazie klinicznym. 

Tężyczka jawna – objawy chorobowe

Napad tężyczki jawnej może mieć przebieg od łagodnego po ostry. Łagodny charakteryzuje się drętwieniem skóry wokół ust, języka i symetrycznym drętwieniem skóry dystalnych części kończyn górnych i dolnych, czyli dłoni i stóp. Osoba chora doświadcza hiperwentylacji, czyli stanu zwiększonej wentylacji płuc. Hiperwentylacja oznacza więcej niż 20 oddechów na minutę. Towarzyszyć jej mogą takie dolegliwości, jak: ból w klatce piersiowej, drżenie rąk i nóg, zimne poty, przyspieszony rytm serca, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, uczucie braku tchu. W łagodnym przebiegu tężyczki pojawić się mogą również: ból brzucha, nudności, „brak czucia w dłoniach” czy skurcze mięśni stóp (końsko-szpotawe ustawienie stóp), skurcze dłoni (z charakterystycznym ułożeniem dłoni w tzw. rękę położnika), skurcze naczyń obwodowych (tzw. objaw Raynauda, czyli nagłe zblednięcie, a następnie zasinienie i zaczerwienienie palców rąk i stóp oraz nosa i małżowin usznych).

O ostrej tężyczce jawnej mówi się wówczas, gdy poza wymienionymi objawami występują dodatkowo: drgawki, podwójne widzenie, skurcze mięśni, a w skrajnych przypadkach dochodzi do utraty przytomności. Poza mięśniami rąk i stóp skurcz może rozszerzać się na inne mięśnie, powodując zgięcie w obrębie stawów łokciowych, skurcz mięśnia okrężnego ust (tzw. usta karpia) czy skurcz powiek. Skurcze mięśni pojawiają się zwykle nagle i nieleczone mogą trwać od kilku godzin do kilku dni. Zdarza się, że chorzy są pobudzeni w czasie ataku. Bardzo niebezpiecznymi stanami w przebiegu tężyczki jawnej są skurcz mięśni krtani lub klatki piersiowej, objawy niewydolności mięśnia sercowego z zatrzymaniem krążenia włącznie, co jest stanem zagrożenia życia.

• Poznaj przyczyny neurologiczne skurczów mięśni.

Tężyczka utajona – objawy chorobowe

Objawami braku magnezu lub potasu we krwi, czyli tzw. spazmofilii czy tężyczki normokalcemicznej, są zwłaszcza:

• zaburzenia funkcji poznawczych, jak osłabiona koncentracja, zaburzenia pamięci,

• uczucie ciągłego zmęczenia,

• rozdrażnienie, wzmożona lękliwość,

• ból w klatce piersiowej, duszności, kołatanie serca,

• drżenie powiek, rąk,

• bezsenność,

• drętwienia i mrowienia palców, twarzy i języka,

• skurcze mięśni łydek i stóp,

• ruchy pląsawicze (szybkie ruchy kończyn niezależne od naszej woli), 

• ból brzucha, nudności.

Specyficzne objawy tężyczki 

Z uwagi na to, że opisane dolegliwości pojawiające się w przebiegu tężyczki utajonej są dość mało charakterystyczne, w rozpoznaniu tego zaburzenia pomocne są: objaw Chvostka, objaw Lusta i objaw Trousseau. 

Pierwszy z nich opisany został w 1876 r. przez Františka Chvostka – austriackiego lekarza, któremu zawdzięcza swoją nazwę. Objaw ten polega na gwałtownym skurczu mięśni mimicznych twarzy, które są unerwione przez nerw twarzowy, w efekcie uderzenia młoteczkiem neurologicznym w brzeg mięśnia żwacza (w połowie odległości między płatkiem ucha a kątem ust), gdzie znajduje się pień wspomnianego nerwu. 

Kolejny z objawów typowych dla tężyczki to objaw Lusta. Polega on na skurczu mięśni strzałkowych i odwiedzeniu stopy w efekcie uderzenia młoteczkiem neurologicznym poniżej głowy kości strzałkowej, gdzie znajduje się nerw strzałkowy wspólny. 

Ostatni z objawów tężyczkowych opisany został w 1861 r. przez Armand Trousseau – francuskiego lekarza. Od jego też nazwiska wywodzi się nazwa objawu. Polega on na ustawieniu palców dłoni w kształt przypominający rękę położnika – zgięcie palców IV i V, które zbliżone są do siebie opuszkami i chwilowo blokują się przy jednoczesnym wyproście kciuka, palca wskazującego i środkowego. Do tego charakterystycznego ułożenia dochodzi na skutek zaburzeń ukrwienia przedramienia. Podczas badania taki stan stworzyć można, pompując na ręku mankiet do ciśnieniomierza. Innym objawem jest objaw Erba, czyli zwiększona pobudliwość nerwów ruchowych na prąd galwaniczny.

Jeśli zauważysz u siebie którykolwiek z objawów wskazujących na tężyczkę, natychmiast skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu. To on po wstępnym rozpoznaniu skieruje Cię do specjalisty – endokrynologa lub neurologa.