Zawał serca – przyczyny, objawy. Jak powinna wyglądać aktywność fizyczna po zawale?

Zawał serca – co to za choroba?

Zawał serca, w terminologii medycznej określany ostrym zespołem wieńcowym, jest spowodowany niedotlenieniem mięśnia sercowego w wyniku niedostatecznego dopływu do niego krwi. Przebieg zawału może być bardzo zróżnicowany, co często utrudnia proces diagnostyczny i odwleka w czasie włączenie właściwego leczenia. Typowy dla zawału serca ból zamostkowy nie pojawia się u wszystkich chorych – obserwuje się również tzw. niemy zawał oraz maski zawału, kiedy objawem niedokrwienia jest np. duszność czy ból brzucha. Niekiedy jest on również przyczyną nagłego zgonu. 

Najczęstszą przyczyną zawału mięśnia sercowego jest miażdżyca, prowadząca do stopniowego zmniejszania światła tętnic wieńcowych – naczyń krwionośnych doprowadzających do serca tlen i składniki odżywcze. Niedrożność tętnicy wieńcowej prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego, a w konsekwencji do obumarcia jego komórek. Zwykle jest ona spowodowana pęknięciem blaszki miażdżycowej i wytworzeniem w miejscu pęknięcia skrzepliny. Jeśli zaczniesz odczuwać ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, szczególnie ból promieniujący do szyi, żuchwy i ramienia, natychmiast wezwij pomoc – zadzwoń pod 112 lub 999. Diagnozę zawału potwierdza obecność typowych zmian w EKG i podwyższenie stężenia troponiny we krwi.

Choroby sercowo-naczyniowe, w tym zawał mięśnia sercowego, są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Średni wiek wystąpienia zawału u mężczyzn wynosi 65,6 lat, a wśród kobiet – 72 lata. Warto pamiętać, iż ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca można zmniejszyć poprzez modyfikację stylu życia oraz właściwe leczenie chorób przewlekłych.

Czynniki ryzyka zawału serca

Do modyfikowalnych (czyli takich, na które człowiek ma wpływ) czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca, a więc pośrednio również zawału serca, należą:

• palenie tytoniu,

• nadciśnienie tętnicze,

• cukrzyca,

• dyslipidemia (w tym podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu, trójglicerydów i obniżone stężenie frakcji HDL cholesterolu),

• otyłość brzuszna,

• zbyt niska aktywność fizyczna,

• nadużywanie alkoholu,

• zbyt niskie dzienne spożycie owoców i warzyw,

• stres, depresja.

Najsilniejszy związek z wystąpieniem zawału mięśnia sercowego ma palenie tytoniu oraz dyslipidemia. Do niemodyfikowalnych (na które nie mamy wpływu) czynników ryzyka zawału należą: płeć męska, zaawansowany wiek oraz dodatni wywiad rodzinny w kierunku zawału serca u członków najbliższej rodziny.

Jeśli masz pytania dotyczące chorób serca, potrzebujesz konsultacji ze specjalistą czy musisz rozpocząć lub kontynuować leczenie, umów się do kardiologa.

Jak rozpoznać zawał? Objawy zawału mięśnia sercowego

Pacjenci z zawałem mięśnia sercowego często zgłaszają się po pomoc zbyt późno, nie mając świadomości, iż występujące u nich objawy są oznaką choroby zagrażającej życiu. Dowiedz się, jakie symptomy mogą towarzyszyć zawałowi:

• ból w klatce piersiowej, zwykle lokalizujący się za mostkiem, opisywany przez chorych najczęściej jako ucisk lub uczucie ciężaru, trwający przeważnie powyżej 20 minut; nie jest zależny od pozycji ciała i wykonywanych ruchów,

• ból kończyny górnej, zwykle lewej,

• ból lub dyskomfort w nadbrzuszu,

• duszność,

• zmęczenie,

• omdlenie,

• lęk,

• nadmierne pocenie się.

U części chorych pierwszym objawem zawału mięśnia sercowego jest nagłe zatrzymanie krążenia – w takim przypadku należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe pod numerem telefonu 112 lub 999 i rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Jeśli w okolicy jest dostępny półautomatyczny defibrylator AED, należy go podłączyć zgodnie z instrukcją urządzenia.

Diagnostyka zawału mięśnia sercowego

Rozpoznanie zawału serca opiera się przede wszystkim na zgłaszanych przez chorego objawach, wyniku badania elektrokardiologicznego EKG (oceniającego czynność elektryczną serca) oraz stężeniu tzw. markerów sercowych, m.in. troponiny. 

Badanie EKG jest nieinwazyjnym, szybkim badaniem, polegającym na umocowaniu do klatki piersiowej i kończyn elektrod, które „zbierają” dane na temat czynności elektrycznej serca. Wynik EKG w postaci wydruku jest następnie oceniany przez wykwalifikowany personel medyczny. Zmiany w jego zapisie są często bardzo dynamiczne, dlatego najczęściej wykonuje się badanie kilka razy. 

Troponiny sercowe (troponina I i troponina C) są białkami, które występują niemal wyłącznie w mięśniu sercowym. Ich podwyższone stężenie u osoby z objawami niedokrwienia mięśnia sercowego wskazuje na ostry zespół wieńcowy. Często wykonuje się badania seryjne celem określenia dynamiki poziomu troponiny – zwykle co 3 godziny. Mniej czułym i specyficznym badaniem jest stężenie izoformy MB kinazy kreatynowej.

Do badań obrazowych najczęściej wykonywanych u osób z podejrzeniem zawału mięśnia sercowego należą badanie echokardiograficzne, rzadziej rezonans magnetyczny. Zaburzenia ruchomości mięśnia sercowego są widoczne w badaniu echokardiograficznym niemal natychmiast od początku niedokrwienia.

• Dowiedz się, jakie inne badania serca możesz wykonać: https://www.welbi.pl/badania-serca-jakie-sa-rodzaje-na-czym-polegaja/. 

Zawał serca – na czym polega leczenie?

Leczenie osoby z zawałem mięśnia sercowego obejmuje m.in.:

• terapię reperfuzyjną (przywracającą krążenie krwi w niedrożnych naczyniach krwionośnych): mechaniczną (przezskórną interwencję wieńcową, polegającą na wprowadzeniu przez naczynia krwionośne narzędzi i udrożnieniu tętnicy wieńcowej w miejscu zwężenia) lub farmakologiczną (fibrynolizę – podanie leków mających na celu rozpuszczenie skrzepliny),

• leczenie przeciwbólowe – najczęściej z użyciem morfiny,

• leczenie przeciwlękowe – w przypadku silnego pobudzenia i lęku dopuszcza się podanie leku uspokajającego, najczęściej z grupy benzodiazepin,

• tlenoterapię – u chorych z saturacją < 90%,

• nitraty – leki rozszerzające naczynia krwionośne,

• beta-blokery – leki zmniejszające zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen poprzez zmniejszenie częstości pracy serca i ciśnienia tętniczego,

• kwas acetylosalicylowy – powinien zostać podany w dawce 150–300 mg, a następnie zalecony do przyjmowania przewlekłego w dawce 75–100 mg/dobę,

• klopidogrel, prasugler lub tikagrelor – leki przeciwpłytkowe.

U osób po zawale mięśnia sercowego konieczne jest przewlekłe stosowanie m.in. leków hipolipemizujących (statyn – leków stosowanych m.in. w hipercholesterolemii), kwasu acetylosalicylowego, a u części chorych również beta-blokerów i ACE-inhibitorów (m.in. u osób z nadciśnieniem tętniczym). Konieczna jest również modyfikacja stylu życia i leczenie chorób przewlekłych.

• Sprawdź, jak wzmocnić serce domowymi sposobami: https://www.welbi.pl/jak-wzmocnic-serce-domowe-sposoby/.

Rokowanie u osób z zawałem serca

Mimo coraz to nowszych metod leczenia do dziś śmiertelność u osób z zawałem serca wynosi 5–30%, z czego do większości zgonów dochodzi jeszcze przed przyjazdem do szpitala. W ciągu roku po zawale umiera kolejnych 5–12% pacjentów. Gorsze rokowanie dotyczy m.in. chorych z towarzyszącą cukrzycą, w zaawansowanym wieku, z niską frakcją wyrzutową serca, zastoinową niewydolnością serca, a nawet z depresją.

Czym jest i na czym polega rehabilitacja po zawale?

Pacjenci często pytają, kiedy można uprawiać spacery po zawale serca. Nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie – każdy chory, który przeszedł zawał mięśnia sercowego, wymaga indywidualnej oceny oraz odpowiedniej rehabilitacji kardiologicznej, która pozwoli mu dojść do zdrowia w maksymalnym możliwym zakresie.

Czym jest rehabilitacja kardiologiczna?

To program rehabilitacyjny, który ma na celu m.in. zmniejszenie ryzyka śmierci i stresu związanego z chorobą kardiologiczną oraz poprawę jakości życia pacjentów po zawale serca. Powinien on obejmować konsultacje dietetyczne, pomiary masy ciała i ciśnienia tętniczego, wyrównanie poziomu glikemii i stężenia lipidów we krwi, leczenie nikotynizmu, porady psychologiczne, fizjoterapię i ćwiczenia fizyczne. Wymaga to zwykle zaangażowania w terapię nie tylko chorego, ale także jego bliskich, lekarzy, pielęgniarki, fizjoterapeuty, psychologa i dietetyka.

Rehabilitacja powinna rozpocząć się już podczas pobytu w szpitalu. Ćwiczenia fizyczne można rozpocząć jeszcze podczas pobytu chorego w łóżku, ale powinny one być dostosowane do jego stanu zdrowia. Po wypisie ze szpitala rozpoczyna się właściwą rehabilitację. Zwykle trwa ona 3–6 tygodni, chociaż czasem konieczne jest jej wydłużenie nawet do 12 tygodni. Po kolei włącza się kolejne ćwiczenia fizyczne, ściśle dostosowane do wydolności pacjenta.

Profilaktyka zawału serca – jak można mu zapobiegać?

Zdrowy styl życia oraz właściwe leczenie chorób przewlekłych może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Istotne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych jest zapobieganie otyłości poprzez stosowanie zbilansowanej diety i regularną aktywność fizyczną, unikanie nadużywania alkoholu i rzucenie palenia papierosów. Konieczne jest również odpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i dyslipidemii.

Podpowiadamy, jak dbać o serce i wprowadzić do codziennego życia zdrowe nawyki: https://www.welbi.pl/jak-dbac-o-serce-profilaktyka-i-zdrowe-nawyki/.