Jaskra a zaćma – co je odróżnia? Objawy, rozpoznanie i leczenie

Jaskra – co to za choroba?

Jaskra to choroba polegająca na postępującym uszkodzeniu nerwu wzrokowego. Nieleczona prowadzi do zaniku komórek siatkówki i ubytków w polu widzenia, czego konsekwencją jest utrata wzroku. Jaskra jest jedną z głównych przyczyn nieodwracalnej ślepoty. Według danych WHO z jej powodu ponad 4,5 mln ludzi na świecie straciło wzrok [1]. 

Wyróżnia się cztery postacie jaskry:

• pierwotna – stanowi 85% wszystkich przypadków jaskry. Nie jest znana jednoznaczna przyczyna choroby. Niemożliwe jest również prognozowanie rozwoju zdiagnozowanej jaskry pierwotnej; 

• wtórna – stanowi około 10% zachorowań na jaskrę. Rozwija się jako powikłanie chorób narządu wzroku, np. chorób siatkówki, nowotworów, powikłań pooperacyjnych i chorób ogólnoustrojowych takich jak cukrzyca;

• wrodzona – rozwija się w okresie życia płodowego na skutek zaburzeń rozwojowych w obrębie oka;

• dziecięca – jaskra u dzieci rozwija się w pierwszych latach życia.

Jednoznaczne przyczyny choroby nie są znane. Jaskra przez wiele lat rozwija się bezobjawowo, stopniowo prowadząc do degeneracji neuronów pola widzenia. Niekiedy jaskra manifestuje się nieswoistymi dolegliwościami w postaci przewlekłego zmęczenia oczu, bólu głowy w godzinach porannych czy nawracającymi objawami wskazującymi na zapalenie spojówek. 

Eksperci wskazują na grupę czynników zwiększających ryzyko rozwoju jaskry. Znajdują się w niej: 

• osoby powyżej 65. r.ż., 

• chorujący na cukrzycę lub zespół naczynioskurczowy, 

• mający nadciśnienie i niedociśnienie tętnicze, 

• cierpiący na zaburzenia gospodarki lipidowej, 

• narażeni na przewlekły stres. 

Eksperci wskazują również grupę czynników miejscowych. Są to: zaburzenia krążenia w gałce ocznej i wada wzroku powyżej -4,0 dioptrii. 

Za główny czynnik przyczynowy i objaw jaskry wskazuje się podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jak wskazują badania, nieleczone nadciśnienie oka w 4,5% przypadków prowadzi do rozwoju jaskry [1]. 

Zaćma – co to za choroba?

Zaćma to choroba prowadząca do zmętnienia soczewki oka. Chociaż częściej dotyka osoby starsze, rozwija się również w okresie dziecięcym lub młodzieńczym. Jako czynniki zwiększające ryzyko rozwoju zaćmy eksperci wskazują: podeszły wiek, uwarunkowania genetyczne, powikłania chorób gałki ocznej, choroby ogólnoustrojowe. 

Wyróżnia się kilka postaci zaćmy: 

• wrodzona – w jej rozwoju znaczenie mają czynniki genetyczne. Jest rozpoznawana w momencie urodzin. Przyczyną zaćmy wrodzonej bywają również choroby matki w pierwszym trymestrze ciąży – wysoce ryzykowne są grypa i różyczka. Ryzyko rozwoju zaćmy wrodzonej zwiększa również nieleczona cukrzyca ciężarnej; 

• starcza – rozwija się na skutek starzenia oka i degeneracji torebki soczewki; 

• pourazowa – odrębna postać zaćmy, powstaje na skutek urazu lub chorób oka; 

• toksyczna – rozwija się w związku z długotrwałą sterydoterapią. W grupie ryzyka znajdują się chorzy z reumatoidalnym zapaleniem stawów i osoby przyjmujące sterydy drogą wziewną. 

W zależności od postaci, zaćma rozwija się bardzo szybko, w zaledwie kilku dni, lub powoli, przez wiele miesięcy. 

Co przyczynia się do rozwoju chorób oczu?

Wpływ na pogorszenie kondycji wzroku ma wiele czynników związanych ze stylem życia. Ich wieloletnie oddziaływanie wpływa na stopniowe osłabianie narządu wzroku, a to zwiększa ryzyko rozwoju chorób oczu. Należą do nich: 

• sięganie po używki (papierosy i alkohol upośledzają funkcje narządu wzroku), 

• zaburzona higiena snu, 

• praca w szkodliwych warunkach, 

• choroby przewlekłe (szczególnie cukrzyca i otyłość), 

• nadciśnienie tętnicze i duże stężenie cholesterolu w krwi, 

• długotrwały i silny stres, 

• przewlekłe przyjmowanie niektórych leków. 

Ogromne znaczenie ma dieta. Niezbędne dla zachowania zachowania funkcji narządu wzroku są witamina A, E i kwasy omega-3. 

Jaskra i zaćma – niepokojące objawy

Niepokojące objawy, które powinny skłonić do pilnej wizyty u lekarza okulisty, to m.in.:

• światłowstręt lub problemy z widzeniem w jasnym świetle, 

• rozdwojenie obrazu, 

• problemy z oceną odległości, 

• narastająca krótkowzroczność,

• zamglenie wzroku,

• bóle oczu i głowy,

• częste zaczerwienienie oczu,

• bielenie źrenic. 

Pamiętaj, że objawy te są alarmujące i pojawiają się najczęściej na skutek zaniedbania kontrolnych badań wzroku. Profilaktyka w wielu przypadkach pozwala na wykrycie chorób oczu, zanim pojawią się odczuwalne objawy. Na konsultację u okulisty zgłaszaj się minimum raz w roku. O regularnych kontrolach szczególnie powinny pamiętać osoby z wadą wzroku lub osoby znające przypadki jaskry lub zaćmy w rodzinie. 

Leczenie zaćmy i jaskry

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie z pacjentem i badaniach oka. Obecny poziom badań diagnostycznych pozwala na wykrycie jaskry i zaćmy na bardzo wczesnym etapie, co zwiększa powodzenie ich leczenia. W przypadku zaćmy jedynym sposobem usunięcia choroby jest operacja. Zabieg jest prosty i skuteczny. Polega na wszczepieniu sztucznych soczewek umożliwiających poprawne widzenie. Jaskra co prawda nie jest chorobą całkowicie wyleczalną, ale można skutecznie hamować jej postępowanie. Leczenie trwa do końca życia chorego. Stosowane jest leczenie zachowawcze (farmakologiczne), laserowe i chirurgiczne.