Co to jest złamanie? Rodzaje złamań i ich charakterystyka

Co to jest złamanie?

Złamanie definiuje się jako całkowite przerwanie ciągłości kości. W przypadku, gdy ma miejsce niecałkowite przerwanie kości, mówi się o nadłamaniu. Wśród najczęstszych przyczyn złamań wymienia się różnego typu urazy – upadki, uderzenia, częste kontuzje sportowe (np. skręcona kostka). Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się tych ostatnich, jako profilaktyka zalecana jest dieta biegacza. Grupą obarczoną większym ryzykiem złamań są najmłodsi z uwagi na dużą aktywność ruchową i nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa. Dla dzieci typowe jest tzw. złamanie zielonej gałązki, kiedy albo nie dochodzi do przerwania okostnej, albo ma ona miejsce tylko z jednej strony. W grupie ryzyka są również osoby w wieku podeszłym i obciążone chorobami o destruktywnym wpływie na tkankę kostną (różne choroby metaboliczne i genetyczne). W przypadku tych ostatnich może dojść nawet do złamań samoistnych, czyli bez obecności urazu.

Rodzaje złamań ze względu na obecność kontaktu złamanej kości z otoczeniem

Jednym z bardziej znanych podziałów złamań jest to uwzględniające obecność kontaktu złamanej kości z otoczeniem. Zgodnie z tym kryterium wymienia się następujące rodzaje złamań:

• złamanie zamknięte, w którym dochodzi do uszkodzenia kości, ale bez naruszenia ciągłości skóry ‒ odłamy złamanych kości nie przebiły skóry i nie pojawiła się rana;

• złamanie otwarte, w którym złamaniu towarzyszy widoczna rana, a odłamki kości przebijają skórę. Takiemu złamaniu na ogół towarzyszy krwawienie. W zależności od intensywności uszkodzenia stosuje się podział złamań otwartych na kilka stopni:

1. przebicie tkanek miękkich z ich minimalnym uszkodzeniem,

2. widoczne odłamy kostne, duży stopień uszkodzenia tkanek,

3. liczne odłamy kostne, poważne ubytki tkankowe.

Rodzaje złamań ze względu na obecność dyslokacji i lokalizacji w kości

Kolejny znany podział złamań uwzględnia obecność dyslokacji. W klasyfikacji tej wyróżnia się następujące rodzaje złamań:

• złamanie bez przemieszczenia – stwierdza się je, kiedy nie dochodzi do przemieszczenia odłamów kości,

• złamanie z przemieszczeniem – charakteryzuje się przemieszczeniem odłamów kości.

Jeżeli chodzi o lokalizację uszkodzenia w kości, wymienia się następujące rodzaje złamań:

• złamanie trzonu,

• złamanie przynasady,

• złamanie nasady,

• złamanie stawowe.

Rodzaje złamań w zależności od mechanizmu urazu i przebiegu szczeliny złamania

Kolejna klasyfikacja obejmuje rodzaje złamań w zależności od mechanizmu urazu. Wymienia się tutaj:

• złamania na skutek zgięcia – najczęściej odnoszą się do trzonów kości długich,

• złamania na skutek przesunięcia,

• złamania na skutek skręcenia – typowe jest dla nich specyficzne ułożenie części złamanej kości (zrotowane wzdłuż osi kości),

• złamania na skutek oderwania – alternatywnie określane są złamaniami awulsyjnymi, stwierdza się je, kiedy przyczepy więzadeł i mięśni są mocniejsze niż kość.

W piśmiennictwie spotykana jest też klasyfikacja złamań uwzględniająca przebieg szczeliny złamania. Biorąc pod uwagę ten czynnik, wyróżnia się następujące rodzaje złamań kości:

• złamania spiralne,

• złamania skośne,

• złamania wieloodłamowe,

• złamanie poprzeczne.

Szczególne rodzaje złamań

Należy też wspomnieć o szczególnych rodzajach złamań, wśród których wymienia się m.in.:

• złamania niskoenergetyczne – stanowią charakterystyczny objaw osteoporozy. Ich pojawienie się stanowi o zaawansowaniu choroby. Dochodzi do nich w wyniku lekkiego urazu, który u zdrowych osób nie wywołałby tak poważnych konsekwencji. Wśród najczęściej występujących złamań niskoenergetycznych wymienia się złamania kręgosłupa, bliższego końca kości ramiennej, bliższego końca kości udowej, bliższego końca kości piszczelowej, bliższego odcinka kości przedramienia, żeber, miednicy,

• złamania zaklinowane – odłamki kości wbijają się w siebie, wskutek czego kość pozornie wykazuje ciągłość, ale uwagę zwraca jej skrócenie. Może się pojawić w każdej kości długiej,

• złamania patologiczne – powstają w wyniku uogólnionego lub miejscowego procesu chorobowego. Najczęściej odpowiadają za nie: choroby nowotworowe kości, odwapnienie, miejscowe zmiany zwyrodnieniowe tkanki kostnej,

• złamania przewlekłe – inaczej nazywane są złamaniami zmęczeniowymi. Za przyczynę ich powstania uważa się rozciągnięte w czasie liczne mikrourazy albo przewlekłe przeciążenie. Najczęstsze lokalizacje to: górna część trzonu kości piszczelowej, trzony kości śródstopia (u biegaczy), żebro (u wioślarzy), trzon kości ramiennej (u miotaczy), nadgarstek (u gimnastyków).

Jak rozpoznaje się złamania?

W diagnostyce złamań oprócz badań podmiotowych (wywiadu) i badań przedmiotowych (występowania objawów klinicznych) ogromne znaczenie odgrywają badania obrazowe. Wśród nich najczęściej stosowane są rezonans magnetyczny (RM), badanie RTG, czyli rentgen, tomografia komputerowa (TK). Inne to fluoroskopia i scyntygrafia. Fluoroskopia wykorzystuje promienie rentgenowskie do uzyskania ruchomych obrazów w czasie rzeczywistym. Scyntygrafia polega na wprowadzeniu do organizmu znakowanych radioizotopami środków chemicznych, a następnie rejestrowaniu ich rozpadu i topografii, czyli przedstawieniu rozmieszczenia.