Jaskra – rozpoznanie i leczenie choroby

Jaskra – co to za choroba?

Jaskra to choroba narządu wzroku, polegająca na postępującej degeneracji nerwu wzrokowego. Nieleczone schorzenie prowadzi do zaniku komórek siatkówki i ubytków w polu widzenia, czego konsekwencją jest utrata wzroku. 

Eksperci wyróżniają cztery postacie jaskry:

• pierwotną – obejmuje aż 85% wszystkich przypadków jaskry. Przebiega bezobjawowo, a jej przyczyny i mechanizmy rozwoju nie są do końca jasne;

• wtórną – to jaskra, która rozwija się jako powikłanie chorób narządu wzroku i schorzeń ogólnoustrojowych;

• wrodzoną – ta postać jaskry rozwija się w okresie życia płodowego i powstaje na skutek zaburzeń rozwoju oka;

• dziecięcą – jaskra u dzieci diagnozowana jest w pierwszych latach życia. Ta postać jest często konsekwencją jaskry wrodzonej. 

WHO uznało jaskrę za chorobę społeczną. Według danych tej organizacji u ponad 4,5 mln ludzi na świecie jaskra jest przyczyną utraty wzroku [1]. Co istotne, jaskra nie jest tylko schorzeniem okulistycznym. Do jej rozwoju przyczyniają się również zaburzenia ogólnoustrojowe.

Jakie są przyczyny jaskry?

Jednoznaczna przyczyna jaskry nie jest znana. Choroba ma złożoną etiologię. Obecna medycyna i dostępne badania jaskry dostarczają ekspertom coraz więcej kluczowych informacji o mechanizmie rozwoju choroby i jej możliwych przyczynach. Przez wiele lat za główną przyczynę jaskry, ale też za jej objaw, uznawano podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Obecnie wiemy, że stan ten może, ale nie musi, wskazywać na chorobę, a samo wystąpienie tego czynnika jest niewystarczające do postawienia diagnozy. Podwyższone ciśnienie oka może wynikać z jego fizjologii i budowy. Taki stan określany jest nadciśnieniem ocznym. Potwierdzeniem tego są m.in. badania, które dowiodły, że nieleczone nadciśnienie oka prowadzi do jaskry jedynie w 4,5% przypadków [1].

Obecnie wiadomo, że u podłoża jaskry leżą nie tylko choroby narządu wzroku (zaburzenia krążenia w gałce ocznej, zaniedbywana wada wzroku > -4,0 dioptrii), ale też zaburzenia i schorzenia ogólnoustrojowe. Wśród czynników, które mogą zwiększać ryzyko jaskry, eksperci wskazują na: wiek powyżej 65 lat, nieleczoną cukrzycę, otyłość, zespół naczynioskurczowy, nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej (wysoki poziom cholesterolu), długotrwałe przyjmowanie niektórych leków. Szkodliwe działanie na narząd wzroku mają również: używki (papierosy i alkohol), zaburzona higiena snu, resztkowa dieta i niedobory witaminowe, szczególnie witaminy A, E i niedobory kwasów omega-3. 

Stres oksydacyjny przyczyną jaskry?

Tkanka oka jest strukturą biologiczną, na którą wpływ mają zaburzenia fizjologiczne, chorobowe, farmakologiczne, a także patologiczne, zwłaszcza stres oksydacyjny. Eksperci wskazują, że stres oksydacyjny uszkadza komórki oka. Dzieje się tak m.in. na skutek nasilenia aktywności wolnych rodników, które sprzyjają degeneracji neuronów [2]. 

Objawy i rozwój jaskry

Jaskra jest chorobą, która w początkowym etapie może przebiegać bezobjawowo dla pacjenta. Natomiast degeneracja nerwu wzrokowego jest wykrywana podczas badania okulistycznego. W niektórych przypadkach rozwój choroby może manifestować się następującymi objawami. Są to m.in.:

• światłowstręt lub problemy z widzeniem w jasnym świetle sztucznym i dziennym; 

• rozdwojenie obrazu; 

• problemy z oceną odległości przedmiotu; 

• ograniczenie pola widzenia (tzw. widzenie przez dziurkę od klucza);

• szybko narastająca krótkowzroczność;

• ból głowy i oczu;

• częste zaczerwienienie oczu i łzawienie.

Wystąpienie tych objawów jest alarmujące i powinno skłonić Cię do wizyty u okulisty. Pamiętaj, że dolegliwości te pojawiają się najczęściej na skutek unikania kontrolnych badań wzroku i zaniedbywania potrzeby korekty wady. Jaskra nie jest jednak chorobą jedynie osób z wadą wzroku.

Na konsultację u okulisty zgłaszaj minimum raz w roku, bez względu na to, czy masz wadę wzroku, czy cieszysz się idealnie ostrym widzeniem. O regularnych kontrolach szczególnie powinny pamiętać osoby, w których rodzinie występowały przypadki jaskry lub innych chorób narządu wzroku, np. zaćmy. 

Rozpoznanie jaskry

Chociaż jaskra rozwija się bezobjawowo, jej wykrycie nawet na wczesnym etapie jest możliwe za pomocą badań okulistycznych. Daje to lekarzom ogromną przewagę w hamowaniu rozwoju choroby. Wstępne rozpoznanie choroby przeprowadza okulista na podstawie wywiadu z pacjentem i występowania czynników ryzyka. Podstawowe badania w kierunku jaskry obejmują: wziernikowanie dna oka, ocenę stereoskopową tarczy nerwu wzrokowego, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie pola widzenia [2]. W przypadku wykrycia nieprawidłowości okulista zaleca przeprowadzenie specjalistycznych badań, m.in. perymetrię komputerową, tomografię siatkówkową. Wszystkie badania jaskry są całkowicie bezbolesne i niekontaktowe. 

Leczenie jaskry

Obecnie nie są znane sposoby wyleczenia jaskry. Jednak stosowane w medycynie metody pozwalają na skuteczne hamowanie i spowolnienie jej rozwoju. W wielu przypadkach przynosi to pozytywny skutek aż do końca życia pacjenta. Metody leczenia zależą od stopnia zaawansowania jaskry. Leczenie obejmuje terapię zachowawczą (farmakologiczną), laserową i chirurgiczną. Eksperci podkreślają, że prowadzone nad jaskrą badania pozwoliły na opracowanie wielu nowoczesnych grup leków, które skutecznie poprawiają jakość życia chorych. Osoby z jaskrą pozostają pod opieką okulisty do końca życia. 

Czy jaskra jest podobna do zaćmy?

Jaskra i zaćma to poważne choroby narządu wzroku. Nieleczone, prowadzą do utraty wzroku. Podobnie najczęściej rozwijają się u osób starszych. Jednak w odróżnieniu od jaskry zaćma jest chorobą uleczalną i polega na prostym zabiegu.