Dlaczego ciężarne mają większe zapotrzebowanie na jod?

Za jakie funkcje organizmu odpowiada jod? Dlaczego go potrzebujemy?

Jod jest niezbędnym pierwiastkiem do produkcji hormonów tarczycy. Aż około 75% dostarczanego do organizmu jodu wykorzystuje się do produkcji hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny. Hormony te odgrywają ważną rolę w kontroli metabolizmu u kobiety ciężarnej i są kluczowe dla prawidłowego rozwoju płodu. Ponadto jod ma znaczący wpływ na możliwość zajścia w ciążę. Chociaż organizm kobiety magazynuje pewne ilości tego pierwiastka, w trakcie ciąży zapotrzebowanie na jod znacząco wzrasta, co może doprowadzić do niedoborów. 

Niedobór jodu może prowadzić do zaburzeń w pracy gruczołu tarczowego, a w konsekwencji do rozregulowania metabolizmu całego organizmu. W związku z tym należy zadbać o odpowiednie spożycie jodu w trakcie ciąży, aby zapewnić zdrowie i dobre samopoczucie ciężarnej i prawidłowy rozwój dziecka.

Zapotrzebowanie na jod w ciąży

W ciąży zapotrzebowanie na jod jest znacznie wyższe, a jego znaczenie również rośnie. Dziennie organizm kobiety ciężarnej potrzebuje średnio 150–200 mikrogramów (µg) tego pierwiastka. Kobiety karmiące mają jeszcze większe zapotrzebowanie na jod i wynosi ono 300 µg na dobę. 

Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, więc i do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Na początku ciąży, zanim płód rozwinie tkanki tarczycy, hormony matki regulują metabolizm zarodka, a potem płodu. Dlatego tak ważne jest unormowanie zaburzeń pracy tarczycy jeszcze przed ciążą lub na samym jej początku. Kobiety ciężarne produkują o 30% więcej hormonów tarczycy w pierwszym trymestrze ciąży oraz o 50% w drugim i trzecim.

Skutki niedoboru jodu w ciąży

Niedobór jodu w ciąży może mieć konsekwencje dla prawidłowego rozwoju dziecka. W pierwszym trymestrze ciąży płód nie produkuje hormonów tarczycy i jest całkowicie zależny od ich poziomu u matki. Są one bardzo ważne dla poprawnego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego płodu. Z kolei prawidłowa funkcja tarczycy u kobiety w ciąży zależy od wystarczających zapasów jodu zgromadzonych przed ciążą. 

Niedobór jodu może doprowadzić do niedoczynności tarczycy u matki, co może skutkować nieprawidłowym rozwojem mózgu dziecka. Może się to objawiać opóźnieniem jego rozwoju umysłowego oraz zaburzeniami neurologicznymi. Kiedyś takie powikłanie niedoczynności tarczycy nazywano kretynizmem.

Niedoczynność tarczycy i niedobór jodu może być przyczyną porodu przedwczesnego, przedwczesnego odklejenia łożyska i niepowodzeń położniczych, takich jak poronienia i śmierć wewnątrzmaciczna płodu. Dzieci matek, które miały niedobór jodu w ciąży, są narażone na raka tarczycy i na jej niedoczynność.

Badania przeprowadzone na populacjach o dużym niedoborze jodu wykazują, że suplementacja jodu przed ciążą lub w czasie jej trwania jest bardzo ważna. Zwiększenie podaży jodu w diecie zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkich zaburzeń umysłowych i neurologicznych u dzieci. 

Niedobór jodu występuje zarówno w krajach rozwijających się, jak i w rozwiniętych. Szacuje się, że aż 2/3 populacji krajów Europy Zachodniej i Środkowej jest narażone na niedobór jodu. W celu przeciwdziałania temu problemowi wiele państw wprowadziło programy jodowania soli kuchennej. Profilaktyka jodowa przyczyniła się do zmniejszenia występowania niedoborów jodu i ich powikłań.

Czy warto suplementować jod?

Suplementacja jodu u wszystkich kobiet w ciąży jest uzasadniona i zalecana przez ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Przewaga korzyści płynących z suplementacji jodu znacznie przewyższa ewentualne ryzyko przedawkowania. Lekarze zalecają przyjmowanie jodu w dawce 150–200 µg na dobę w ciąży i nawet 300 µg na dobę aż do zakończenia karmienia piersią. W przypadku występowania chorób tarczycy takich jak niedoczynność czy nadczynność lekarz powinien modyfikować podawane dawki jodu w zależności od stężenia hormonów tarczycy.

Choć dieta zawierająca ryby i sól jodowaną dostarcza pewnych ilości jodu, większość kobiet nie jest w stanie pokryć w ten sposób zwiększonego zapotrzebowania na niego w ciąży. Warto zauważyć, że niedobory jodu, witaminy A i żelaza należą do najczęściej występujących w organizmach ciężarnych kobiet. Polskie Towarzystwo Ginekologii i Położnictwa zaleca suplementację jodu u każdej ciężarnej, najlepiej w formie preparatów wielowitaminowych. 

Gotowe suplementy dla ciężarnych to bezpieczny sposób na uzupełnienie niedoborów witamin i mikroelementów. Zwróć uwagę na skład preparatu i wybierz ten, który zawiera wystarczające ilości zalecanych substancji. Oprócz ilości ważna jest postać przyjmowanego mikroelementu czy witaminy, bo od niej często zależy aktywność i łatwość wchłaniania substancji. Aby zapewnić optymalne warunki dla rozwoju dziecka, zapytaj ginekologa, które preparaty są warte Twojej uwagi.

Badania naukowe wykazują, że suplementacja jodu przed ciążą i w jej trakcie, szczególnie w przypadku lekkiego i umiarkowanego niedoboru, pozytywnie wpływa na neuropsychologiczny rozwój dzieci. Dzieci matek, które przyjmowały 250 µg jodu dziennie podczas ciąży, wykazują nawet o 12% lepsze wyniki testów na iloraz inteligencji (IQ) niż ich rówieśnicy.

Produkty bogate w jod

Produkty spożywcze bogate w jod to m.in.: nabiał, jajka, ryby, owoce morza, glony, algi słodkowodne i jodowana sól. Szczególnie bogate w jod są zwierzęta i rośliny morskie. Głównym źródłem jodu w polskiej diecie jest sól kuchenna wzbogacona w jod. Jednak większa ilość soli nie jest odpowiednim sposobem na zwiększenie przyjmowania jodu, dlatego warto dbać o zrównoważoną dietę w czasie ciąży. Produkty bogate w jod nie powinny być spożywane w połączeniu z surowymi warzywami, takimi jak: kapusta, brokuł i kalafior, które zawierają związki pogarszające wchłanianie jodu. 

Podsumowując, odpowiednia dieta w ciąży, bogata w mikroelementy i witaminy, jest kluczowym elementem zdrowego trybu życia. Suplementacja powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb kobiety. Przyjmowanie suplementów jodu ma odbywać się zgodnie z zaleceniami lekarza.